Ο Pouqueville (1770-1838) μετά το τέλος των βασικών σπουδών του, χειροτονήθηκε σε νεαρή ηλικία ιερέας, αλλά γρήγορα αποσχηματίσθηκε και το 1794 άρχισε ιατρικές σπουδές στο Παρίσι. Υπήρξε συγγραφέας ιστορικών και περιηγητικών βιβλίων και διπλωμάτης. Στη χώρα μας έγινε γνωστός με την τελευταία ιδιότητά του, αφού παρέμεινε περισσότερο από μια δεκαετία στα Ιωάννινα, διορισμένος από τον Ναπολέοντα πρόξενος της Γαλλίας στην αυλή του Αλή πασά, αλλά και επειδή έγραψε σπουδαία περιηγητικά βιβλία και πολλές μελέτες για την αρχαία και την σύγχρονη για την εποχή του Ελλάδα.
Πριν ακόμα διορισθεί πρόξενος στην Ήπειρο, ο Pouqueville ένιωθε μεγάλη αγάπη για την Ελλάδα, γεγονός που τον έκανε να προσπαθήσει να μάθει την ελληνική γλώσσα. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στον τουρκοκρατούμενο ελληνικό χώρο, σαν πρόξενος της Γαλλίας που ήταν, δημιούργησε ισχυρές σχέσεις με τον Αλή πασά. Παρέμεινε στα Ιωάννινα από το 1805 μέχρι το 1815 και όταν έγινε η αποκατάσταση της βασιλείας ανακλήθηκε στη Γαλλία. Κατά το διάστημα αυτό των δέκα ετών πραγματοποίησε πολλές περιηγήσεις, κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα, μελέτησε με ιδιαίτερο ζήλο γεωγραφικά, ιστορικά και αρχαιολογικά τους χώρους που επισκέφθηκε και συγκέντρωσε άφθονο υλικό από τα συνεχή ταξίδια του. Όταν επέστρεψε στο Παρίσι κυκλοφόρησε ένα μεγάλο σε έκταση οδοιπορικό σε πέντε τόμους(1).
Σε κάποια από τις πολλές περιηγήσεις του στον τουρκοκρατούμενο ελληνικό χώρο, ο Pouqueville επισκέφθηκε και τη Λάρισα περί τα 1812. Την περιγράφει με πολλές και πολύτιμες λεπτομέρειες, δίνει πληροφορίες για τη θέση της, κάνει εκτενείς αναφορές στη διαχρονική και εκκλησιαστική ιστορία της πόλεως και της περιοχής, αναφέρει στιγμιότυπα από την καθημερινή ζωή των κατοίκων της, μουσουλμάνων, χριστιανών, εβραίων και τσιγγάνων και συγκρίνει τη σημερινή της κατάσταση, με τις περιγραφές των αρχαίων κλασικών συγγραφέων. Από τις πολλές σελίδες που αφιέρωσε αναφερόμενος στην πόλη μας, θα απομονώσουμε μερικές που είναι κυρίως περιγραφικές και χαρακτηρίζουν την πόλη, όπως την αντίκρισε ένα πολύπειρο μάτι καθώς περιπλανήθηκε στους χώρους της και την έζησε για λίγο.
Για τον Πηνειό ο Pouqueville γράφει: «Το βλέμμα μου ξαναγυρίζει στον Πηνειό, καθώς ξεγλιστράει ανάμεσα σε δενδροστοιχίες με ιτιές και πλατάνια που φθάνουν ως τα προάστια της Λάρισας. Δεν ξεπροβάλλει πια ανάμεσα σε γυμναστήρια, σε ναούς, σε αμφιθέατρα όπου γίνονταν οι ταυρομαχίες, επιδεικνύοντας το ρεύμα του. Κυρίαρχος όπως πάντοτε, αλλά τώρα κυρίαρχος μιας ερειπωμένης χώρας, κυλάει μέσα από τις γειτονιές μιας πόλης βουτηγμένης στον βούρκο και μοιάζει να βιάζεται να την εγκαταλείψει, για να ορμήσει πλέον ως νικητής στα Τέμπη, εκεί όπου έχει διανοίξει μια δίοδο με την ορμητική ροή του».
Από το εσωτερικό της πόλεως οι εντυπώσεις του είναι απογοητευτικές: « Η Λάρισα, όπως και όλες οι τουρκικές πόλεις, έχει να επιδείξει ορισμένα μεγάλα αρχοντικά, τα οποία όμως χάνονται μέσα σε ένα απροσδιόριστο συνονθύλευμα από καλύβια. Αντί για πλατείες δεν βλέπει κανείς παρά σωρούς από σκουπίδια, λακκούβες με στάσιμα νερά, ενώ τα άλλοτε ξακουσμένα παζάρια της ξεφτίζουν καθημερινά»[3].
Είναι από τους πρώτους περιηγητές, έλληνες και ξένους, που επισκέφθηκαν τη Λάρισα και αναφέρονται στο τάφο του Ιπποκράτη. Γράφει σχετικά: «Απογυμνωμένη από τα μεγαλεία και τα μνημεία της, καυχιέται ότι είχε επάνω στο έδαφος της τον τάφο του Ιπποκράτη, που έζησε τις τελευταίες ημέρες της ζωής του στη Λάρισα, η οποία βρίσκεται κοντά στην Τρίκκη, τη γενέτειρα του Ασκληπιού...». Τόσο παλιά, από τα 1812 ακόμη, χρονολογία κατά την οποία ο Pouqueville επισκέφθηκε τη Λάρισα, ήταν διάχυτη η υπερηφάνεια των χριστιανών κατοίκων, καθώς γνώριζαν ότι στα χώματά της αναπαυόταν ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης (460-370 π. Χ.).
Η σημερινή εικόνα που συνοδεύει το κείμενο αποτυπώνει το βορειοανατολικό τμήμα της πόλεως, την συνοικία Σουφλάρια. Μπροστά και στο κέντρο της εικόνας υπάρχουν σε μεγάλη έκταση διάσπαρτες όρθιες λίθινες στήλες, οι οποίες υποδηλώνουν την παρουσία μουσουλμανικού νεκροταφείου σ’ αυτή την περιοχή, το οποίο εκτεινόταν μέχρι τον χώρο όπου καταλαμβάνει σήμερα το Γενικό Νοσοκομείο. Αριστερά ο Πηνειός κυλά ήρεμα τα νερά του ανάμεσα από κατάφυτες όχθες. Η συνοικία αποτελείται από αραιές, χαμηλές και απρόσωπες κατοικίες, μέσα από τις οποίες προβάλλουν πέντε τζαμιά με τους αντίστοιχους μιναρέδες. Από τα τζαμιά αυτά το μεγαλύτερο και επιβλητικότερο είναι αυτό που βρίσκεται δεξιά σε πρώτο επίπεδο. Καλύπτεται με τρούλο και η βόρεια πλευρά του εμφανίζει στοά. Πρόκειται για το τζαμί του Ομέρ μπέη, γιου του κατακτητή της Θεσσαλίας Τουραχάν μπέη. Βρισκόταν στην σημερινή οδό Γαριβάλδη, μεταξύ των οδών Δήμητρας και Ολύμπου. Νότια και σε μικρή απόσταση από το τζαμί απεικονίζεται ένας τουρμπές, (ταφικό μαυσωλείο) κάποιου ευγενούς Οθωμανού. Πίσω από τα σπίτια της συνοικίας απλώνεται η μεγάλη θεσσαλική πεδιάδα, η οποία στο βάθος περιχαρακώνεται από τα υψώματα της Χασάμπαλης, ενώ αριστερά διαγράφεται επιβλητική η κωνική απόληξη της Όσσας. Το χαρακτικό αυτό έχει πολλές ομοιότητες με το αντίστοιχο της Λάρισας του Stackelberg, το οποίο σχεδίασε ο τελευταίος όταν επισκέφθηκε το 1811 τη Λάρισα.
[1]. Ο πλήρης τίτλος του είναι: L’Univers. Histoire et Description de tous les peuples. GRECE, par Fr. Pouqueville. Paris, M.DCCC.XXXV (=1835). Eίναι γνωστό ότι ο συγγραφέας δεν σχεδίαζε κατά τις περιηγήσεις του, όπως συνέβαινε με τους περισσότερους περιηγητές. Έτσι στα βιβλία του φιλοξένησε αντίγραφα χαρακτικών τα οποία είχαν ήδη δημοσιευθεί σε οδοιπορικά άλλων.
[2]. Fr. Pouqueville Voyage dans la Grece. Paris, M.DCCC.XX (=1820). Το 1826 κυκλοφόρησε η δεύτερη έκδοση του οδοιπορικού του αναθεωρημένη, διορθωμένη και επαυξημένη, σε έξι τόμους.
[3]. Fr. Pouqueville. Ταξίδι στην Ελλάδα. Θεσσαλία-Μακεδονία. εκδ. αφοί Τολίδη, Αθήνα, (1995), σ. 258-262.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
