Απεικονίζει το δεύτερο κατά σειράν γνωστό ρολόι της πόλεώς μας[1]. Είχε αντικαταστήσει γύρω στα 1830 περίπου το παλιό ξύλινο ρολόι που βρισκόταν στο ψηλότερο σημείο του λόφου της Ακροπόλεως και το είχαν απλώς αναφέρει ορισμένοι περιηγητές (Evliya Celebi, Richard Pococke, Jacob Bartholdy, κλπ.) χωρίς να μας αφήσουν λεπτομέρειες.
Τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, χωρίς όμως να γνωρίζουμε πότε ακριβώς (ίσως περί το 1830), κατασκευάσθηκε το ρολόι της σημερινής φωτογραφίας. Αρχικά κτίσθηκε από τους Τούρκους τεχνίτες ψηλός πέτρινος πύργος με εξάγωνη βάση, στην ίδια περίπου θέση που ήταν και ο ξύλινος πύργος του παλαιότερου ρολογιού. Η περίμετρος του κορμού αυτού όσο ψήλωνε γινόταν και μικρότερη και ψηλά κατέληγε σε γείσο, πάνω στο οποίο στηριζόταν ο μεταλλικός πυργίσκος του ρολογιού. Στη βόρεια πλευρά της βάσης του πύργου μόλις διακρίνεται η θύρα εισόδου στο εσωτερικό του πύργου Απ΄ όσο γνωρίζω, η φωτογραφία αυτή είναι η μοναδική που απεικονίζει το τουρκικό ρολόι από τόσο κοντά και μπορούμε έτσι να μελετήσουμε τις λεπτομέρειες του πυργίσκου. Έξη μεταλλικοί κίονες συγκρατούν στην κορυφή τους την εξάπλευρη μεταλλική κωνοειδή κατάληξη του πύργου, η οποία συνοδεύεται στην κορυφή του και από αλεξικέραυνο. Στο σημείο αυτό ήταν προσαρμοσμένες καμπάνες οι οποίες με ειδική κωδωνοκρουσία ανήγγειλαν την ώρα. Τα μεταξύ των κιόνων διαστήματα ήταν κενά, ώστε να διαχέεται ο ήχος της καμπάνας ελεύθερα μέχρι και τις ακραίες συνοικίες της πόλεως. Ο ιστορικός της Λάρισας Επαμεινώνδας Φαρμακίδης αναφέρει ότι στα τοιχώματα της βάσεως της κωνοειδούς πυραμίδος υπήρχε τουρκική επιγραφή η οποία ανέφερε ότι το ρολόι επισκευάσθηκε το 1836 με δαπάνες κάποιου Σεϊτ Ταχήρ Εφέντη[2]. Την παρουσία του ρολογιού αυτού αναφέρουν πολλοί Έλληνες και ξένοι επισκέπτες της Λάρισας του 19ου αιώνα. Χαρακτηριστικά, ο Ιωάννης Λεονάρδος από τα Αμπελάκια γράφει το 1936 στο βιβλίο του «Νεωτάτη της Θεσσαλίας Χωρογραφία» ότι : «Εδώ κτυπά και έν Κωδωνωρολόγιον τρόπον τινα, ολίγον σπάνιον άκουσμα εις την Τουρκίαν». Ο πυργίσκος του ρολογιού αυτού διακρίνεται από μακριά σε μερικές φωτογραφίες και χαρακτικά που χρονολογούνται από το 1880 μέχρι το 1890 περίπου. Αργότερα επίσης αποτυπώνεται και σε επιστολικά δελτάρια και φωτογραφίες μέχρι το 1915-1920 που το απεικονίζουν από μακρινή απόσταση και διακρίνεται μόνον το υψηλότερο τμήμα του. Όπως αναφέρθηκε, και το δεύτερο ρολόι δεν είχε δείκτες και η ώρα αναγγελλόταν με τις καμπάνες.
Το 1923, επί δημαρχίας Δημητρίου Παπαγεωργίου (1922-1924), το Δημοτικό Συμβούλιο διαπίστωσε την ανεπάρκεια του παλιού ρολογιού της Λάρισας και σε ειδική συνεδρίαση ενέκρινε πίστωση 45.000 δραχμών «…δια την κατασκευήν και ανύψωσιν του παλαιού κτιρίου του πρώην Ωρολογίου της πόλεως»[3]. Σύμφωνα και πάλι με τον Επαμ. Φαρμακίδη «…τη αξιεπαίνω μερίμνη της πρώην δημοτικής αρχής, δαπάναις του Δήμου και τη μερική συνδρομή του ημετέρου συμπολίτου κ. Ηλία Κολέσκα, ανεπλήρωσε σπουδαίαν έλλειψιν της πόλεως». Στη νέα κατασκευή, ο κορμός του ρολογιού διατηρήθηκε ο εξαγωνικός όπως ήταν και στο προηγούμενο ρολόι, άλλαξε όμως εντελώς ο πυργίσκος της κορυφής και τοποθετήθηκαν τέσσερα ρολόγια με ωροδείκτες και λεπτοδείκτες. Το 1992, όταν κρημνίστηκε το τελευταίο ρολόι της Λάρισας για να καθαρισθούν όλες οι επιχωματώσεις οι οποίες κάλυπταν το αρχαίο θέατρο, εντοπίσθηκαν και τα υπολείμματα της εξάγωνης θεμελίωσης.
Από τη σημερινή φωτογραφία γίνεται επίσης αντιληπτό ότι ο χώρος γύρω από την θεμελίωση του ρολογιού είναι ανώμαλος και εντελώς αδιαμόρφωτος. Δεν υπάρχει ίχνος πρασίνου και μόνον ένα κλαδεμένο δένδρο σπάει την μονοτονία των χωμάτινων όγκων. Μια ανώμαλη σχισμή ανάμεσα στους όγκους υποδηλώνει προφανώς κάποιο μονοπάτι το οποίο προσεγγίζει την βάση πύργου του ρολογιού. Η εδαφική ανωμαλία γύρω από το ρολόι ίσως μπορεί να μας βοηθήσει στην χρονολόγηση της φωτογραφίας. Πιστεύεται λοιπόν ότι η λήψη της τοποθετείται στην πρώτη δεκαετία του περασμένου αιώνα.
[1]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Το ρολόι της Λάρισας. Ιστορική διαδρομή, εφ. «Ελευθερία» Λάρισα, φύλλο της 17ης Σεπτεμβρίου 2014.
[2]. Φαρμακίδης Επαμεινώνδας, Η Λάρισα, από των μυθολογικών χρόνων μέχρι της προσαρτήσεως αυτής εις την Ελλάδα (1881), Βόλος (1926) σελ. 10. Ο Φαρμακίδης αναφέρει ότι η επιγραφή μεταξύ των άλλων έγραφε πως ο χορηγός Ταχήρ Εφέντης ευχόταν ότι «…δια των κρούσεων του Ωρολογείου θα υπομιμνήσκεται εις τους Μουσουλμάνους το καθήκον όπως προσεύχονται πεντάκις της ημέρας εις τον Μωάμεθ».
[3]. Καλογιάννης Βάσος, Η χρυσή Βίβλος του Δήμου Λαρίσης. Από την μακραίωνη ιστορία της θεσσαλικής πρωτευούσης, Λάρισα (1963) σελ.221. Από τα Πρακτικά της συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου της 27ης Ιανουαρίου 1923.
Από τον Νίκο Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
