Είναι γνωστό ότι έπειτα από τα επαναστατικά κινήματα του 1854 και ιδίως του 1878 εναντίον των Οθωμανών κατακτητών, είχε εδραιωθεί στους ηγέτες των Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης η πεποίθηση ότι η Θεσσαλία έπρεπε να αποσπασθεί από την Οθωμανική αυτοκρατορία και να ενσωματωθεί στο Ελληνικό Βασίλειο. Η συνθήκη του Βερολίνου ήλθε να το επιβεβαιώσει, και γι’ αυτό πολλοί Τούρκοι γαιοκτήμονες της περιοχής, διαισθανόμενοι την αβεβαιότητα των τεράστιων ακίνητων εκτάσεων που κατείχαν, άρχισαν να τα πωλούν σε πλούσιους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και των παραδουνάβιων περιοχών. Ένας εξ αυτών ήταν και ο Παύλος Στεφάνοβικ-Σκυλίτσης (1842-1901).Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και ήταν ο μικρότερος από τους τρεις επιζήσαντες γιούς του Ζαννή Στεφάνοβικ-Σκυλίτση (1806-1886)[1].Εκπρόσωπο και διευθυντή της απέραντης κτηματικής περιουσίας του στη Θεσσαλία ο Στεφάνοβικ όρισε τον Κωνσταντίνο Αναστασιάδη, ο οποίος έμενε στη Λάρισα[2].
Μετά την απελευθέρωση της Λάρισας από τους Τούρκους το 1881 ο Αναστασιάδης είχε φροντίσει, με την παρότρυνση του αφεντικού του Παύλου Στεφάνοβικ-Σκυλίτση, να κτίσει στη Λάρισα ένα από τα ωραιότερα αρχοντικά τα οποία στόλιζαν την πόλη για πολλά χρόνια. Βρισκόταν στην γωνία Μουσών (Παπακυριαζή σήμερα) και Κοραή (28ηΟκτωβρίου σήμερα), με πρόσοψη προς την Μουσών. Τον Απρίλιο του 1900 ο Στεφάνοβικ επισκέφθηκε τη Λάρισα και τις περιοχές όπου είχε τις τεράστιες κτηματικές εκτάσεις. Κατά τη διάρκεια της ολιγοήμερης παραμονής του διέμενε στο ιδιόκτητο επιβλητικό νεοκλασικό αρχοντικό του της οδού Παπακυριαζή που είχε κτίσει[3].
Ο Παύλος (Παυλής) Στεφάνοβικ-Σκυλίτσηςπέθανε το 1901 στην Κωνσταντινούπολη σε ηλικία 59 ετών, χωρίς να δημιουργήσει οικογένεια Με την διαθήκη του δώριζε στην Ελλάδα πολλά κτήματα καιτο κυριότερο πώλησε στο ελληνικό δημόσιο, έναντι ευτελούς τιμής, όλα τα στεφανοβίκεια κτήματα στην περιοχή της Θεσσαλίας, με σκοπό να διανεμηθούν στους ακτήμονες αγρότες.
Επειδή ο ιδιοκτήτης του αρχοντικού Παύλος Στεφάνοβικ δεν διέμενε στο αρχοντικό του, το παραχωρούσε στον διάδοχο Κωνσταντίνο για διαμονή κάθε φορά που βρισκόταν στη Λάρισα. Αυτό συνέβαινε κυρίως Σεπτέμβριο με Οκτώβριο κάθε χρόνο, γιατί σαν διάδοχος του θρόνου ήταν αρχηγός των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και έπρεπε να παρευρίσκεται στα μεγάλα γυμνάσια του ελληνικού στρατού στην περιοχή μας[4]. Όταν το 1913, μετά τη δολοφονία του Γεωργίου Α’ στη Θεσσαλονίκη έγινε βασιλιάς, στο κτίριο Στεφάνοβικ στεγάσθηκαν για πολλά χρόνια τα γραφεία της Ιης Μεραρχίας. Εκεί είχε εγκατασταθεί ολόκληρος ο στρατιωτικός μηχανισμός που ήλεγχε την περιοχή και από το κτίριο αυτό παρήλασαν σπουδαίοι στρατιωτικοί και πολιτικοί που επισκέπτονταν την πόλη μας. Όλα αυτά μέχρι το 1925, γιατί τη χρονολογία αυτή μετακόμισε στη Λάρισα το Β’ Σώμα Στρατού, το οποίο στεγάσθηκε στο αρχοντικό Σκαλιώρα.
Τα επόμενα χρόνια το αρχοντικό Στεφάνοβικ φιλοξένησε κατά καιρούς εκτός από στρατιωτικές υπηρεσίες και διάφορα δικαστικά καταστήματα. Από τις συμφορές του 1941 που έπληξαν τη Λάρισα επιβίωσε οικοδομικά με κάποια τραύματα που επουλώθηκαν εύκολα. Όμως μετά τον σεισμό του 1954 κατέστη ακατοίκητο, κατεδαφίσθηκε και έμεινε ένας ακάλυπτος χώρος. Σήμερα στον μεγάλο αυτό χώρο υπάρχουν απλά ισόγεια κτίσματα ακατοίκητα και το στρατιωτικό οδοντιατρείο.
Στη σημερινή φωτογραφία διακρίνεται ο βασιλιάς Κωνσταντίνος με δυο υπασπιστές του στο πλατύσκαλο της εισόδου του κτιρίου του Στεφάνοβικ, όπου στεγάζονταν οι υπηρεσίες της 1ης Μεραρχίας. Η χρονολόγηση της φωτογραφίας είναι εύκολη γιατί αναγράφεται στο κάτω δεξιό τμήμα της, ενώ φωτογράφος είναι ο Γεράσιμος Δαφνόπουλος.
[1]. Ο Ζαννής Στεφάνοβικ-Σκυλίτσης ήταν Έλληνας τραπεζίτης και εθνικός ευεργέτης. Υπήρξε ο ιδρυτής του εμπορικού οίκου Στεφάνοβικ-Σκυλίτση στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος αναδείχθηκε σε έναν από τους ισχυρότερους, με δράση από το Λονδίνο μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα. Ο Ζαννής απέκτησε οκτώ παιδιά από τα οποία επιβίωσαν μόνον τρία αγόρια, τα οποία και τον διαδέχθηκαν. Ο Δημήτριος (1839-1893), ο Ιωάννης (1840-1908) και ο Παύλος (1842-1901).
[2[.Ο Κων. Αναστασιάδης ήταν ένας καλόκαρδος, ευγενικός, εγκυκλοπαιδικά μορφωμένος και αρκετά ευφυής άνθρωπος, ο οποίος συγχρωτίσθηκε με την τοπική κοινωνία και ενδιαφέρθηκε για τα τοπικά πράγματα σαν δημοτικός σύμβουλος. Το 1896, έπειτα από τον αιφνίδιο θάνατο του δημάρχου Αχιλλέα Λογιωτάτου, τον διαδέχθηκε στη θέση του. Μετά την κατάληψη της Λάρισας από τους Τούρκους τον Απρίλιο του 1897, δήμαρχος ών, εγκατέλειψε την πόλη, όπως όλοι σχεδόν οι Έλληνες κάτοικοί της.
[3]. Βλέπε: Καταραχιάς Κωνσταντίνος, Ο εθνικός ευεργέτης Παύλος Στεφάνοβικ-Σκυλίτσης (1843-1901) και τα τσιφλίκια του στη Θεσσαλία, Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τομ. 60ος (2011) σελ. 408-414.
[4]. Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881 και κυρίως μετά την απομάκρυνση των Τούρκων το 1898 από την προσωρινή κατάληψη της Λάρισας, τα μέλη της βασιλικής οικογένειας κατά την παραμονή τους στην πόλη μας κατέλυαν στα καλύτερα οικήματα. Ο βασιλιάς Γεώργιος στα ανάκτορα που είχε αγοράσει από τον Χουσνή μπέη, στη σημερινή περιοχή του Δημοτικού Ωδείου, ο διάδοχος Κωνσταντίνος στο αρχοντικό του Στεφάνοβικ και ο πρίγκιπας Ανδρέας, που ήταν συνταγματάρχης και διοικητής του 3ου Συντάγματος Ιππικού που είχε έδρα τη Λάρισα, στο αρχοντικό Σκαλιώρα.
* Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
