Ένα παράδειγμα όσων αναφέρθηκαν αποτελεί η σημερινή φωτογραφία, η οποία προέρχεται από επιστολικό δελτάριο που κυκλοφόρησε προπολεμικά. Ο εκδότης δεν έχει αποτυπώσει τον λογότυπό του και ο φωτογράφος είναι άγνωστος. Το μόνο στοιχείο που υπάρχει είναι η εξής αναγραφή στην πρόσθια όψη:«125. THESSALIE.Une Vue de Larissa»και «THESSALY. View of Larissa».Δηλαδή προηγείται ο αριθμός της κάρτας και ακολουθεί η περιγραφή, γραμμένη στην γαλλική και αγγλική γλώσσα. Η λήψη της φαίνεται καθαρά ότι έγινε από ψηλό σημείο, όπως αποκαλύπτουν οι στέγες των σπιτιών. Τόσο ψηλά κτίρια στην προπολεμική Λάρισα δεν υπήρχαν. Μόνον οι μιναρέδες τζαμιών και τα καμπαναριά ναών επέτρεπαν τέτοια λήψη. Από την σχολαστική παρατήρηση με μεγεθυντικό φακό, βρέθηκε το οδηγό σημείο. Βρίσκεται πίσω, στο κέντρο περίπου της φωτογραφίας και είναι το αρχοντικό του Κωνσταντίνου Σκαλιώρα[1], το οποίο βρισκόταν στην διασταύρωση των σημερινών οδών Ρούσβελτ και Πατρόκλου, εκεί όπου στεγάζεται σήμερα η Στρατολογία. Διακρίνεται αμυδρά η νοτιοδυτική πλευρά του κτιρίου λόγω όγκου και ύψους. Ήταν το μεγαλύτερο και ομορφότερο αρχοντικό της Λάρισας, και σε ύψος ήταν διώροφο με αρκετά υπερυψωμένο υπόγειο. Αριστερότερα και στο βάθος ανιχνεύεται το αρχοντικό του φαρμακοποιού Κωνσταντίνου Παπασταύρου, με το χαρακτηριστικό του υπερώο. Βρισκόταν στη γωνία των σημερινών οδών Ρούσβελτ και Παπασταύρου και φυσικά η ονομασία του δρόμου προήλθε από την παρουσία του αρχοντικού και του φαρμακείου του Παπασταύρου στη θέση αυτή[2].
Στη συνέχεια διακρίνεται με κάποια δυσκολία η τριπλή στέγη των δικαστηρίων[3] και στο αριστερά άκρο στο βάθος προέχει ο μιναρές του Γενή τζαμί.
Απ’ όλη αυτή την τοπογραφική περιγραφή γίνεται φανερό ότι η λήψη της φωτογραφίας έγινε από το ψηλό προπολεμικό καμπαναριό του αγίου Νικολάου, το οποίο έχει αποτυπώσει ο Λαρισαίος ζωγράφος Αγήνορας Αγήνορας Αστεριάδης στον πίνακα-σύμβολο της Λάρισας ,«Πολιτεία». Τον πίνακα αυτόν, μετά τον θάνατο του ζωγράφου, τον δώρισαν τα αδέλφια του στον Δήμο Λαρισαίων επί Δημαρχίας Αγαμ. Μπλάνα και σήμερα βρίσκεται στην Δημοτική Πινακοθήκη Γ. Ι. Κατσίγρα.
Στο κάτω μέρος της φωτογραφίας αριστερά διακρίνεται μικρό τμήμα της οδού Ακροπόλεως (Παπαναστασίου σήμερα) και προέχει ένα μεγάλο διώροφο κτίσμα, το οποίο αν δεν κάνω λάθος ήταν ιδιοκτησία της οικογένειας Βλησσαρίδη, η κόρη της οποίας Λουκία παντρεύτηκε τον ζωγράφο, αγιογράφο και φωτογράφο Παντελή Γκίνη (1888-1988).Ο τελευταίος αποτέλεσε μαζί με τον ζωγράφο Χρυσόστομο Παπαμερκουρίου ένα σπουδαίο δίδυμο αγιογράφων, το οποίον κυριάρχησε επί πολλά χρόνια (προπολεμικά και μεταπολεμικά) στην αγιογράφηση εικόνων και τοιχογραφιών σε ναούς της περιοχής της Λάρισας[4].
Όσον αφορά την χρονολογία λήψης της φωτογραφίας, αυτή είναι αρκετά δύσκολη. Φυσικά είναι προπολεμική και η μόνη πηγή πληροφοριών ως προς τον χρόνο αποτελούν οι δύο στύλοι που βρίσκονται κατά μήκος της οδού Ακροπόλεως και συγκρατούν καλώδια. Είναι γνωστό ότι ο ηλεκτροφωτισμός της Λάρισας από την ΕΥΗΛ, πρόδρομο του ΟΥΗΛ, ολοκληρώθηκε το 1930. Όμως οι στύλοι της ήταν φτιαγμένοι με σιδερένια κιγκλιδώματα, ογκώδεις, στερεοί και σήμερα έχουν αντικατασταθεί από την ΔΕΗ[5]. Προφανώς πρόκειται για στύλους της Omnium, γαλλικής εταιρείας, ηοποία είχε αναλάβει από την δεκαετία του 1910 τον εξηλεκτρισμό του κεντρικού τμήματος της Λάρισας χωρίς επιτυχία και με συνεχείς διακοπές του ρεύματος. Λογικά λοιπόν η χρονολογία λήψης της φωτογραφίας τοποθετείται στην δεκαετία του 1920.
Ίσως στο σημερινό σημείωμα να επεκτάθηκα σε ορισμένα ειδικά θέματα ταυτοποίησης παλαιών φωτογραφιών, τα οποία πιθανόν να μην ενδιαφέρουν πολλούς αναγνώστες. Όμως θέλησα να δώσω ορισμένες πληροφορίες πως δουλεύουν τα άτομα που απαρτίζουν την Φωτοθήκη του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας (Γραβάνης Γεώργιος, Καλτσάς Αχιλλέας, Κυριάκος Θωμάς, Μπετχαβές Θανάσης, Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ρηγόπουλος Βαγγέλης, Σούλτης Γεώργιος) πάνω σ’ αυτά τα θέματα.
[1]. Βλέπε σχετικά γι’ αυτό το κτίριο: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Το αρχοντικό Σκαλιώρα, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 30ης Δεκεμβρίου 2015.
[2]. Ο Κωνσταντίνος Παπασταύρου είχε καταγωγή από την Ζίτσα της Ηπείρου και ήλθε στη Λάρισα αμέσως μετά την απελευθέρωση του 1881 και άνοιξε φαρμακείο, το οποίο μάλιστα είχε και τον τίτλο το προμηθευτού του διαδόχου Κωνσταντίνου. Εδώ νυμφεύθηκε σε δεύτερο γάμο την συμπατριώτισσά της δασκάλα Αμαλία Χρυσοχόου, μια μορφωμένη γυναίκα με ριζοσπαστικές ιδέες και από τις πρώτες φεμινίστριες της Λάρισας. Γνωστή στους Λαρισαίους ήταν μέχρι πριν μερικά χρόνια και η συνοικία Παπασταύρου, η οποία βρισκόταν πίσω από το στάδιο Αλκαζάρ και η οποία είχε δημιουργηθεί στο γνωστό προπολεμικά κτήμα Παπασταύρου, μια τεράστια έκταση με καλλιέργειες οπωροκηπευτικών.
[3]. Τα δικαστήρια της Λάρισας μεταστεγάσθηκαν στο κτίριο του Διδασκαλείου το 1907. Το κτίριο αυτό αποτελείτο από τρεις επιμήκεις πτέρυγες, εκ των οποίων η κεντρική ήταν μικρότερη σε μήκος από τις πλάγιες. Πιο πριν, στα συνοριακά πολεμικά γεγονότα του Μαΐου του 1886 και κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 ορισμένες τμήματά του είχαν στεγάσει προσωρινά το στρατιωτικό νοσοκομείο.
[4]. Με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να παρακαλέσω όσους γνωρίζουν περισσότερα για το κτίσμα αυτό και για την γύρω περιοχή ή όσα λανθασμένα αναφέρω πολλές φορές, να έλθουν σε επικοινωνία μαζί μου και με τον τρόπο αυτό να συμβάλλουν στην σωστή καταγραφή της τοπογραφίας και της ιστορίας της παλιάς Λάρισας. (τηλ. επικοινωνίας 2410 287450 και 6951004232).
[5]. Μέλη της Φωτοθήκης Λάρισας έχουν εντοπίσει έναν τέτοιο προπολεμικό στύλο της ΕΥΑΛ στην περιοχή του 4ου Δημοτικού Σχολείου.
Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
