* Από την Κατερίνα Κανάκη
«Μια φορά κι έναν καιρό…». Είναι μια συνηθισμένη φράση, μια τυπική εισαγωγή με την οποία αρχίζει πάντα ένα παιδικό παραμύθι και ξεκινάει ένα όμορφο ταξίδι μικρών και μεγάλων στο όνειρο.
Το παραμύθι είναι μια φανταστική λαϊκή διήγηση, ευχάριστη και ελκυστική, ιδιαίτερα στα παιδιά. Δεν αναφέρεται ποτέ σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, αλλά μεταφέρει αόριστα τον ακροατή στο παρελθόν.
Το παραμύθι συμβάλει στην ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών, έχοντας παιδοκεντρικό χαρακτήρα και τα παιδιά έχουν πάντα ρόλο και ευθύνη στην εξιστόρηση.
Τα παραμύθια αναφέρονται σ’ έναν κόσμο εξωπραγματικό και έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα. Οι άνθρωποι τότε έλεγαν διάφορες ιστορίες για ευχάριστα ή τρομακτικά πράγματα, προσπαθώντας να διασκεδάσουν και τους εαυτούς τους αλλά και τους άλλους.
Αν σκεφτεί κανείς ότι η σοφία στη ζωή δομείται βήμα-βήμα μέσα από τις εμπειρίες μας στον κόσμο, τότε σίγουρα δε μπορούμε να περιμένουμε το μυαλό των παιδιών μας να λειτουργεί όπως το δικό μας και ούτε να δεχτούν αυτά που τους υπαγορεύουμε από τις εμπειρίες μας ως δεδομένα, γιατί και αυτά έχουν την ανάγκη να ακολουθήσουν τη δική τους πορεία προς την ώριμη κατανόηση του εαυτού τους και του κόσμου.
Μπορούμε όμως να τα βοηθήσουμε να βρουν το νόημα της δικής τους ζωής, εξάπτοντάς τους τη φαντασία με τα παραμύθια.
Για να κρατήσει ένα παραμύθι το ενδιαφέρον των παιδιών πρέπει να τα διασκεδάζει, να ξυπνά την περιέργειά τους, να βοηθά να αναπτύξουν τη νόησή τους, να εναρμονίζεται με τα άγχη και τις προσδοκίες τους, ενώ συγχρόνως να υποδεικνύει λύσεις στα προβλήματά τους. Με λίγα λόγια να προωθεί την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και στο μέλλον, όπως
λέει ο Βιεννέζος Ψυχολόγος, Bruno Bettelheim.
Το παραμύθι είναι αναπόσπαστο κομμάτι στη διαδικασία της σωστής ανατροφής και εκτός από την ψυχαγωγική του διάσταση αποτελεί ένα εργαλείο μάθησης.
Σήμερα είναι η πρώτη φορά που αυτό αποδεικνύεται και επιστημονικά!
Όπως εξηγεί ο Thomas DeWitt, ‘το να διαβάζουν οι γονείς στα παιδιά τους παραμύθια είναι μια σημαντική συνήθεια που τα βοηθά να αναπτύξουν τον εγκέφαλό τους’.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, το διάβασμα παραμυθιών σε παιδιά προσχολικής ηλικίας ενεργοποιεί μέρη του εγκεφάλου τους που αποτελούν κλειδί στην ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας, αλλά και των ικανοτήτων τους στη γραφή και την ανάγνωση, ενώ βελτιώνεται και ο γραπτός λόγος βοηθώντας τα να περάσουν μεγαλώνοντας πιο ομαλά στο διάβασμα λογοτεχνικών βιβλίων, γιατί το διάβασμα είναι τέχνη και επιστήμη. Είναι πάθος και λατρεία. Δεν είναι μια ουδέτερη λειτουργία. Το διάβασμα δεν είναι απλά και μόνο στοιχείο της ζωής, αλλά τρόπος ζωής, έκφραση της προσωπικότητάς μας και συστατικός συντελεστής της ουσίας της καθημερινότητάς μας.
Είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι γονείς διαβάζουν παραμύθια στα παιδιά τους από πολύ μικρή ηλικία. Η συνήθεια της γιαγιάς και του παππού, που έλεγαν ιστορίες στα εγγόνια τους για να τα παίρνει ο ύπνος, πέρασε από γενιά σε γενιά, έχοντας καθιερωθεί.
Με το παραμύθι ενδυναμώνεται ο συναισθηματικός κόσμος των παιδιών μέσα από την αφήγηση και την ταύτιση με τους ήρωές του.
Μέσα από το παραμύθι τα παιδιά αντιμετωπίζουν δύσκολα θέματα, όπως ο θάνατος, ο αποχωρισμός, η ασθένεια και απελευθερώνονται από το φόβο. Αναπτύσσουν τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και την κριτική τους σκέψη.
Με το παραμύθι καλλιεργούνται αξίες και πρότυπα συμπεριφοράς, όπως η αλληλεγγύη, η συμπαράσταση, η κατανόηση, ο σεβασμός, συμβάλλοντας στην ηθική τους ανάπτυξη.
Εμπλουτίζονται οι κοινωνικές εμπειρίες και το ομαδικό πνεύμα, ενώ αναπτύσσονται κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες και ενδυναμώνεται η σχέση των παιδιών με τους γονείς.
Αποκτούν αβίαστα γνώσεις για τον κόσμο, αυτογνωσία και ενισχύεται η μνήμη, η συγκέντρωση, η προσοχή τους και άλλες γνωστικές λειτουργίες.
Ενισχύεται η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθηση των παιδιών συμβάλλοντας στην ομαλή αναπτυξιακή τους πορεία προς την ενηλικίωση.
Για το λόγο αυτό οι γονείς θα πρέπει :
Να διηγούμαστε στα παιδιά μας παραμύθια με το δικό μας ύφος και προσωπικό στυλ.
Να εμπλουτίζουμε τις ιστορίες με τραγουδάκια και ερωτήσεις στις οποίες θα απαντά το παιδί, τολμώντας να αλλάζουμε την ιστορία των παραμυθιών προσαρμόζοντάς τα στη δική τους πραγματικότητα.
Να αφήνουμε τα παιδιά να παρεμβαίνουν, να καθοδηγούν και να αλλάζουν το παραμύθι ενισχύοντας με ερωτήσεις τη νέα εξέλιξη.
Να δημιουργούμε παραμύθια μαζί τους και να τα ενθαρρύνουμε να αφηγούνται δικά τους στους φίλους τους, επιβραβεύοντας την προσπάθεια που καταβάλουν.
Να αποφεύγουμε τα τελικά συμπεράσματα, τις ερωτήσεις για το τι κατανόησαν τα παιδιά και τις ερμηνείες, γιατί έτσι καταστρέφουμε τη μαγεία και παρεμβαίνουμε στη φαντασία τους.
Και τέλος, να αφήνουμε τα παιδιά να το απολαύσουν έχοντας εμπιστοσύνη στη δύναμη των παραμυθιών, γιατί η συμβολή των παραμυθιών στην ολοκλήρωση της νοητικής ανάπτυξης και τη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών είναι ανεκτίμητη.
Η Κατερίνα Κανάκη είναι φιλόλογος- ειδική παιδαγωγός, με μεταπτυχιακό στην Ειδική Εκπαιδευτική Αγωγή –Ψυχική Υγεία
