Αδιαμφισβήτητα η δεκαετία του ‘40 δεν αποτελεί μονάχα την πλέον ταραγμένη, ζοφερή και αιματοβαμμένη περίοδο της ιστορικής κίνησης της ζωής του Ελληνικού Έθνους κατά τη μακραίωνη παρουσία του σε τούτο το στρατηγικό σημείο της συνάντησης «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Βαρύνεται δυστυχώς η δεκαετία αυτή κι από μία αντιφατική και τραγική συνάμα κλιμάκωση των γεγονότων και καταστάσεων, δεδομένου ότι τη μοναδική εποποιΐα της εθνικής μας αντίστασης ενάντια στην τριπλή κατοχή (’41 ’44), τη σκίασαν τα μελανά συμπτώματα της εθνικής κρίσης (’44 ’46), για να τη σφραγίσει στο τέλος η κατάρα του Εμφυλίου (’46 ’49), του αδελφοκτόνου σπαραγμού, όπου πάνω στα ερείπια του πολέμου και τις εκατόμβες θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας, ήρθαν να προστεθούν νέα ερείπια, νέα θύματα, που στιγμάτισαν τη μετέπειτα πορεία της χώρας.
Και επειδή ακριβώς στη συνείδηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων, και ειδικότερα εκείνων που, νεαρά παιδιά τότε, έζησαν την αντίσταση και σήμερα καταθέτουν τις βιωματικές τους καταγραφές, ανεξάρτητα από πολιτική τοποθέτηση, κοινωνικό στρώμα, αλλά και εκπαιδευτικό υπόστρωμα, επικρατεί μια τεράστια βιωματική σύγχυση, καθώς θεωρούν τον εμφύλιο γέννημα και αποκύημα της αντίστασης, ή, ακόμα, την εθνική αντίσταση ως πρόδρομο και γενεσιουργό αιτία του εμφυλίου, το κρίναμε ορθό ως Ομάδα Ιστορικής Έρευνας με τούτη τη δημοσίευση να διαχωρίσουμε τα δύο γεγονότα καταδεικνύοντας ότι σε καμιά περίπτωση μεταξύ της Εθνικής Αντιστάσεως και του Εμφυλίου πολέμου δεν υπάρχει σχέση αιτίου και αιτιατού, εξετάζοντάς τα βέβαια ως γεγονότα καθεαυτά.
Βασικά, οι αιτίες που προκάλεσαν την αντίσταση του λαού μας ενάντια στον τριπλό κατακτητή (Γερμανούς, Ιταλούς, Βουλγάρους) είναι αυτόδηλες. Το έθνος σύσσωμο, πλην των προσκυνημένων και των δοσίλογων βέβαια, πολέμησε με νύχια και με δόντια για την ελευθερία και την εθνική του ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια παραμερίζοντας εντελώς στην αρχή τις πολιτικές ή όποιες άλλες διαφοροποιήσεις μεταξύ των πολιτών, και γράφοντας λαμπρές σελίδες μεγαλουργίας προκαλώντας το θαυμασμό της υφηλίου. Τις αιτίες όμως του Εμφυλίου ας μην τολμήσουμε να τις δώσουμε∙ είναι πολύ νωρίς ακόμα. Αυτές θα τις δώσει, όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου, ο αδέκαστος και αλάθητος κριτής που λέγεται ιστορία. Εξάλλου στην αναμόχλευση των γεγονότων εκείνης της μαύρης παρένθεσης της ιστορίας μας μονάχα μνησιπήμων εθνικός πόνος σταλάζει. Αν και είμαστε της άποψης ότι η ιστορική πορεία του κάθε λαού επιβάλλεται να παρουσιάζεται γυμνωμένη από σκοπιμότητες και υστεροβουλίες, ώστε να παραδειγματίζεται η ανθρωπότητα από τα σωστά και να διδάσκεται από τα λάθη, προκειμένου να μην τα επαναλαμβάνει.
Και η αντίσταση του λαού μας ενάντια στον τριπλό κατακτητή χαρακτηρίστηκε εθνική, γιατί είναι αδιαφιλονίκητα εθνική, ανεξάρτητα απ’ το γεγονός ότι επί σαράντα χρόνια περίπου δεν είχε αναγνωριστεί για πολλούς και διάφορους λόγους. Κι είναι πλέον τοις πάσι γνωστό ότι απ’ την εισβολή των Γερμανών τον Απρίλη του ’41 η χώρα μπορεί να περιήλθε σε Κατοχή και να υπέστη τα πάνδεινα, η αδούλωτη όμως ελληνική ψυχή δεν εννοούσε να σηκώσει το βάρος της υποταγής και της υποδούλωσης, γι’ αυτό ακριβώς και αντιστάθηκε μ’ όσες δυνάμεις είχε και δεν είχε ενάντια στον ναζισμό.
Οι κατακτητές με το διορισμό της κυβέρνησης Τσολάκογλου ανάγκασαν εξαρχής την Ελλάδα να καταβάλει στις δυνάμεις κατοχής τεράστια χρηματικά ποσά για τα έξοδα συντήρησης των δημίων του ελληνικού λαού! (Αλήθεια τι απέγινε αυτό το κατοχικό δάνειο;). Οι Γερμανοί δέσμευσαν όλα τα αγαθά, τον φυσικό πλούτο και την παραγωγή. Οι ελεύθερες ζώνες, τα τελωνεία, οι αποθήκες συγκέντρωσης προϊόντων, τα εμπορικά και βιομηχανικά αποθέματα, «του Θεού το στάρι» λεηλατήθηκαν για τις ανάγκες των στρατευμάτων κατοχής, με επακόλουθο απ’ την πρώτη στιγμή να γίνει προβληματική η προμήθεια τροφίμων και όλων των χρειωδών για τον ελληνικό λαό.
Συγχρόνως τα εισοδήματα, οι μισθοί, οι συντάξεις και οι επιχειρήσεις εκμηδενίζονται ραγδαία κάτω από την πίεση ενός καλπάζοντος πληθωρισμού. Η μαύρη αγορά εμφανίζεται πλέον ως το μοναδικό μέσο που έρχεται να δώσει ψευδαισθήσεις πως θα λυτρωθεί ο λαός απ’ τη μάστιγα της πείνας και του υποσιτισμού, ειδικά στην πρωτεύουσα και τις μεγαλουπόλεις. Τον χειμώνα του ’41’42 μόνο ο αριθμός των θυμάτων της πείνας ανέρχεται στις 300.000 για τα μεγάλα αστικά κέντρα. Και σα να μην έφταναν αυτά, σε καθημερινή βάση έχουμε εκατόμβες θυμάτων, ολοκαυτώματα, ερημώσεις χωριών, λεηλασίες, αντίποινα ανελέητα.
Ο ελληνικός λαός όμως δεν χάνει το θάρρος του. Η αγωνιστική του διάθεση δεν κάμπτεται. Η επιβίωση προβάλλει εξαρχής ως υπόθεση αγωνιστικής κινητοποίησης του ίδιου του λαού, που εγκαταλείφθηκε από την ηγεσία του, βασιλική και πολιτική, η οποία βρίσκεται ήδη στο Κάϊρο της Αιγύπτου για την ασφάλειά της… Και για να κατορθωθεί η προσωπική και η εθνική επιβίωση απαιτούνταν συνδυασμένη πλέον δράση. Απαιτούνταν οργάνωση της εσωτερικής αντίστασης κατά των κατακτητών.
Η αυτοκτονία του πρωθυπουργού Κορυζή, της Πηνελόπης Δέλτα και άλλων επώνυμων και μη πολιτών, η άρνηση του αρχιεπισκόπου Αθηνών να ορκίσει την κυβέρνηση Τσολάκογλου, το κατέβασμα της χιτλερικής σημαίας απ’ την Ακρόπολη, όταν τη νύχτα της 30ης Μαΐου του ’41 οι δύο νεαροί φοιτητές Απ. Σάντας και Μαν. Γλέζος γελοιοποίησαν τη φασιστική λαίλαπα, είναι οι πρώτες μεμονωμένες αντιστασιακές δράσεις. Ε.Δ.Ε.Σ. υπό τον συνταγματάρχη Ναπ. Ζέρβα και με την πολιτική κάλυψη του Νικ. Πλαστήρα, Ε.Κ.Κ.Α. υπό τους συνταγματάρχες Ευρ. Μπακιρτζή και Δημ. Ψαρρό και πολιτικό εκφραστή το Γ. Καρτάλη, Ε.Α.Μ. με κορμό το Κ.Κ.Ε., και αργότερα Ε.Λ.Α.Σ. ως ένοπλη έκφραση του Ε.Α.Μ. υπό τον Αθανάσιο Κλάρα (Άρη Βελουχιώτη), Ε.Ο.Ε.Α. ως ένοπλο τμήμα του Ε.Δ.Ε.Σ., είναι οι οργανωμένες πολιτικά και στρατιωτικά πλέον αντάρτικες ομάδες κατά του κατακτητή, που παρά τις πολιτικές τους διαφορές διέπονται αναντίρρητα από εθνική ομοψυχία με στόχο την απελευθέρωση.
Η ομοψυχία όμως αυτή έμελε να είναι βραχύβια. Και κράτησε ως την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου της νύχτα της 2526 Νοεμβρίου του ’42. Γιατί απ’ την επόμενη της εποποιΐας αυτής άρχισαν, δυστυχώς, να φαίνονται στον πολιτικό ορίζοντα τα πρώτα συμπτώματα κρίσης. Το B.B.C. προς μεγάλη απογοήτευση των αντρών του Ε.Λ.Α.Σ. μνημόνευσε μονάχα τον Ζέρβα ως συνεργάτη των Άγγλων σαμποτέρ, Μάγερς και Γκουντχάουζ, παρά τη ρητή δήλωση του δεύτερου ότι «χωρίς τον Ζέρβα η επιχείρηση δεν θα γινόταν και χωρίς τον Άρη δεν θα πετύχαινε». Οι Άγγλοι, που ως τότε ενίσχυαν όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις, στη συνέχεια έδειχναν την εύνοιά τους μόνο στον Ε.Δ.Ε.Σ. και την Ε.Κ.Κ.Α., παραμερίζοντας προκλητικά τον Ε.Λ.Α.Σ. και τις υπόλοιπες ΕΑΜικές οργανώσεις, πράγμα το οποίο δημιουργούσε δυσανασχέτηση και καχυποψίες. Επιπλέον, η φανερή κυριαρχία του Ε.Λ.Α.Σ. στην ύπαιθρο άρχισε να ενοχλεί φοβερά τις δυνάμεις του Ε.Δ.Ε.Σ.
Αγγλική υποκίνηση, λαθεμένοι χειρισμοί των ηγεσιών των οργανώσεων, πολιτικά παρασκήνια, καπήλευση του αγώνα, ίντριγκες, «δημόσιες αμαρτίες», αλλά και προσωπικές άμετρες φιλοδοξίες οδήγησαν τις αντάρτικες ομάδες σε ένοπλη ρήξη ήδη απ’ το ’44! Κι ενώ έφευγαν οι Γερμανοί κατακτητές και η χώρα έπρεπε ελεύθερη πια να μπαίνει σε τροχιά ανασυγκρότησης και αναδημιουργίας μίλησαν δυστυχώς τα πάθη των ψυχών και των όπλων, με επακόλουθο η εποποιΐα της αντίστασης του λαού να δηλητηριαστεί από την εθνική τραγωδία του Εμφυλίου. Ας διδασκόμαστε, λοιπόν, από τα λάθη μας…
Ομάδα Ιστορικής Έρευνας Δήμου Αγιάς
«Δημήτρης Αγραφιώτης»
