Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου*
Τα ξημερώματα της 20ης Μαΐου του 1941 ήταν η ημέρα «Χ» για τις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες. Η κατάληψη όλης της Ελλάδας από τους Γερμανούς είχε τελειώσει στις 28 Απριλίου και απέμεινε για αυτούς η κατάληψη της Κρήτης, ένας σημαντικός χώρος για τον έλεγχο της ανατολικής Μεσογείου. Η Κρήτη όμως και για τους Άγγλους και ιδιαίτερα για τον Τσόρτσιλ ήταν ο μεγαλύτερος παράγοντας των αγγλικών συμφερόντων της περιοχής και έπρεπε πάση θυσία η βάση αυτή να μείνει υπό αγγλική επιτήρηση. Έτσι ο Τσόρτσιλ έδωσε εντολή στον νεοζηλανδό στρατηγό του Φράϋμπεργκ να οργανώσει την άμυνα του νησιού για την αναμενόμενη επίθεση των Γερμανών. Μέχρι την παραμονή της μάχης ο στρατηγός είχε οργανώσει την άμυνα του νησιού κατά θαυμάσιο τρόπο χωρίζοντας την όλη στρατιωτική δύναμη σε τέσσερις τομείς.
1ος τομέας το Μάλεμε, με την 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία με τον ταξίαρχο Παττίκ διοικητή και ελληνικές δυνάμεις από 3 συντάγματα πεζικού και ενός συντάγματος πυροβολικού με 12 άρματα μεγάλου βεληνεκούς. Όλα αυτά γιατί το αεροδρόμιο του Μάλεμε ήταν ένας από τους κυριότερους στόχους των Γερμανών για την κατάκτησή του από την πρώτη μέρα, αν ήταν δυνατό.
2ος τομέας των Χανίων – Σούδας, με διοικητή τον υποστράτηγο Ουέστον με το 2ο ελληνικό σύνταγμα πεζικού και ένα σύνταγμα ανεκπαίδευτων νεοσυλλέκτων των Χανιών. 3ος τομέας του Ρεθύμνου – Γεωργιούπολης με διοικητή τον ταξίαρχο Βάλεϋ με την 19η αυστραλιανή ταξιαρχία, 2 ελληνικά συντάγματα πεζικού καθώς και ένα τάγμα οπλιτών χωροφυλακής και ένα τάγμα ανεκπαίδευτων οπλιτών του Ρεθύμνου. 4ος τομέας του Ηρακλείου με διοικητή τον ταξίαρχο Τσάππελ, όπου υπάγονταν η 14η Νεοζηλανδική ταξιαρχία και οι ελληνικές δυνάμεις με 2 συντάγματα πεζικού. Στο Κολυμπάρι βρίσκονταν η Σχολή Ευελπίδων με 300 νέα παιδιά και 15 αξιωματικούς από την Αθήνα, μαζί με τον βασιλεία Γεώργιο Β΄.
Συνολικά, η δύναμη που διέθετε ο στρατηγός Φράϋμπεργκ εκείνες τις ύστατες ώρες πριν από τη μάχη ήταν από ελληνικής πλευράς 474 αξιωματικοί και 10.977 οπλίτες με ανώτερο διοικητή τον υποστράτηγο Σκουλά. Η βρετανική δύναμη με τους Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς είχαν 1.512 αξιωματικούς και 29.970 οπλίτες με βαρύ πολεμικό υλικό από 151 πυροβόλα, εκ των οποίων τα 62 ήταν αντιαεροπορικά και τα 4 αντιαρματικά καθώς και 25 άρματα. (1) Αυτή ήταν η επίσημη δύναμη. Η ανεπίσημη περιελάμβανε και τη συμμετοχή χιλιάδων αμάχων με ότι όπλο διέθετε ο καθένας, ένας παράγοντας που δεν είχαν υπολογίσει οι Γερμανοί.
Όλη αυτή η άμυνα του νησιού θα έπρεπε να αντιμετωπίσει μια σύγχρονη και καλά εκπαιδευμένη γερμανική δύναμη με διοικητή τον πτέραρχο Στούτεντ, αποτελούμενη από 22.750 αξιωματικούς, οπλίτες και αλεξιπτωτιστές και 1.370 αεροπλάνα παντός τύπου εκ των οποίων 600 μεταφορικά, 280 βομβαρδιστικά, 150 καθέτου εφορμήσεως (στούκας) κ.λπ. Στην όλη επιχείρηση 70 πλοία θα μετέφεραν ένοπλη στρατιωτική δύναμη και πολεμοφόδια με την βοήθεια ιταλικών τορπιλάκατων και αντιτορπιλικών από τα Δωδεκάνησα. Και η μέρα έφτασε.
Τα συμμαχικά ραντάρ στις 06:30 το πρωί της 20ης Μαΐου 1941 εντόπισαν να πλησιάζουν στο νησί μεγάλη δύναμη γερμανικών αεροπλάνων που είχαν ξεκινήσει από τα αεροδρόμια της κεντρικής και νότιας Ελλάδας (Παλαιό Φάληρο – Ελληνικό, Τανάγρα, Δαδί, Κόρινθο, Μέγαρα, Μήλο, Κάρπαθο). Στα εν λόγω αεροδρόμια προηγουμένως είχε γίνει επέκταση των αεροδιαδρόμων προσγείωσης και έτσι η απογείωση καθυστερούσε λόγω κουρνιαχτού. Ο πτέραρχος Ριχτχόφεν ήδη από τις 14 Μαΐου έστειλε στην Κρήτη αναγνωριστικά και βομβαρδιστικά αεροπλάνα και όποιο πλοίο έβρισκαν στην διαδρομή μέχρι την Κρήτη το βύθιζαν (όπως ένα εμπορικό από τα μεγαλύτερα της εποχής, το ελληνικό αντιτορπιλικό «Λέων», τη βρετανική κορβέτα «Σάλβια»).
Το σχέδιο «Ερμής» του Ριχτχόφεν πέτυχε απόλυτα εξουδετερώνοντας κάθε προσπάθεια των Βρετανών να βοηθήσουν τις συμμαχικές εγκαταστάσεις στην Κρήτη με βομβαρδιστικά από την Αίγυπτο. Η γερμανική αεροπορία με μικρές απώλειες, εξουδετέρωσε κάθε αεροπορική και αντιαεροπορική άμυνα των Άγγλων σχεδόν στο 90% σε ολόκληρο το νησί.
Η πρώτη μέρα της επίθεσης ήταν τρομερά καταστροφική. Πρώτος και κυριότερος στόχος ήταν η εξουδετέρωση κάθε αντίστασης στην περιοχή Χανίων – Μάλεμε. Από τους ασταμάτητους βομβαρδισμούς δεν έμεινε τίποτα όρθιο στην πόλη των Χανίων. Μέχρι βόμβες των 1000 λίτρων έριχναν τα γερμανικά βομβαρδιστικά σκοτώνοντας και καταστρέφοντας ότι κινούνταν, ανθρώπους, αυτοκίνητα ακόμη και ζώα.
Η ρίψη των γερμανών αλεξιπτωτιστών δεν σταμάτησε όλη τη μέρα γύρω από το αεροδρόμιο του Μάλεμε. Η μονάδα των αλεξιπτωτιστών ήταν η καλύτερη, η αρτιότερη, η ελίτ του γερμανικού στρατού που μετά την κατάληψη της Κρήτης καταργήθηκε από τον Χίτλερ, λόγω των μεγάλων απωλειών. Οι εναπομείναντες αλεξιπτωτιστές έγιναν απλοί στρατιώτες. Οι απώλειες των αλεξιπτωτιστών την πρώτη μόνο ημέρα ήταν 1.000 νεκροί ή αιχμάλωτοι από τους 2.000 που έπεσαν. Στις υπόλοιπες ημέρες και μέχρι την ολοκληρωτική κατάληψη της Κρήτης την 1η Ιουνίου 1941, χρησιμοποιήθηκαν 10.000 αλεξιπτωτιστές. Το αεροδρόμιο του Μάλεμε μετά από σκληρές μάχες όλη την πρώτη μέρα και με μεγάλες απώλειες Γερμανών εισβολέων, αλλά και Ελλήνων και Νεοζηλανδών, δεν έπεσε στα χέρια των Ναζί.
Την επόμενη μέρα της 21η Μαΐου από το πρωί άρχισε μεγάλη ρίψη αλεξιπτωτιστών με σκληρές μάχες, όμως στις 4 το απόγευμα έγινε από τους Γερμανούς η αεραπόβαση της 5ης μεραρχίας μέσα σε μεγάλο καταιγισμό πυρών από την 5η νεοζηλανδική ταξιαρχία. Η υπέρμετρη όμως γερμανική δύναμη ήταν πλέον φανερή, ώστε ανάγκασε τους νεοζηλανδούς να υποχωρήσουν και το αεροδρόμιο του Μάλεμε να γίνει η πρώτη βάση της γερμανικής κατοχής στην Κρήτη. Από τότε άρχισε η συνεχής και αδιάκοπη αποβίβαση στρατιωτικών τμημάτων στο Μάλεμε και τέθηκε επικεφαλής της διοίκησης ο ναζί, υποστράτηγος Ρίγκελ.
Από τότε άρχισαν σφοδρότατες αεροπορικές επιχειρήσεις με αποτέλεσμα να ερειπωθούν πολλές κρητικές πόλεις, να γίνει απομάκρυνση των κατοίκων και οι Γερμανοί να κατακτούν τις έρημες πόλεις τη μία μετά την άλλη. Στις 27 Μαΐου οι Γερμανοί καταλαμβάνουν τα εγκαταλελειμμένα Χανιά, στις 28 το Ρέθυμνο και την φλεγόμενη πόλη του Ηρακλείου. Εντωμεταξύ οι Βρετανοί και ο νεοζηλανδός στρατηγός βλέποντας ότι η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη και τραγική έδωσε εντολή όλες οι βρετανικές δυνάμεις να κατευθυνθούν προς τα Σφακιά και να φύγουν για την Αίγυπτο. Το ίδιο έκανε και ο βασιλιάς με την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση που μεταφέρθηκαν με βρετανικό πολεμικό στην Αίγυπτο. Ένα δε από τα βρετανικά πλοία (Χάργουορντ) με 800 στρατιώτες, τα γερμανικά στούκας το βύθισαν αύτανδρο.
Ο απολογισμός της Μάχης της Κρήτης ήταν : Βρετανοί 5.500 νεκροί και 11.500 αιχμάλωτοι, Έλληνες 1.250 τραυματίες και νεκροί και 3.000 μη στρατιωτικοί που σκοτώθηκαν από βομβαρδισμούς ή εκτελέστηκαν για αντίποινα και 5.000 αιχμάλωτοι.
Για τις γερμανικές απώλειες δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία. Στο Μάλεμε όμως το 1969 ιδρύθηκε γερμανικό νεκροταφείο που αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης σκοτώθηκαν 4.417 γερμανοί στρατιώτες.
Βιβλιογραφία :
1. «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974», Σόλων Νεοκ. Γρηγοριάδης, Εκδόσεις Ελευθεροτυπία
2. «Ιστορία του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου» του Ρεϋμόν Καρτιέ
*Ο Στέφανος Παπαγεωργίου είναι
Τεχνολόγος Μηχανικός – Ιστορικός Μελετητής
