Της Δήμητρας Σαρακατσάνου- Παπαγιάννη
Η διαμόρφωση της κοινότητας της Κρανιάς αποτελεί απόφαση ορισμένων ανθρώπων να ζήσουν από κοινού σ’ ένα χώρο τον οποίο επέλεξαν να διαμορφώσουν δομώντας τον, βασιζόμενοι κυρίως στη θεμελιώδη ανάγκη προστασίας τους από τους περιορισμούς που έθετε το φυσικό περιβάλλον. Ο τρόπος με τον οποίο οργανώθηκε η κοινότητα είχε άμεση σχέση με τις δυνατότητες που προσέφερε το φυσικό περιβάλλον, είχε όμως σχέση και με την προοδευτικότητα αυτών των ανθρώπων. Οι Κρανιώτες δεν κάμφθηκαν από το άγονο του τοπίου και από τους φυσικούς καταναγκασμούς, αντίθετα κατάφεραν να ελέγξουν στο έπακρο τη φύση. Όλα αυτά διαμέσου της εργασίας η οποία με τη σειρά της «γέννησε» στο χώρο σχέσεις παραγωγικές και κατά συνέπεια κοινωνικές, καθιστώντας τον οικισμό όχι απλώς ένα δομημένο χώρο που αποσκοπεί στην προστασία του ανθρώπου από τη φύση, αλλά ένα σύνθετο οργανισμό που συναιρεί τις οικονομικές, τις κοινωνικές, τις πολιτισμικές ακόμη και τις πολιτικές λειτουργίες.
Όμως η ανθρώπινη θέληση για πρόοδο δεν αρκούσε, η συνύπαρξη των Κρανιωτών με τη φύση, με το υπεράνθρωπο, απαιτούσε τη συναίνεση και προστασία του «Θεϊκού». Το φυσικό τοπίο που περιβάλλει το χωριό έπρεπε να οριοθετηθεί και να καθαγιαστεί για να «ημερεύσει». Έτσι, με τον καιρό δημιουργήθηκαν τα εξωκλήσια που σημαδεύουν τον τόπο και τον ονοματίζουν με το όνομα του Αγίου. Ο Άγιος Ιωάννης στα βόρεια, η Αγία Τριάδα στα νότια, ο Άγιος Παντελεήμονας στα δυτικά, ο Προφήτης Ηλίας στα ανατολικά και ο Άγιος Αθανάσιος βορειοανατολικά δημιουργούν έναν κύκλο καθαγιασμένο, ένα αθέατο «τείχος» που θωρακίζει την κοινότητα αποτρέποντας κάθε κακό και μιαρό. Άγιοι που συνδέονται άμεσα τόσο με τις γεωργοκτηνοτροφικές εργασίες του χωριού, όσο και με τις ηθικές αξίες που πρέπει να καθορίζουν την συνύπαρξη των κατοίκων. Τα ξωκλήσια λοιπόν, σημαδεύουν τα όρια του οικισμού, ορίζουν με άλλα λόγια τις διαστάσεις του μήκους και του πλάτους. Ο οικισμός, όμως, είναι τρισδιάστατος γιατί τα σπίτια έχουν και ύψος. Έτσι, το όριο του ύψους του χωριού έρχεται να ορίσει ένα σημάδι που ανήκει και αυτό στον τομέα του θείου και δεν είναι άλλο από την εκκλησία του χωριού, Άγιος Δημήτριος, και συγκεκριμένα ο σταυρός της εκκλησίας.
Τα «τείχη» όμως δεν είναι αιώνια και ακλόνητα, γι’ αυτό και οι Κρανιώτες φροντίζουν κάθε χρόνο την ημέρα των Θεοφανίων να ανανεώνουν την θεϊκή εύνοια ώστε να συντηρείται η ισχύ τους. Έτσι, ανήμερα της γιορτής των Φώτων μέσω μιας τελετουργικής πομπής, τα Σίχνα, περιφέρονται οι καθαγιασμένες εικόνες της εκκλησίας του χωριού από το ένα ξωκλήσι στο άλλο διαγράφοντας την κυκλική πορεία των αθέατων «τειχών». Νιώθοντας πλέον ασφαλείς οι κάτοικοι του χωριού αναπτύχθηκαν διαμορφώνοντας σε βάθος χρόνου μία δική τους ιδιαίτερη ταυτότητα, με κύρια χαρακτηριστικά την προοδευτικότητα και την αναζήτηση νέων δυνατοτήτων όπου και αν δραστηριοποιούνται, εντός ή εκτός των «τειχών». Χαρακτηριστικά που σχετίζονται άμεσα με τις δυσκολίες που καλούνται κάθε φορά να υπερβούν. Αυτήν την ιδιαίτερη ταυτότητά προσπαθούν να συντηρήσουν και να παραδώσουν στις νεότερες γενιές, μέσω των έξεων και των εθίμων όπως αυτό των Σίχνων, προωθώντας τη μοναδικότητα και την ενότητα, σε μια εποχή όπου η παγκόσμια διάχυση είναι αναπόφευκτη σε πολλά επίπεδα μεταξύ αυτών και του πολιτισμικού.
Η Δήμητρα Σαρακατσάνου- Παπαγιάννη, είναι Πολιτισμολόγος
