Η σημερινή φωτογραφία μας παρουσιάζει ένα από τα ελάχιστα κτίσματα που έχουν παραμείνει στη Λάρισα από την περίοδο της τουρκοκρατίας. Βρίσκεται στην οδό Σεφέρη 39, στο ύψος της οδού Άρεως, περιτριγυρισμένη, στριμωγμένη θα έλεγα, από πανύψηλα κτίρια. Μια «ανορθογραφία» μέσα στη αδιάφορη αισθητικά σύγχρονη αρχιτεκτονική για ορισμένους ή ένα απομεινάρι της παλαιάς πόλεως που ευτυχείς συγκυρίες το διατήρησαν αλώβητο; Πρόκειται για μια απλή διώροφη κατοικία, συντηρημένη από τον Δήμο Λαρισαίων, στην ιδιοκτησία του οποίου περιήλθε το 1990. Πιστεύεται ότι είναι η παλαιότερη «εν ζωή» κατοικία της πόλεως. Η φωτογραφία είναι του 1946 και αποδεικνύει τη στενότητα που είχε η οδός Σεφέρη τη χρονολογία εκείνη.
Η απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού με ημερομηνία 26 Μαρτίου 1982, η οποία χαρακτήρισε το κτίσμα διατηρητέοκαι μάλιστα με υπογραφή της υπουργού Πολιτισμού την περίοδο εκείνη Μελίνας Μερκούρη, είχε το εξής σκεπτικό: «Πρόκειται για ένα διώροφο κτίριο που παρουσιάζει αξιόλογο μορφολογικό ενδιαφέρον, με τη συμμετρική του πρόσοψη, τα δύο σαχνισιά στα άκρα του ορόφου, τα οποία στηρίζονται σε χαρακτηριστικά φουρούσια και είναι ένα από τα τελευταία δείγματα της αρχιτεκτονικής των ελληνικών σπιτιών που διατηρούσαν στη Λάρισα οι ευκατάστατοι έμποροι πριν από την προσάρτηση του 1881»[1]. Το 1990 το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε ομόφωνα να περιέλθει το κτίριο στην κυριότητα του Δήμου και ως αντάλλαγμα να δοθεί στην ιδιοκτήτρια Ευφροσύνη Γερολυμάτου-Φατούρου οικόπεδο στη συνοικία Νεαπόλεως. Το γεγονός αυτό στάθηκε αφορμή να διατηρηθεί το κτίσμα, το οποίο όμως στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε. Σήμερα βέβαια δεν σας συνιστώ να πάτε να το επισκεφθείτε.
Όπως αναφέρει και το σκεπτικό που οδήγησε το κτίσμα στην κατηγορία των διατηρητέων οικοδομήθηκε κατά τους τελευταίους χρόνους της τουρκοκρατίας στη Λάρισα, χωρίς όμως να είναι δυνατόν να προσδιορισθεί με ακρίβεια η χρονολογία, γιατί δεν υπάρχουν τίτλοι ιδιοκτησίας. Η κατασκευή της κατοικίας αυτής έγινε με παραδοσιακά υλικά, καθώςοι τοίχοι της ήταν κατασκευασμένοι από τσατμά.Για ένα χρονικό διάστημα η κατασκευαστική αυτή δομή είχε γίνει ορατή, γιατί είχαν απολεπισθεί τα εξωτερικά επιχρίσματα και φάνηκε το υλικό κατασκευής των τοίχων. Αυτά τα στοιχεία είναι εκείνα τα οποία παραπέμπουν την οικοδόμησή της στην προ του 1881 περίοδο.
Το κτίριο πρέπει να έχει ζωή 140 χρόνων περίπου. Σαν πρώτος ιδιοκτήτης του φέρεται ο Θεόδωρος Κιρλής. Μετά απ’ αυτόν η κυριότητα πέρασε κληρονομικά στην κόρη του Χρυσή και με το θάνατο της τελευταίας περιήλθε στα τρία ξαδέλφια της Αριστέα, Βασιλική και Γεράσιμο Γερολυμάτο. Τελικά ο Γεράσιμος, συμβολαιογράφος το επάγγελμα, μετά τον θάνατο των αδελφών του έγινε ο μοναδικός κληρονόμος. Στο σπίτι αυτό κατοικούσε για χρόνια η οικογένεια του. Τελευταίος ιδιοκτήτης ήταν η Ευφροσύνη Γερολυμάτου-Φατούρου μέχρι το 1990.
Όπως κατασκευαστικά έτσι και μορφολογικά, το κτίριο έχει άφθονα παραδοσιακά στοιχεία, αλλά διαφαίνεται σ’ αυτό και κάποια λαϊκή έκφραση του νεοκλασικισμού, ο οποίος μόλις αναδυόταν στην επαρχιακή Ελλάδα την εποχή εκείνη. Όπως φαίνεται και στη φωτογραφία το κτίσμα είναι διώροφο. Στο ισόγειο η τοιχοποιία είναι με πλιθιά (λάσπη με άχυρα, σχηματοποιημένα σε τούβλα). Στον όροφο η κατασκευή ήταν πιο ελαφριά από απόψεως πάχους, αλλά ήταν ενισχυμένη με και με ξύλινο σκελετό, ο οποίος συμπληρωνόταν από πλιθιά και επίχρισμα.
Αρχιτεκτονικά ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρόσοψη προς την οδό Σεφέρη. Προέχουν στον όροφο δύο σαχνισιά, υποστηριζόμενα με τρία ξύλινα φουρούσια το καθένα, συμμετρικά τοποθετημένα σε σχέση με το κεντρικό τμήμα της κατοικίας. Τα ανοίγματα (παράθυρα) όπως πάντα υπερέχουν αριθμητικά στον όροφο, είναι με ξύλινη κατασκευή και καλύπτονται με συμπαγή πατζούρια. Η σκεπή είναι δίρριχτη καλυμμένη με κεραμίδια. Στο κέντρο του ισόγειου βρίσκεται η παραδοσιακή ισχυρή ξυλόπορτα. Πάνω της αντί για υπέρθυρο ανοίχτηκε ένα τετράγωνο παράθυρο με σιδερένια κιγκλιδώματα, και δεξιά και αριστερά υπάρχει από ένα παράθυρο για τις ανάγκες φυσικού φωτισμού και εξαερισμού των δωματίων της πρόσοψης. Οι βοηθητικοί χώροι της κατοικίας βρίσκονται σε κάποιο βοηθητικό κτίσμα στο πίσω μέρος της αυλής
Το αρχοντικό Γερολυμάτου αποτελεί σήμερα ένα θαυμάσιο και μοναδικό δείγμα οικογενειακής κατοικίας απλών ανθρώπων του χριστιανικού πληθυσμού της πόλεως κατά τη διάρκειατων τελευταίων χρόνων της τουρκοκρατίας και όπως φαίνεται οι κατασκευαστές δούλεψαν για την κατασκευή της με έμπνευση και καλή διάθεση[2].
-----------------
[1]. Χατζηευθυμίου Δημήτρης, Πως σώθηκε ένα κτίσμα του 1881, εφ. Ελευθερία, Λάρισα, φύλλο της 30ης Μαΐου 1994.
[2]. Αντωνούλη Α., Γιοβρή Ε., Ιωαννίδης Γ., Παπαδόπουλος Α., Αξιόλογα κτίσματα Λάρισας, ΤΕΕ/Τμήμα Κεντρικής και Δυτικής Θεσσαλίας, Λάρισα, (Ιούνιος 1994).
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com
