* Από τον Κώστα Μαντζίκο
Η ιστορία της σχιζοφρένειας ξεκινάει από τα αρχαία χρόνια της Ελλάδας με τον Αρεταίο τον Καππαδόκη και το Σωρανό τον Εφέσιο (2ος αιώνας μ.Χ.). Αργότερα έρχονται νέα ευρήματα για αυτήν από τους Phillipe Pinel (1809), Bénédict Morel (1853), Arnold Pick (1891), Emil Kraepelin (1893), Eugen Bleuler (1908), Τ. S. Eliot (1933) και David Rosenhan (1972) Μέσα από την ιστορία αυτή λοιπόν έτυχαν πολλοί και διάφοροι ορισμοί για αυτήν την νευροψυχιατρική πάθηση, όπως: πρωτόγονος άνοια, πρόωρη άνοια, διαταραχή της διάθεσης κ.ά.
Η σχιζοφρένεια χαρακτηρίζεται από μη φυσιολογική κοινωνική συμπεριφορά, ακουστικές ψευδαισθήσεις, έλλειψη κινήτρων, αποτυχία να γίνει διάκριση μεταξύ των πραγματικών και ψεύτικων πραγμάτων, καθώς και συγκεχυμένη κατάσταση του νου». Παραμένει γρίφος το γεγονός ότι δεν έχει βρεθεί μια και μόνη αποτελεσματική θεραπεία για την εν λόγω νευροψυχιατρική πάθηση. Μια νέα μελέτη έδειξε ότι 80 γονίδια συνδέονται με την σχιζοφρένεια. Αποτελεσματικές παρεμβάσεις είναι η ψυχοκοινωνική και η γνωστικό-συμπεριφορική θεραπεία, καθώς και τα αντιψυχωτικά φάρμακα.
Ως γνωστόν οι άνθρωποι αυτοί βιώνουν το στίγμα και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Αυτό συμβαίνει επειδή επικρατεί στις ημέρες μας το ιατρικό μοντέλο. Το μοντέλο αυτό τείνει να ορίζει τον άνθρωπο ως ανίκανο σε διάφορους τομείς, και του προσάπτει την ταμπέλα «ανάπηρος». Βέβαια, το ιατρικό μοντέλο καλύπτει τις ανάγκες της κοινωνίας. Ξέρουμε όλοι μας ότι η κοινωνία φοβάται τη διαφορετικότητα. Όταν ακούν πολλοί σήμερα τις λέξεις «νοητικά καθυστερημένος», «ψυχικά διαταραγμένος» κ.ά., φοβούνται να πλησιάσουν τον άλλον. Φυσικά η κοινωνία δεν πρόκειται να δει τι είναι η σχιζοφρένεια, ο αυτισμός κ.ά. Είναι πραγματικά δύσκολο να κατανοήσει, πόσο μάλλον αφού δεν θέλει να ακούσει τις πραγματικές βιωματικές εμπειρίες αυτών των ανθρώπων.
Το στίγμα δεν είναι μια λέξη που προσδίδει μια θετική έννοια, αλλά μια αρνητική. Και όταν αυτά τα άτομα βιώνουν το στίγμα, έχει μεγάλες συνέπειες στην ψυχολογία τους. Το μεγαλύτερο πρόβλημα για αυτούς τους ανθρώπους είναι το κοινωνικό στίγμα. Θα έπρεπε να μην υπάρχει ο διαχωρισμός των υγιών ανθρώπων με των άρρωστων ανθρώπων. Ως κοινωνία έχουμε ξεχάσει τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, τι σημαίνει να μην είσαι τέλειος. Έχουμε ξεχάσει ότι όλοι μας έχουμε δικαιώματα, συναισθήματα, ανάγκες κ.ά. Ανέκαθεν, η κοινωνία είχε μια ουτοπική ιδέα για την ανθρωπότητα. Αυτή η ουτοπική ιδέα είναι να θεωρεί όλους τους ανθρώπους σωματικά και ψυχικά άρτιους. Πράγματι, αυτή η ουτοπική ιδέα εξακολουθεί να υπάρχει από τα αρχαία χρόνια.
Από την άλλη, αυτοί οι άνθρωποι δεν βιώνουν μόνο το στίγμα, αλλά και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Ο κοινωνικός αποκλεισμός μελετάται από τη σκοπιά της κοινωνιολογίας. Αυτού του είδους ο αποκλεισμός έχει τεράστιες συνέπειες. Μια από τις κύριες συνέπειες που βιώνουν αυτοί οι άνθρωποι είναι η παραβίαση των ατομικών και ανθρώπινων δικαιωμάτων τους. Αυτή η συνέπεια αποτελεί μια τραυματική εμπειρία, καθώς και ψυχολογική φθορά για αυτούς τους ανθρώπους.
Όλα αυτά συμβαίνουν γιατί πλέον δεν υπάρχει σωστή παιδεία και σωστή ενημέρωση. Ως κοινωνία έχουμε μάθει να κοιτάμε τον εαυτό μας και ότι αν κάνουμε παρέα με κάποιον ο οποίος έχει σχιζοφρένεια θα μεταδοθεί σε εμάς. Στην ουσία δεν είναι ο άνθρωπος με σχιζοφρένεια ανάπηρος, αλλά ανάπηρη είναι η ίδια η κοινωνία με τη συμπεριφορά της. Η κοινωνία νομίζει πως με το να στιγματοποιεί, να περιθωριοποιεί, να κάνει διακρίσεις θα φέρει πίσω τη φυσιολογικότητα. Αυτή η τακτική που ακολουθεί η κοινωνία δεν βγάζει πουθενά. Οδηγεί την ίδια την κοινωνία στην αυτοκαταστροφή της.
Πρέπει να πάψουμε να βλέπουμε από το κατεστημένο πρίσμα «σχιζοφρένεια=πάθηση». Πρέπει να αρχίσουμε να βλέπουμε αυτά τα άτομα ως ανθρώπους με ικανότητες, δικαιώματα, ανάγκες, συναισθήματα. Κανείς δεν είναι τέλειος. Είναι καιρός να δώσουμε την ευκαιρία ως κοινωνία να αλλάξουμε προς το καλύτερο, είναι καιρός να καλωσορίσουμε αυτούς τους ανθρώπους. Η αλλαγή ξεκινάει από την αποδοχή και το σεβασμό. Όσο όμως επιμένουμε σε αυτή τη στάση, τόσο περισσότερο οδηγούμαστε στην αυτοκαταστροφή μας, όχι μόνο ως κοινωνία, αλλά και ως άνθρωποι.
* Ο Κώστας Μαντζίκος είναι φοιτητής Ειδικής Αγωγής - συγγραφέας
