Κώστας Μεζάρης διπλ. πολ. μηχ.
Στην πρόσφατη συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβούλιου Θεσσαλίας (Πέμπτη 1 Οκτωβρίου) συζητήθηκε και το θέμα της γνωμοδότησης για την τελευταία Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του φράγματος της Μεσοχώρας.
Ενδιαφέρουσα η συζήτηση, απέδειξε για μία ακόμη φορά την αγεφύρωτη διαφορά απόψεων μεταξύ των υπερασπιστών και των πολέμιων του έργου.
Στην πρώτη ομάδα ανήκει και ο περιφερειάρχης, ο οποίος εισηγούμενος το θέμα μεταξύ των άλλων επιχειρημάτων ανέφερε ότι το έργο (εννοείται του φράγματος της Μεσοχώρας), στην κατάσταση που βρίσκεται αρχίζει και γίνεται επικίνδυνο. Χαρακτηριστικά τόνισε ότι την προηγούμενη χρονιά «... αποσοβήθηκε καταστροφική πλημμύρα στο Μουζάκι για ένα μέτρο νερού» λόγω της επικινδυνότητας. Η σχετική φράση αναγράφεται και στο ρεπορτάζ της «Ελευθερίας» στο φύλλο της Παρασκευής 2 Οκτωβρίου. Τι σχέση μπορεί όμως να έχει το Μουζάκι με το έργο της Μεσοχώρας;
Ας προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε το επιχείρημα.
Η κοίτη του άνω ρου του Αχελώου στη θέση του φράγματος Μεσοχώρας περιορίζεται στον αγωγό εκτροπής, ο οποίος είχε κατασκευαστεί πριν την κατασκευή του φράγματος, ώστε οι σχετικές εργασίες να γίνονται σε στεγνή κοίτη του ποταμού. Ο αγωγός εκτροπής σε κάθε φράγμα υπολογίζεται με διαστάσεις που επαρκούν για πλημμύρες που είναι δυνατόν να συμβούν για περιορισμένο χρονικό διάστημα (5 έως 10 χρόνια), όσο εκτιμάται αρχικά ότι θα διαρκεί η κατασκευή του φράγματος. Δηλαδή, από τον αγωγό εκτροπής προβλέπονταν να περνούν με ασφάλεια τα νερά του άνω ρου του Αχελώου για ορισμένες πλημμύρες. Εάν ο αγωγός εκτροπής σχεδιάζονταν για να περνούν πλημμύρες μεγαλύτερου χρονικού διαστήματος (π.χ. 30 χρόνων, δηλαδή μεγαλύτερου όγκου), θα είχε μεγαλύτερες διαστάσεις. Για λόγους οικονομίας, επειδή μετά την κατασκευή του φράγματος και την πλήρωση της τεχνητής λίμνης ο αγωγός εκτροπής αλλάζει χρήση (στο φράγμα Μεσοχώρας θα λειτουργήσει ως εκκενωτής πυθμένα της λίμνης), σχεδιάζεται για το περιορισμένο χρονικό διάστημα των 5 έως 10 χρόνων.
Ο αγωγός εκτροπής του φράγματος Μεσοχώρας έχει μήκος 670 μ. και ωφέλιμη διατομή ~ 80 μ2. Δηλαδή ο άνω ρους του Αχελώου, μετά την κατασκευή του φράγματος και πριν τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης, πρέπει να διέρχεται από ένα κλειστό αγωγό διαμέτρου 10 μ. Ο αγωγός εκτροπής είναι διαφορετικός από τον αγωγό προσαγωγής στον υδροηλεκτρικό σταθμό Γλύστρας, ο οποίος έχει μήκος 7.400 μ. και ωφέλιμη διατομή ~20 μ2 (κυκλικός διαμέτρου ~5 μ.). Ο αγωγός προσαγωγής θα μπορεί να λειτουργήσει μόνον μετά την πλήρωση του ταμιευτήρα.
Η τωρινή επικινδυνότητα του αχρησιμοποίητου φράγματος της Μεσοχώρας όσον αφορά στις πλημμύρες του Αχελώου σχετίζεται με την ελλειμματική λειτουργία του αγωγού εκτροπής. Για δύο λόγους : ο πρώτος είναι ότι από ένα αγωγό που προβλέπονταν να περνούν πλημμύρες 5-10 χρόνων, περνούν πλέον πλημμύρες περισσότερων δεκαετιών (ο αγωγός έχει κατασκευαστεί πριν 25 και πλέον χρόνια), δηλαδή μεγαλύτερου όγκου, που απαιτούν μεγαλύτερες διαστάσεις του αγωγού. Ο δεύτερος είναι ότι λόγω της επί σειρά ετών εκτιμώμενης συσσώρευσης ογκωδών φερτών υλικών στην κοίτη του αγωγού εκτροπής, η ωφέλιμη διατομή του έχει μειωθεί και ο αγωγός δεν μπορεί ούτε τις πλημμύρες σχεδιασμού του να διοχετεύσει. Στην περίπτωση λοιπόν πλημμύρας 10ετίας ή 30ετίας, στον αγωγό δημιουργείται ανάσχεση της ροής, η οποία προκαλεί μικρή ή μεγάλη ανύψωση της στάθμης του ποταμού στα ανάντη του φράγματος, στην κοίτη της μελλοντικής τεχνητής λίμνης.
Επικινδυνότητα όμως για ποιον; Ασφαλώς όχι για πλημμύρες στο Μουζάκι (!), το οποίο βρίσκεται αρκετά μακριά, δίπλα στον Πάμισο, παραπόταμο του Πηνειού, και δεν έχει οποιαδήποτε σχέση με τον Αχελώο και το φράγμα της Μεσοχώρας.
Ούτε στην κοίτη της μελλοντικής τεχνητής λίμνης στη Μεσοχώρα υπάρχει κάποιος μεγάλος οικισμός, ο οποίος θα επηρεαστεί από την προσωρινή ανύψωση των νερών στα ανάντη του φράγματος λόγω πλημμύρας.
Συνεπώς, το επιχείρημα της εισήγησης δεν ευσταθεί.
Η όποια επικινδυνότητα του αχρησιμοποίητου φράγματος σε πλημμύρες αφορά στο ίδιο το φράγμα. Με την προοδευτική ανεξέλεγκτη συγκέντρωση φερτών υλικών στον πυθμένα του αγωγού εκτροπής, αυτά θα είναι ολοένα και περισσότερο δύσκολο να απομακρυνθούν, με τεχνικές και οικονομικές συνέπειες στη σχεδιασμένη λειτουργία του αγωγού εκτροπής πριν και κατά τη διαδικασία της έμφραξής του για τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης.
Δεν δημιουργεί άλλους κινδύνους από πλημμύρες το φράγμα της Μεσοχώρας, το οποίο όσο παραμένει αχρησιμοποίητο θα αποτελεί χαρακτηριστικό μνημείο της ανεπάρκειας ορισμένων να αντιληφθούν το κοινωνικό συμφέρον από τη λειτουργία του, οχυρωμένοι πίσω από την ανεδαφικές και στενοκέφαλες αντιλήψεις ότι αυτό συνδέεται με την εκτροπή μέρους του άνω ρου του Αχελώου, ότι τα πολλά φράγματα σε ένα ποταμό υποβαθμίζουν το περιβάλλον (αγνοώντας τον Αλιάκμονα και τον Νέστο) και ότι αποτελεί «φαραωνικό» έργο, αποφεύγοντας να το συγκρίνουν με τα έργα ύδρευσης της Αθήνας από τον Εύηνο και τον Μόρνο.
