Του Ηλία Κανέλλη
Την ώρα που η χώρα ασφυκτιά, ανάμεσα σε μια αναποφάσιστη ηγεσία εγκλωβισμένη στα κλισέ του προεκλογικού λόγου της και της πολιτικής κληρονομιάς της, ένας σταρ, του ελαφρού ρεπερτορίου, ο Σάκης Ρουβάς, πήγε κόντρα στα κλισέ που τον θεωρούν πολύ ελαφρόν, τραγουδώντας το θεωρούμενο υψηλόφρον έργο «Άξιον Εστί», των Μίκη Θεοδωράκη - Οδυσσέα Ελύτη, τα μέρη τουλάχιστον του λαϊκού τραγουδιστή, τα οποία είχε πει πρώτος στα 1964 ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Ο Σάκης Ρουβάς, που υπενθυμίζω ότι είναι είδωλο του ποπ τραγουδιού, δεν είναι τυχαία επιτυχημένος. Οι κινήσεις του είναι καλοσχεδιασμένες, γι’ αυτό και παρέμεινε με φαν κλαμπ, τις περίφημες «ρουβίτσες», και τώρα που ‘χει περάσει τα 40.
Η συναυλία του Ρουβά, που τραγούδησε «Άξιον Εστί», ήταν πολύ πετυχημένη. Στην (περιφερειακή) πλατεία Νέας Σμύρνης μαζεύτηκαν περί τους 15.000 ακροάτριες και ακροατές. Ο τραγουδιστής ήταν δωρικός, και η φωνή του ήταν καθαρή, μεταλλική, χωρίς ερμηνευτικά κόλπα, κάνοντας προσπάθεια να δείχνει ότι αυτό δεν είναι το σύνηθες ρεπερτόριό του, ότι είναι κάτι άλλο. Ο Σάκης πέτυχε, διεύρυνε μάλιστα το κοινό του. Ενώ στο κοινό εθεάθησαν ασφαλώς πιτσιρίκες που λατρεύουν τον Σάκη, μεγάλο μέρος του ακροατηρίου ήταν συνταξιούχοι, γυναίκες και άντρες που στις αρχές της δεκαετίας του 1960 (την εποχή της Χαμένης Άνοιξης, σύμφωνα με τον μεγάλο συγγραφέα μας, Στρατή Τσίρκα) ήταν νέες και νέοι. Αριστερές και αριστεροί, τότε προτιμούσαν τον Θεοδωράκη από τον Χατζιδάκι – και το «Άξιον Εστί» ήταν το έπος εκείνης της κοινωνικής κατηγορίας. Ένα έπος που επανεπικαιροποιήθηκε στη μεταπολίτευση, ενώ ο Σάκης επιχειρεί να το ξανακάνει σουξέ στα χρόνια της χρεοκοπίας.
Μπορεί, άραγε, όντως να έχει μια καινούργια ζωή, σε ένα φρέσκο κοινό, το συγκεκριμένο μουσικό έργο;
Ή μήπως δικαιολογούνται πολλοί να λένε ότι έχει ημερομηνία λήξεως, ότι εξέφρασε μια άλλη εποχή, ότι σήμερα έχει αλλάξει ο κόσμος και μαζί άλλαξε κι η μουσική;
***
Ο Σάκης Ρουβάς απάντησε στα παραπάνω ερωτήματα με τους εξής τρόπους:
Α) Η μουσική του Θεοδωράκη, που έχει συνδεθεί με ένα υποτίθεται υψηλό αισθητικό επίπεδο του ελληνικού λαού κατά το παρελθόν, είναι ελεύθερη σε καθέναν να την ερμηνεύσει, αρκεί να δείξει τον δέοντα σεβασμό στο αρχικό ύφος. Βεβαιότατα, κάθε μουσική μπορεί να ξαναζήσει, όχι απαραιτήτως ως ιστορικό τεκμήριο ή ως μουσειακό είδος. Ο Σάκης Ρουβάς την απάντηση αυτή την είχε δώσει εγκαίρως, γι’ αυτό και δεν ίδρωσε το αυτί του στις πολλές επικρίσεις που δέχθηκε, ότι δήθεν είναι ιερόσυλος και ότι καταπατά τα ιερά και τα όσια. Στο κάτω κάτω, κι ο Μπιθικώτσης ένας δυσφημισμένος λαϊκός τραγουδιστής ήταν το 1960, και πολλοί θεωρούσαν ότι δεν γίνεται να πιάνει στο στόμα του τον Ελύτη. Ε, έκτοτε συνεχίζει η γη να γυρίζει γύρω από τον ήλιο. Καμία ιερότητα δεν διαταράχθηκε, αφήστε που το πιθανότερον είναι να μην υπήρχε ιερότητα.
Β) Δεν μπήκε στον κόπο να πει με βεβαιότητα αν οι πομπώδεις και εμβατηριακές μουσικές του Θεοδωράκη, από τότε, αφορούν εξίσου τους σημερινούς φιλόμουσους. Όχι όσους έχουν ολοκληρωθεί μουσικά μέσα από εκείνη την περίοδο και από εκείνο το ιδίωμα, αλλά από τον πολύ κόσμο, που πια ενημερώνεται από το Ίντερνετ, καταναλώνει σε σχέση με παγκόσμιες τάσεις, είτε τις δημιουργεί η αισθητική είτε και/η αγορά. Το αποτέλεσμα: η επιτυχής απόδοση από τον ίδιο του «Άξιον Εστί» δεν μπορεί να έχει ούτε μουσική συνέχεια, ούτε να ανοίξει δρόμους. Η μουσική είναι αλλού – και ο Ρουβάς απλώς έκανε μια ακόμα ερμηνεία, καλύτερη π.χ. από του Κότσιρα, αλλά προς τι;
***
Δεν ξέρω τι απέφερε το «Άξιον Εστί» στον Σάκη Ρουβά. Σίγουρα, κέρδισε τα εύσημα του καλού επαγγελματία. Σίγουρα, επίσης, το κάπως ψαγμένο κοινό του απέκτησε τη βεβαιότητα ότι ο Σάκης έχει τακτικές ανανέωσης του ενδιαφέροντος του κοινού προς το πρόσωπό του – πέρυσι η αρχαία τραγωδία, φέτος ο Θεοδωράκης.
Αν στόχος του είναι, όσο μεγαλώνει, να μπορεί να δίνει το «παρών», απευθυνόμενος στο κοινό του και προσπαθώντας να το διευρύνει από περιοχές άλλων ειδικών κοινών, νομίζω ότι όσα κάνει συνιστούν σωστή στρατηγική από ένα πρόσωπο που μπορεί να διαθέτει πειθαρχία, σύστημα, εργατικότητα και φιλοδοξίες να παραμένει στο προσκήνιο. Κάποιο τρικ θα βρει αύριο - μεθαύριο, θα ξαναγίνει θέμα συζητήσεως.
Αν, ωστόσο, έχει στόχους να μετασχηματιστεί ο ρόλος του, να γίνει συστηματικός εκφραστής ενός καλλιτεχνικού μοντερνισμού, δημοφιλούς προφανώς, αλλά και με αξιώσεις, δεν νομίζω ότι θα τα καταφέρει. Ο Σάκης Ρουβάς μπήκε στο προσκήνιο ως προσωπικότητα του ελαφρού ρεπερτορίου – και δεν φτάνει η εργατικότητα για να αλλάξει κατηγορία. Χρειάζονται τεχνικές και τρόποι που έχουν κατακτηθεί με μελέτη, άσκηση και εμπειρία χρόνων – κι αυτό, όπως αποδεικνύεται, ο Σάκης δεν το διαθέτει, ούτε έχει τον χρόνο για να το μάθει. Κρίμα, επειδή είναι ένας άνθρωπος που δεν βολεύεται με ό,τι έχει κερδίσει.
Συμπέρασμα: αν, ακόμα και ο Σάκης Ρουβάς υπάρχει πλέον στο προσκήνιο χάρη στο ηρωικό ελληνικό παρελθόν (έστω, το καλλιτεχνικό παρελθόν μας), φανταστείτε τι περιμένει τη χώρα που αντί να διερευνά τις δυνατότητες του μέλλοντος και να προετοιμάζεται γι’ αυτό, ζει γεμάτη αναμνήσεις για το παρελθόν. Πόση περηφάνια, όμως, μπορεί να γεμίσει τους Έλληνες η καθόλου ξεχασμένη Ψωροκώσταινα;
O Σάκης εκπροσωπεί την επιτυχία αλά ελληνικά – τη μια της όψη, τη μη επιδοτούμενη, τη μη κρατικοδίαιτη. Δουλεύει σκληρά, προσπαθεί, έχει καλές προθέσεις, αλλά είναι καταδικασμένος να απευθύνεται σε αμιγώς ελληνικό κοινό, συχνά σε ιδιώματα που αφορούν απλώς νοσταλγούς μιας άλλης εποχής. Οι καινοτομίες έρχονται απ’ έξω, από την ευρωπαϊκή Δύση και την Αμερική. Κι αλίμονο αν, στο όνομα των παλιών κλισέ, επιμένουμε να μην επιδιώκουμε να τις προσλάβουμε.
