Στα ύψη βρίσκεται κι αυτό το καλοκαίρι το θερμόμετρο στις σχέσεις Αθηνών – Αγκύρας, καθώς η γείτων, με τον αέρα της περιφερειακής υπερδυνάμεως εμμένει στις έναντι τις Ελλάδος προκλήσεις της στο Αιγαίο, η δε κυβέρνηση Καραμανλή εμμένει (με τη σειρά της) σε απλές φραστικές προειδοποιήσεις σχετικά με τις ευρωτουρκικές σχέσεις.
Είναι προφανές από τα όσα έχουν επισυμβεί τον τελευταίο μήνα, ότι η Τουρκία (για πολλούς λόγους) επαναφέρει στο πολιτικό προσκήνιο την παγία θέση της για «συνολικές διευθετήσεις» με την Ελλάδα στο Αιγαίο, δεν είναι δε λίγοι εκείνοι οι αναλυτές που πιστεύουν ότι αυτή η τουρκική πολιτική πρακτική σχετίζεται με το γεγονός ότι η Άγκυρα θεωρεί πως έχει απέναντί της μια αδύναμη κυβέρνηση, καθώς και με ενεργειακά θέματα, όχι μόνο στο Αρχιπέλαγος, αλλά και γενικότερα.
Ωστόσο, είναι, επίσης, έκδηλο πως η Αθήνα τελεί εν αμηχανία, δεν φαίνεται δε, με βάση τα όσα είναι, μέχρι στιγμής, γνωστά, διατεθειμένη να αναθεωρήσει τη στάση της έναντι της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας στην ΕΕ (μια πορεία για την οποία υπάρχουν ουσιαστικές αντιδράσεις μέσα στην ίδια την ΕΕ, μια πορεία η οποία, εν πολλοίς, θα κριθεί τον προσεχή Δεκέμβριο).
Για μια δε ακόμη φορά η Αθήνα δίνει την εντύπωση ότι προσβλέπει στη μεσολάβηση της Ουάσιγκτον (και σ’ ένα ευκταίο για την κυβέρνηση ραντεβού Ομπάμα – Καραμανλή) η οποία, όμως, ουσιαστικά ενθαρρύνει τη συμπεριφορά της περιφερειακής υπερδυνάμεως, αφού αυτόν το ρόλο «βλέπουν» οι Αμερικανοί ιθύνοντες για τη γειτονική χώρα.
Άλλωστε, αμέσως μετά την εκλογή του ο Πρόεδρος Ομπάμα την Τουρκία επισκέφθηκε και όχι την Ελλάδα, η δε κυβέρνησή του τονίζει συνεχώς τη γεωπολιτική, αλλά και την οικονομική αξία της γείτονος (η οποία είναι μέλος και του G20) ανάλογη δε στάση έναντι της Άγκυρας έχει εσχάτως και η Μόσχα.
Γιατί αυτή η τουρκική στάση
Η Τουρκία, ως γνωστόν, έχει πάγιες διεκδικήσεις της στο Αιγαίο και με κάθε ευκαιρία προσπαθεί να τις επαναφέρει, με συνεχείς προκλήσεις κατά της Ελλάδος, στον αέρα και τη θάλασσα, προκλήσεις διά των οποίων αμφισβητεί το καθεστώς του Αρχιπελάγους, προκλήσεις οι οποίες, σύμφωνα με διπλωματικές εκτιμήσεις, αλλά και σύμφωνα με τον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ Γιώργο Α. Παπανδρέου, ίσως να οδηγήσουν ακόμη και σε θερμό ελληνοτουρκικό επεισόδιο.
Προ ολίγων μόλις ημερών Τούρκοι δημοσιογράφοι επεχείρησαν να δημιουργήσουν προβοκάτσια «αλά Ίμια» στη νησίδα Ρω: Επεχείρησαν έφοδο κοντά στις ακτές της νησίδας με ένα μικρό τουριστικό σκάφος, ως αντίδραση στο γεγονός ότι Έλληνες στρατιώτες είχαν υψώσει την ελληνική σημαία στη Ρω. Οι επιβάτες του πλοίου ήταν ένας δημοσιογράφος της εφημερίδος «Σαμπάχ», δύο δημοσιογράφοι του πρακτορείου ειδήσεων ΙΗΑ και τα δύο μέλη του πληρώματος και κινηματογραφούσαν και φωτογράφιζαν τη νησίδα. Το πλήρωμα περιπολικού του ελληνικού Λιμενικού έκανε «συνήθη» έλεγχο αστυνομικού τύπου στο τουρκικό σκάφος, στη δε συνέχεια τουρκικά ΜΜΕ ισχυρίστηκαν ότι οι Τούρκοι κρατήθηκαν, αν και αυτό διαψεύστηκε (είχαν προηγηθεί τηλεφωνικές επαφές του Τούρκου υφυπουργού με τον Έλληνα πρέσβη στην Άγκυρα) από το τουρκικό Υπουργείο των Εξωτερικών.
Το «Πακέτο»
Παραλλήλως με τις προκλήσεις αυτές η τουρκική ηγεσία επανέφερε την πρότασή της για «λύση - πακέτο» στο Αιγαίο, κατόπιν διμερών διαβουλεύσεων, τις οποίες, άλλωστε, ευνοεί και ο αμερικανικός παράγων.
Η αντίδραση των Αθηνών ήταν η παραπομπή στις ελληνικές καλένδες της προετοιμαζόμενης, για τις 18 Αυγούστου, επισκέψεως της Ντόρας Μπακογιάννη στην Άγκυρα, η σχετική ενημέρωση της ΕΕ και, εν τέλει, οι απλές (έστω κι αν περιέχουν διατυπώσεις του στιλ «νταηλίκια δεν περνάνε στην ΕΕ») φραστικές προειδοποιήσεις προς τη γείτονα ενόψει και της αξιολογήσεως το Δεκέμβριο της υποψηφιότητάς της στην ΕΕ.
Οι λόγοι
Οι περισσότεροι αναλυτές θέλοντας να ερμηνεύσουν την τουρκική προκλητικότητα έναντι της Ελλάδος εκτιμούν ότι αυτή οφείλεται:
1.- Στη ρευστή εσωτερική πολιτική κατάσταση στην Τουρκία, καθώς η απόφαση Ερντογάν να απαγορεύσει στα στρατοδικεία να δικάζουν πολίτες (και να επιτρέψει σε πολιτικά δικαστήρια να δικάζουν στρατιωτικούς) έχει εκληφθεί από το τουρκικό «βαθύ κράτος» ως μια ακόμη προσπάθεια να μειωθεί το κύρος και να περιοριστεί η επιρροή του. Ως επακόλουθο αυτής της «κόντρας» θεωρείται, από την Αθήνα, το μπαράζ υπερπτήσεων τουρκικών πολεμικών αεροσκαφών στο Αγαθονήσι, το Φαρμακονήσι και τους Φούρνους.
2.- Στο γεγονός ότι η Άγκυρα αντιλαμβάνεται, λόγω των πολλών αντιδράσεων εντός της ΕΕ κατά της εντάξεώς της και δη από χώρες - κλειδιά, όπως η Γαλλία, ότι ενταξιακή της πορεία δεν έχει πιθανότητες να ευοδωθεί για τα επόμενα χρόνια. Έτσι διά της συγκεκριμένης στάσεώς της έναντι της Ελλάδος διαμηνύει ότι δεν σκοπεύει να αλλάξει τις γεωπολιτικές της βλέψεις μόνο και μόνο επειδή συζητεί για την ένταξή της στην ΕΕ.
Παραλλήλως δε λίγη σημασία δίνει στην ελληνική θέση «πλήρης συμμόρφωση – πλήρης ένταξη», καθώς γνωρίζει ότι η Αθήνα το πράττει ποιούσα την ανάγκην φιλοτιμία, αφού η Άγκυρα γνωρίζει ότι η ελληνική κυβέρνηση ποντάρει στην πίεση που θα ασκήσουν κατά της τουρκικής εντάξεως άλλες χώρες, όπως η Γαλλία.
Ο ημέτερος Γιώργος Δελαστίκ στο εξαίρετο βιβλίο του «Το τέλος των Βαλκανίων» επισημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι η Αθήνα δεν έχει αντιληφθεί πως η Άγκυρα διαπραγματεύεται με την ΕΕ ως περιφερειακή υπερδύναμη η οποία θέλει προφανώς να παίξει με τους δικούς της όρους.
Σημειώνεται ότι η Αμερικανίδα Υπουργός των Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον χαρακτήρισε την Τουρκία «αναδυόμενη παγκόσμια δύναμη», προ ολίγων δε ημερών επισκέφθηκε την Άγκυρα ο Ρώσος πρωθυπουργός Βλαντίμιρ Πούτιν για συνομιλίες με τον Ρ. Τ. Ερντογάν σχετικά με τρεις αγωγούς και την κατασκευή ενός ατομικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Υπενθυμίζεται ότι ο νέος Υπουργός των Εξωτερικών της Τουρκίας καθηγητής Αχμέτ Νταβούτογλου είναι ο κατ’ εξοχήν υπερασπιστής της θεωρίας ότι η Τουρκία μπορεί να αναδειχθεί σε περιφερειακή υπερδύναμη και ως τέτοια θα πρέπει να λειτουργεί.
Η λαθρομετανάστευση
Μια άλλη παράμετρος η οποία, κατά την ελληνική εκτίμηση, έχει συμβάλει στην επαναφορά της τουρκικής προκλητικότητας, είναι το θέμα της λαθρομετανάστευσης: Η απόφαση της Ελλάδος να «ανεβάσει» το ζήτημα εντός της ΕΕ και να πετύχει συστάσεις προς την Τουρκία αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση της ταυτίσεως των εξωτερικών συνόρων της Ελλάδος με τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και μια τέτοια εξέλιξη κάθε άλλο παρά ικανοποιεί την Άγκυρα, η οποία γνωρίζει ότι είναι πολύ πιο εύκολο να θέτει τις αμφισβητήσεις της έναντι της Ελλάδας απ’ ό,τι έναντι της Ενώσεως.
Ο γρίφος των σχέσεων Αθηνών – Αγκύρας έχει και ενεργειακή διάσταση: Η Κύπρος ανέθεσε σε αμερικανικές εταιρείες να διεξάγουν έρευνες για πετρέλαιο στην Αποκλειστική της Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) και η Τουρκία αντέδρασε γνωστοποιώντας την πρόθεσή της να διεξάγει έρευνες σε περιοχές που εισέρχονται στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, κίνηση που έχει χαρακτηριστικά προκλήσεως έναντι της Ελλάδος.
Καθίσταται προφανές πως η ηγεσία της γείτονος, ο Ρ. Τ. Ερντογάν και οι εκπρόσωποι του τουρκικού «βαθέως κράτους», ως επικεφαλής μιας περιφερειακής υπερδυνάμεως, η οποία έχει στρατηγική σχέση με την Ουάσιγκτον και τη Μόσχα, εκτιμούν ότι η ελληνική κυβέρνηση, που βρίσκεται στη χειρότερη στιγμή της, λόγων των πολλών εσωτερικών, οικονομικών και πολιτικών προβλημάτων της, δεν πρόκειται να τολμήσει να αντιδράσει αποφασιστικά.
Και αυτό επιβεβαιώνεται από τη μέχρι σήμερα στάση των Αθηνών, αν και αξίζει να υποσημειωθεί μια προειδοποίηση του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ προς την κυβέρνηση, να μην επιχειρήσει να αξιοποιήσει για λόγους εκλογικούς την ένταση στις σχέσεις με την Άγκυρα.
Τι σημαίνει αυτό;
Ορισμένοι αναλυτές ισχυρίζονται ότι ο Κ. Καραμανλής ίσως να μην συνεχίζει να είναι τόσο υποχωρητικός έναντι της Τουρκίας, καθώς γνωρίζει ότι μια σκλήρυνση της στάσεώς του έναντι της γείτονος και δη σε εκλογική περίοδο μπορεί να του δώσει «πόντους» στη μάχη της κάλπης.
Άλλοι πάλι λένε πως δύσκολα ο Κ. Καραμανλής θα πράξει κάτι τέτοιο καθώς γνωρίζει ότι η Ουάσιγκτον θέλει «ήσυχα νερά» στο Αιγαίο, διμερή ελληνοτουρκική συνεννόηση κι αυτά θα είναι μεταξύ των θεμάτων που θέλει να συζητήσει με τον Πρόεδρο Ομπάμα αν και εφόσον οριστικοποιηθεί μια επίσκεψή του στο Λευκό Οίκο εντός του φθινοπώρου.-
ΥΓ. Αιφνιδιαστικά και εν μέσω θέρους η κυβέρνηση αποφάσισε αλλαγές στην ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων. Σε μια κρίσιμη περίοδο για τις σχέσεις με την Άγκυρα επέλεξε να αντικαταστήσει τον «σκληροπυρηνικό» και «εθνικοπατριωτικής» αντίληψης στρατηγό Δ. Γράψα από τη θέση του αρχηγού ΓΕΕΘΑ με τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας πτέραρχο Ι. Γιάγκο. Υπό τη σκιά των συνεχών τουρκικών προκλήσεων, στην κυβέρνηση επέλεξαν να αναθέσουν τη θέση του Α/ΓΕΕΘΑ σε έναν αξιωματικό που προέρχεται από την Αεροπορία και αυτή η επιλογή σχετίζεται άμεσα με τις «αερομαχίες» στο Αιγαίο.
