Δεν είναι τυχαίο ότι εγκαινιάζεται και η μετα-μεταπολίτευση με σύνθημα «Προσφυγή στο ΔΝΤ ή χρεοκοπία» όπως ακριβώς και η μεταπολίτευση με το «Καραμανλής ή τανκς». Είναι στη φύση μας, ως φαίνεται, ν’ απλουστεύουμε πολύπλοκες πολιτικές καταστάσεις, με βασικό στόχο να εγκλωβίσουμε τη σκέψη των πολιτών στη λογική του μονόδρομου. Στη μεταπολίτευση, το σύνθημα «Καραμανλής ή τανκς», στόχευε στο να συνδεθεί την αποκατάσταση της Δημοκρατίας με τον Καραμανλή, ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι τα προδικτατορικά δείγματα δημοκρατίας του Καραμανλή ήταν ελάχιστα. Αρκούσε ο φόβος ότι η δικτατορία δεν είχε ηττηθεί ακόμα. Στη μετα-μεταπολίτευση, το σύνθημα επινοήθηκε για να αντιπαρατεθεί το ένα κακό, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, με ένα χειρότερο ενδεχόμενο, τη χρεοκοπία-πτώχευση.
Η επιτυχία του διλήμματος έγκειται και στο γεγονός ότι παραπέμπει ιστορικά στο διεθνή οικονομικό έλεγχο που επιβλήθηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις, μετά την πτώχευση Τρικούπη, το 1896. Την αναπαραγωγή του διλήμματος από τους πολίτες δεν ανέκοψαν ούτε οι διαβεβαιώσεις των ανωτάτων αξιωματούχων της Ε.Ε., όπως για παράδειγμα του Τρισέ, ότι δεν μπορεί να χρεοκοπήσει μια χώρα της Ευρωζώνης. Η χρεοκοπία λειτουργεί ως μπαμπούλας που φρακάρει τη νοητική λειτουργία του πολίτη, αφήνοντας χώρο μόνο στο θυμικό. Δεν εξηγούνται αλλιώς γεγονότα, όπως η τάση αποταμιευτών να καταθέτουν τις οικονομίες τους εκτός χώρας, σε θυρίδες κ.λπ. Αυτό, όμως, που ενδιέφερε τους εμπνευστές του διλήμματος, ήταν (α) να περιορισθεί ο δημόσιος διάλογος για τις επιλογές που υπήρχαν στις πολιτικές αντιμετώπισης των προβλημάτων ελλείμματος-χρέους και της κρίσης δανεισμού, (β) να μη συζητηθούν ευρέως τα μέτρα του ΔΝΤ και οι συνέπειές τους στην κοινωνία. Οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι σ’ ένα βαθμό, οι θιασώτες του διλήμματος πέτυχαν το στόχο τους. Νουνεχείς άνθρωποι, αγκυλωμένοι στο δόκανο του διλήμματος, υποτιμούν μέτρα όπως η κατάργηση της διαιτησίας για εργατικές διαφορές και η κατάργηση του ελάχιστου ορίου αμοιβής, που εάν εφαρμοστούν, θα κάνουν τη ζωή των νέων, κυρίως, αβίωτη.
Το πόνημά μου, φιλοδοξεί να συζητήσει βασικά ερωτήματα που προκύπτουν από το δίλημμα: (α) αναζήτησε η κυβέρνηση με επιμονή όλες τις λύσεις στην κρίση δανεισμού, χειριζόμενη το ζήτημα χωρίς βιασύνη και αγκυλώσεις; (β) Η επιλογή των συγκεκριμένων μέτρων έγινε με γνώμονα την αντιμετώπιση των ελλειμμάτων και της κρίσης δανεισμού, χωρίς να ληφθεί υπόψη η κοινωνική συνοχή, η αναπτυξιακή προοπτική και η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας; (γ) Ποιες πολιτικές των δυνάμεων της αντιπολίτευσης και ποιες δράσεις των κοινωνικών φορέων μπορούν να συμβάλλουν στη διόρθωση της κατάστασης;
Η κυβέρνηση Παπανδρέου αντιμετώπισε τα ελλείμματα και τις δανειακές ανάγκες μονομερώς, ως δημοσιονομικό πρόβλημα. Η εισπρακτική λογική κυριάρχησε στη σκέψη και τις ενέργειές της. Μ’ αυτόν τον τρόπο αθώωσε φοροφυγάδες, δικαίωσε όσους χρονίως φοροαπαλλάσσονταν, απενοχοποίησε τη διαφθορά και παρέγραψε πολιτικοοικονομικά εγκλήματα, όπως του Χρηματιστηρίου και του Βατοπαιδίου. Αυτό την απέτρεψε από μέτρα που και κοινωνική δικαιοσύνη θα απέπνεαν και τα ελλείμματα θα αντιμετώπιζαν. Αντί του “πόθεν έσχες”, την κατάργηση των φοροαπαλλαγών, τη φορολόγηση της εκκλησιαστικής περιουσίας, των ελέγχων των off-shore, προέκρινε δειλά βήματα που δεν άγγιξαν το πρόβλημα του ελλείμματος. Αντί να περιορίσει την κερδοσκοπία των τραπεζών, αυξάνει το δανεισμό του κράτους για να βοηθήσει τη ρευστότητά τους. Στην πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για έκδοση λαϊκού ομολόγου αρνείται, αντιτείνοντας το επιχείρημα ότι θα επηρεάσει αρνητικά τη ρευστότητα των τραπεζών. Στην προτροπή για μείωση των αμυντικών δαπανών, προκειμένου να σταματήσει η οικονομική αιμορραγία της χώρας, ο κ. Παπανδρέου χρησιμοποιεί τους εξοπλισμούς ως διπλωματικό χαρτί στις συζητήσεις για στήριξη με τη Μέρκελ και τον Σαρκοζί και παραπέμπει τη μείωση στις μελλοντικές συζητήσεις με την Τουρκία. Εν κατακλείδι, στο εσωτερικό μέτωπο, οι πολιτικές αντιμετώπισης του ελλείμματος δεν στόχευαν σωστά.
Δεν διέφερε στον προσανατολισμό και την αποτελεσματικότητά της ούτε η πολιτική αντιμετώπισης της κρίσης δανεισμού. Δεν ήταν διεκδικητική προς τους εταίρους της Ευρωζώνης για αλληλεγγύη στη χώρα μας, μπροστά στην επίθεση των κερδοσκόπων. Δεν ζήτησε την έκδοση ευρωομολόγου και δεν αναζήτησε λύση στις αναδυόμενες αγορές, όπως η Ρωσία και η Κίνα. Οι επισκέψεις στις χώρες αυτές χρησιμοποιήθηκαν ως απειλή προς τις αγορές για να χαμηλώσουν τα spread. Σε ό,τι αφορά στην απειλή του κ. Παπανδρέου για προσφυγή στο ΔΝΤ με αποδέκτες τους εταίρους στην Ευρωζώνη, γίνεται συνείδηση ότι αποτελούσε προετοιμασία για να επιβληθεί η προσφυγή στο ΔΝΤ, η οποία αποτελούσε τη μόνη λύση, σύμφωνα με ομολογία του κ. Σαχινίδη, υφυπουργού Οικονομικών. Η μόνη απειλή που θα βοηθούσε στην περίσταση ήταν η παράταση των πληρωμών και η επαναδιαπραγμάτευση του χρέους. Τότε θα αποκτούσε περιεχόμενο η διαπραγμάτευση της αλληλεγγύης των εταίρων μας, για να αποφύγουμε τη στάση πληρωμών (δηλαδή την πτώχευση). Οι διάφορες φωνές που ακολούθησαν για επαναδιαπραγμάτευση του χρέους από πολλές πλευρές και η συμφωνία στελεχών τραπεζών και έγκριτων οικονομολόγων δείχνουν ότι ο κ. Παπανδρέου δεν ήταν μελετημένος στη διαπραγμάτευση με τους εταίρους μας.
Η συμφωνία που αποφασίστηκε δίνει προσωρινή λύση μόνο στην κρίση του δανεισμού. Θα μπουν, δηλαδή, στα ταμεία 15 δισ. αρχικά και θα ακολουθήσουν άλλα 100 δισ. σε τρία χρόνια. Τα επιτόκια όμως είναι ληστρικά (5%) και απειλούν με πτώχευση στο κοντινό μέλλον, αφού η ύφεση θα είναι παρούσα και το 2015, όπως ισχυρίζονται οι Financial Times. Ως εκ τούτου, αντιμετωπίζουμε την κρίση δανεισμού σήμερα, αλλά θα διογκώσουμε το χρέος το οποίο συναρτώμενο με τα υψηλά τοκοχρεολύσια, θα γίνει μεγαλύτερος βραχνάς στο μέλλον, οδηγώντας σε νέα κρίση δανεισμού. Φαύλος κύκλος. Κατά τα άλλα, Παπανδρέου και Παπακωνσταντίνου, επαίρονται για την επιτυχή διαπραγμάτευση! Επαίρονται, που με 110 δισ. δάνεια εξασφάλισαν χρόνο ζωής για το σύστημα και την κυβέρνησή τους μέχρι τις επόμενες εκλογές, αδιαφορώντας για τους 1.500.000 ανέργους που θα προκύψουν και τη φτώχεια στην οποία θα οδηγηθούν αντίστοιχα ελληνικά νοικοκυριά.
Λύση στη δύσκολη κατάσταση θα αποτελούσε η γρήγορη ανάκαμψη, με ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ 5% για να καλύπτονται τα τοκοχρεολύσια. Η αύξηση αυτή, μαζί με το δημοσιονομικό νοικοκύρεμα (χτύπημα φοροδιαφυγής, κατάργηση φοροαπαλλαγών των εχόντων), θα δημιουργούσε ελπίδες για μείωση του χρέους. Ωστόσο, κάτι τέτοιο είναι όνειρο θερινής νυκτός, γιατί τα μέτρα δεν εγγυώνται ανάπτυξη (με τη μείωση των δημοσίων επενδύσεων κ.ά.). Συν τοις άλλοις, απειλείται σοβαρά η κοινωνική συνοχή, με τη όξυνση του προβλήματος της απασχόλησης που θα ακολουθήσει και την περικοπή των εισοδημάτων των εργαζομένων. Αντί του στόχου του κ. Παπανδρέου να γίνουμε η Δανία του Νότου, θα μετατραπούμε σε Αργεντινή, Περού, Ρουμανία ή Ουγγαρία. Έχοντας τα παραδείγματα των χωρών που προαναφέραμε επιλεκτικά, γιατί σ’ αυτές έβαλε τη σφραγίδα του το ΔΝΤ, είναι καιρός να σκεφθούμε τι πρέπει να διορθώσουμε άμεσα. Δεν έκλεισε το ζήτημα του χρέους. Απεναντίας, τώρα άνοιξε η συζήτηση σε Ευρώπη και Αμερική. Η διεκδίκηση με το Ευρωπαϊκό Κόμμα της Αριστεράς και άλλους, για επαναδιαπραγμάτευση του χρέους και παραγραφή ενός μέρους του, είναι στόχος που μπορεί να συνεγείρει πολλούς και να τονώσει τον αγώνα εναντίον των αντισταθμιστικών κεφαλαίων που ασύστολα κερδοσκοπούν. Είναι ανάγκη να διαψεύσουμε την πρόβλεψη του ΔΝΤ για χρέος της Ελλάδας στο ύψος του 149% του ΑΕΠ το 2014.
Με τη νέα απόφαση της Ευρωζώνης για τη δημιουργία του Ταμείου Στήριξης μελών της με δημοσιονομικά προβλήματα, τίθεται εν αμφιβόλω και η συμφωνία Ελλάδας-Ε.Ε.-ΔΝΤ και αμφισβητούνται τα υψηλά επιτόκια με τα οποία επιβαρύνεται η δανειοδότηση της χώρας μας. Η συζήτηση που γίνεται διεθνώς για τις συνέπειες των μέτρων σε οικονομία και κοινωνία της χώρας μας, προβάλλει την ανάγκη διεκδίκησης της αναμόρφωσης των μέτρων στον τομέα της μείωσης των εισοδημάτων, με στόχο την ενίσχυση της κατανάλωσης και τον περιορισμό της ύφεσης. Γίνεται δυνατή η διεκδίκηση πόρων για να τονωθεί η αναπτυξιακή διαδικασία και να δημιουργηθούν ευνοϊκές συνθήκες για ανάκαμψη. Η οργή του λαού που φουντώνει καθημερινά επιτρέπει να αισιοδοξούμε ότι ο επίμονος αγώνας κατά των μέτρων μπορεί να υποχρεώσει τις κυρίαρχες δυνάμεις, να στρέψουν το βλέμμα τους προς τους έχοντες για δικαιότερη κατανομή στα βάρη των πολιτών. Ο αγώνας εναντίον των μέτρων δεν συνιστά, όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση, συμβολή στη πτώχευση. Η εφαρμογή των μέτρων οδηγεί στην πτώχευση. Ας σταματήσει επιτέλους ο αποπροσανατολισμός.
