Εν μέσω οικονομικής κρίσης που απειλεί συθέμελα την ελληνική κοινωνία, τα ΜΜΕ της χώρας μας πρόβαλαν, τελευταία, με καταιγιστικό τρόπο τις νέες εξελίξεις στο χώρο της τρομοκρατίας. Συλλήψεις μελών της οργάνωσης «Επαναστατικός Αγώνας», γιάφκες με εκρηκτικά και όπλα, εκκλήσεις των Αστυνομικών Αρχών προς τους πολίτες, να συμβάλουν με πληροφορίες στον εντοπισμό υπόπτων κλπ. ενίσχυσαν το αίσθημα ανασφάλειας αλλά και φόβου των πολιτών, οι οποίοι, έτσι κι αλλιώς, αντιμετωπίζουν καθημερινά τη «Δαμόκλειο Σπάθη» της επικείμενης χρεοκοπίας της χώρας μας.
Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, οφείλω να τονίσω, πως η τρομοκρατική βία, είτε στρέφεται ενάντια σε άτομα, είτε είναι συμβολικού χαρακτήρα και αποσκοπεί στην πρόκληση ζημιών σε συγκεκριμένους χώρους, δεν είναι δυνατόν να αποτελέσει μέσον για την επίτευξη πολιτικών στόχων. Σε αντίθεση με άλλες εποχές, όταν η εξουσία ήταν προσωποποιημένη, ταυτιζόταν δηλαδή στη συνείδηση του λαού με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο εξουσίας, όπως π.χ. τον μονάρχη, η εξόντωση του οποίου θα μπορούσε να λειτουργήσει συμβολικά, δρομολογώντας πιθανές πολιτικές εξελίξεις, στις οργανωμένες κοινωνίες, όπως οι δικές μας, η ατομική βία είναι όχι μόνον πολιτικά αναποτελεσματική, αλλά και αδιέξοδη, καθώς κανείς από τους φορείς του συτήματος εξουσίας δεν είναι αναντικατάστατος. Περιμένουν πάντα στην ουρά, οι επίδοξοι διάδοχοι, τρίβοντας κυριολεκτικά τα χέρια τους! Με την έννοια αυτή, η τρομοκρατική βία, αντί να συμβάλει στην πολιτική αφύπνιση, νομιμοποιεί στη συνείδηση του λαού τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους, οι οποίοι, ως γνωστόν, υφίστανται για να χρησιμοποιηθούν σε περίπτωση μαζικής αμφισβήτησης του συστήματος.
Όπως ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα, έτσι και τα μέσα που επιλέγει κανείς δεν αγιάζουν το σκοπό. Αντίθετα. Η χρήση ατομικής βίας ως μέσου επίτευξης πολιτικών στόχων, εκθέτει τους ίδιους τους πολιτικούς στόχους. Είναι αλήθεια πως σε περιπτώσεις που οι καταπιεσμένοι «δεν έχουν να χάσουν τίποτα... παρά μόνον τις αλυσίδες τους» (Κομμουνιστικό Μανιφέστο) και τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν στην εποχή μας πολλές, ιδιαίτερα στις εξαρτημένες και εξαθλιωμένες οικονομικά χώρες του Τρίτου Κόσμου, καταφεύγουν συχνά, ενόψει της στρατιωτικής υπεροχής του αντιπάλου, στη λύση της ατομικής βίας. Τέτοιου είδους πράξεις, όσο κατανοητές κι αν είναι για συναισθηματικούς αλλά και πρακτικούς λόγους, δεν πρέπει να αποτελέσουν παρά μόνον την ultima ratio ενός επαναστατημένου λαού που αγωνίζεται για την επιβίωσή του
«Ειρήσθω εν παρόδω», ο όρος «τρομοκρατία» είναι ιδιαίτερα διφορούμενος και χρείει κάθε φορά επαναπροσδιορισμού με βάση τις εκάστοτε οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές αλλά και ιστορικές συνθήκες κάτω από τις οποίες τα δρώντα υποκειμένα επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν αυτού του είδους μορφές πάλης ενάντια στο σύστημα που τους καταπιέζει. Μήπως δεν είναι τρομοκρατία ο πόλεμος στην υπηρεσία των οικονομικών και εξουσιαστικών συμφερόντων της εκάστοτε κυρίαρχης κοινωνικής τάξης ή η καταδίκη εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, κυρίως παιδιών, που πεθαίνουν κάθε χρόνο από την πείνα, την έλλειψη νερού, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης κ.λπ.;
Η τρομοκρατική βία δεν μπορεί στις κοινωνίες μας σε καμιά περίπτωση να υποκαταστήσει την επαναστατική πράξη των πολιτικά συνειδητοποιημένων μαζών, γι’ αυτό και δεν νομιμοποιείται ιδεολογικά. Πολύ περισσότερο σήμερα που η δύναμη του συστήματος εξουσίας δεν συνίσταται τόσο στην ύπαρξη κατασταλτικών μηχανισμών όσο στις διάφορες μορφές συμβολικής βίας, όπως π.χ. ο καταναλωτισμός, η μόδα, τα πρότυπα ομορφιάς και κοινωνικής καταξίωσης και πάνω απ’ όλα τα ΜΜΕ γενικά και της τηλεόρασης ειδικότερα που αποτελούν και τα πλέον αποτελεσματικά μέσα συνειδητής χειραγώγησης και ενσωμάτωσης των μαζών στη λογική του συστήματος.
Η εμμονή στη λογική της ατομικής βίας αποτελεί ανασταλτικό φραγμό στη διαδικασία πολιτικής συνειδητοποίησης των ανθρώπων του μόχθου, καθώς ενισχύει την αίσθηση αδυναμίας απέναντι στους μηχανισμούς του κατεστημένου. Η χειραφέτηση των κοινωνιών μας, όσο κι αν μια τέτοια άποψη, ενόψει των φαινομένων αλλοτρίωσης των καιρών μας, φαίνεται ουτοπική, προϋποθέτει κυρίως δύο πράγματα α) αγώνα των πολιτών των αναπτυγμένων βιομηχανικών χωρών για τη γεφύρωση του αναπτυξιακού χάσματος μερταξύ Βορρά και Νότου, που αποτελεί, άλλωστε, και την κύρια αιτία της σύγχρονης διεθνούς τρομοκρατίας και β) τη μαζική άρνηση του συστήματος εξουσίας που έχει αναγορεύσει την εμπορευματοποίηση των πάντων και μαζί με αυτή το χρήμα σε κυρίαρχη αξία της κοινωνικής ζωής.
Ο Ζήσης Δ. Παπαδημητρίου είναι ομότιμος καθηγητής Γενικής και Πολιτικής Κοινωνιολογίας, του τμήματος Νομικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
