Ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ κ. Δημ. Τσελεγγίδης μιλώντας προσφάτως στη Λάρισα (Κυριακή, 14/3/2010), για το θέμα του διαλόγου με τους ετεροδόξους, διαφοροποιήθηκε από τις απόψεις του Πατριαρχείου, της Εκκλησίας της Ελλάδος και των άλλων αυτοκέφαλων Ορθόδοξων Εκκλησιών (που θεωρούν μεν αιρετικές τις δοξασίες των Ρωμαιοκαθολικών για το «filioque» και το «Πρωτείο» του Πάπα, αλλά όχι και αιρετική σύμπασα της Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, καθώς δεν υπήρξε προς τούτο απόφαση Οικουμενικής Συνόδου) υποστηρίζοντας ότι «ο Ρωμαιοκαθολικισμός από τη στιγμή που διέστρεψε το δόγμα έχασε τη θεία χάρη, εξέπεσε της Εκκλησίας, συνεπώς έπαυσε να είναι Εκκλησία, αποτελώντας μια αιρετική χριστιανική κοινότητα». (βλ. «Ε», 16/3/2010, σελ. 10).
Υποστήριξε, μάλιστα, ο καθ’ όλα σεβαστός καθηγητής Δογματικής στο Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ ότι «το εκκλησιαστικού χαρακτήρα χάσμα ανάμεσα στις δύο πλευρές – την Ορθόδοξη και τη Ρωμαιοκαθολική - είναι προς το παρόν αγεφύρωτο», γεγονός το οποίο, κατά τη γνώμη του, οφείλεται στη, κατά τη γνώμη του, εσφαλμένη μέθοδο του θεολογικού διαλόγου, στην υιοθέτηση δηλαδή του "επί ίσοις όροις" διαλόγου με παρούσες τις διαφορές στο δόγμα, καταλήγοντας στην εκτίμηση ότι αν δεν αρθεί η παρέκκλιση των Ρωμαιοκαθολικών από το δόγμα οι συζητήσεις δεν έχουν ουσιαστικό νόημα και η αποτυχία του θεολογικού διαλόγου είναι προδικασμένη.
Χωρίς να διαφωνήσουμε με το κεντρικό επιχείρημα του κ. Τσελεγγίδη περί της σημασίας του δόγματος στους διαλόγους με τους ετεροδόξους, ας μας επιτραπεί μια διαφορετική προσέγγιση στο θέμα αυτού καθ’ εαυτού του διαλόγου, αν θα πρέπει δηλαδή σήμερα να συνεχίσει να διαλέγεται ή όχι η Εκκλησία μας με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
Θεωρούμε, λοιπόν, (όπως αναφέραμε και σε σχετικό άρθρο μας, στην «Ε», 17 Μαϊου 2008, σελ. 18) ότι η συμμετοχή της Ορθοδοξίας στο διαχριστιανικό διάλογο δεν αποτελεί ιστορική ή άλλης φύσεως αναγκαιότητα, αλλά, συνέπεια των βασικών πτυχών της χριστιανικής θεολογίας. Η οικουμενική διάσταση της Ορθοδοξίας, απορρέει από τη ρητή εντολή και απαράβατη επιταγή «ίνα πάντες εν ώσιν» (Ιωαν. 17:21) καθώς και από την ακράδαντη πεποίθησή της ότι υπέρτατος στόχος της Θείας Οικονομίας είναι η ενότητα των πάντων (κατά το παύλειο «ίνα ή ο Θεός τα πάντα εν πάσι», Α’ Κορ. 15:28) και η εν Χριστώ ανακεφαλαίωση σύνολης της κτιστής δημιουργίας. Για το όραμα αυτό, άλλωστε, «της των πάντων ενώσεως» αιώνες τώρα ακατάπαυστα δέεται εν συνάξει η Ορθόδοξη Εκκλησία.
Και ενώ συνεχίζει να προσεύχεται η Ορθόδοξη Εκκλησία για το σκοπό αυτό, ταυτόχρονα επιχειρεί την προσέγγιση και συζήτηση με τους ετεροδόξους στα πλαίσια των ποικίλων και πολυμερών διαλόγων, όχι μόνο επειδή αυτό είναι το επιτακτικό της καθήκον κατά το θέλημα του Κυρίου, αλλά διότι σήμερα το επιβάλλουν, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, οι συνθήκες μέσα στις οποίες ζει ο σύγχρονος κόσμος, όπως επισημαίνεται και στη διδακτική ενότητα (Δ.Ε.) 35 του βιβλίου Θρησκευτικών της Γ’ Γυμνασίου (ΟΕΔΒ, 2006) και στο υπό τον τίτλο «Το όραμα και οι προσπάθειες για την ενότητα των χριστιανών» σχετικό κεφάλαιο (σελ. 141 – 144).
Αξίζει να επισημανθεί ότι στο πλαίσιο του διαχριστιανικού διαλόγου η Ορθόδοξη Εκκλησία, δια του συντονιστικού αυτής κέντρου, του Οικουμενικού Πατριαρχείου, εξαίροντας το οικουμενικό κύρος του Συμβόλου της Νικαίας – Κωνσταντινουπόλεως, έχει δηλώσει ευθύς εξ αρχής και χωρίς περιστροφές ότι «πάσα ένωσις δέον να στηρίζηται επί της κοινής πίστεως και ομολογίας της αρχαίας αδιαιρέτου Εκκλησίας των επτά Οικουμενικών Συνόδων και των οκτώ πρώτων αιώνων». (Σταυρίδη Βασ. «Ιστορία της Οικουμενικής Κινήσεως», Θεσ/νίκη, 1984, σελ. 349) και μόνο επί αυτής της βάσεως συζητά και προσεύχεται για την ενότητα της διαιρεμένης χριστιανοσύνης. Που σημαίνει ότι δεν νοούνται ορθόδοξες υποχωρήσεις στο όνομα του διαλόγου, αλλά αγώνας και μόνο για την επάνοδο των πεπλανημένων ετερόδοξων αδελφών μας στο χώρο της μιάς και μοναδικής, εν Χριστώ, αληθείας, όπως την εξέφρασαν με τα δόγματα και τους κανόνες οι Οικουμενικές Σύνοδοι της αδιαίρετης αρχαίας μας Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία με τη συμμετοχή της στο διαχριστιανικό διάλογο δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να μετουσιώνει σε πράξη τη μακραίωνη θεολογική και λειτουργική της παράδοση, αποβλέποντας σ’ ένα και μόνο σκοπό: στην ειρήνευση της Εκκλησίας, την αποκατάσταση της χριστιανικής ενότητας, την επάνοδον όλων, καθώς έλεγε και ο Αγ. Μάρκος, ο Ευγενικός, «εις τον καιρόν της ειρήνης εκείνον, καθ’ όν ηνωμένοι πάντα υπήρχομεν» (Mansi, XXXI, σελ. 516, 517).
Πιστεύουμε ότι, όπως έλεγε ο αείμνηστος δάσκαλός μας της Δογματικής και της Φιλοσοφίας Νίκος Ματσούκας («Οικουμενική Κίνηση, Ιστορία – Θεολογία», εκδ. Π. Πουρναρά, σελ. 325), «η Ορθόδοξη Εκκλησία με το οικουμενικό της πνεύμα ήδη έχει πείσει τη δυτική Χριστιανοσύνη, που αφυπνίσθηκε από καιρό, ότι ο διάλογος δεν έχει μόνο και μοναδικό σκοπό την ένωση των Εκκλησιών. Η ενότητα της Χριστανοσύνης θα είναι η ίδια η ενότητα της ανθρωπότητας. Και αυτό είναι το μεγαλύτερο έργο που έχει να επιτελέσει σήμερα ο Χριστιανισμός, έχοντας πάντοτε την πίστη στον τελευταίο λόγο που τον έχει μονάχα ο Θεός».
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι δημοσιογράφος – θεολόγος ΑΠΘ (xaan@theo.auth.gr)
