Δημόσια παιδεία; Ναι! Δωρεάν; Γιατί; «Και το κρασί δωρεάν» είναι το κλασικό, σλόγκαν στις γιορτές κρασιού. Πολλοί, επισκέπτες όμως προτιμούν να πληρώσουν και, να πάρουν το εμφιαλωμένο. Γιατί ξέρουν ότι το «δωρεάν» και η ποιότητα σπάνια, πηγαίνουν μαζί.
Είναι ανεξήγητη και άξια ψυχαναλυτικής, μελέτης η εμμονή όλων των κομμάτων στη φρασεολογία που περιλαμβάνει την έκφραση, «δωρεάν παιδεία» τη στιγμή που με το, υπάρχον σύστημα ξοδεύουμε ποσά αδιανόητα, για το μέσο Ευρωπαίο.
Να πάρουμε τα σχολικά βιβλία. Δίνονται, δωρεάν σε όλους τους μαθητές. Ένα μέτρο που, πρωτοεφαρμόστηκε από τη δικτατορία των Συνταγματαρχών τον Ιούνιο του 1967. Στο εμπόριο μπορεί να βρει οποιοσδήποτε αυτά τα εγχειρίδια πληρώνοντας δυόμισι-τρία ευρώ. Η ποιότητά τους, στις περισσότερες, περιπτώσεις, συμβαδίζει με τη χρηματική τους αξία. Είναι μετριότατη. Οι εικόνες είναι θαμπές, τα σκίτσα φτωχά, με δυο λόγια, δεν πρόκειται για σύγχρονα βιβλία που σε παρακινούν να τα ξεφυλλίσεις.
Και περνάμε στον απόλυτο παραλογισμό: Για να εξηγηθεί η συνήθως δυσνόητη θεωρία και να απαντηθούν οι ασκήσεις του σχολικού βιβλίου από το οποίο περιμένουμε τα παιδιά, να αγαπήσουν το διάβασμα, γράφονται και αγοράζονται βοηθήματα που, αν είμαστε, ειλικρινείς, είναι ανώτερα από κάθε άποψη, σε σύγκριση με το βιβλίο που υποτίθεται, ότι υποστηρίζουν! Η τιμή τους κυμαίνεται, από δεκαπέντε μέχρι είκοσι ευρώ και τα αγοράζουν σχεδόν όλοι οι μαθητές. Η απορία που γεννιέται: Γιατί δεν αφήνουμε τους συγγραφείς των βοηθημάτων και τους εκδοτικούς οίκους (και όποιον άλλο θέλει εννοείται) να γράψουν και να τυπώσουν τα σχολικά βιβλία στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης ύλης που θα δίνεται από το υπουργείο και κάθε σχολείο ξεχωριστά να αποφασίζει ποιο βιβλίο από τα υπάρχοντα, στην αγορά θα πρέπει να αγοράσουν οι μαθητές; Ποιο θα είναι το κέρδος; Τα σχολικά βιβλία θα αναβαθμιστούν, καθώς οι εκδοτικοί οίκοι και συγγραφείς θα δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό, ενώ οι οικογένειες δεν θα ξοδέψουν περισσότερα λεφτά από αυτά που, ήδη δαπανούν σήμερα για την αγορά βοηθημάτων. Επιπλέον το κράτος θα κάνει μια οικονομία εκατομμυρίων ευρώ (οι μαθητές μόνο του Δημοτικού ανέρχονται σε 593.000) που, μπορούν να διατεθούν σε υποδομές και εξοπλισμό. Εννοείται ότι τα βιβλία αυτά θα, πρέπει να δίνονται δωρεάν μόνο σ’ αυτούς, που δεν έχουν τη δυνατότητα να τα αγοράσουν, (π.χ. μαθητές με άνεργους γονείς). Είναι παράδοξο το φαινόμενο να θαυμάζουμε μοντέλα εκπαίδευσης όπως το φινλανδικό ή το γαλλικό και στην πράξη να κάνουμε ακριβώς τα αντίθετα: Αποκέντρωση στη Φινλανδία, όπου η σχολική μονάδα αποφασίζει σχεδόν για όλα; Απόλυτος συγκεντρωτισμός σε μας με όλες τις αποφάσεις να παίρνονται στο Υπουργείο Παιδείας. Οι γονείς στη Γαλλία ενισχύουν οικονομικά τα σχολεία των παιδιών τους και αγοράζουν τα σχολικά βιβλία; Εμείς δε, δίνουμε ούτε ένα ευρώ.
Στην Ε.Ε. των απαιτήσεων για ποιοτική εκπαίδευση, το «δωρεάν» δεν υπάρχει. Οι γονείς πληρώνουν ένα συγκεκριμένο ποσό, κάθε μήνα που ορίζει η διεύθυνση του σχολείου. Ο διευθυντής εκεί μπορεί να πάρει τέτοια απόφαση σε συνεννόηση με τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς. Στην Ελλάδα δίνουμε μεν χρήματα για τα φροντιστήρια και τις διάφορες εξωσχολικές δραστηριότητες αλλά για το σχολείο τίποτα! Το χειρότερο: ο διευθυντής του σχολείου δεν έχει το δικαίωμα να μας το ζητήσει. Τα αποτελέσματα τα ξέρουμε όλοι. Οι σχολικές αίθουσες συχνά δεν έχουν τα στοιχειώδη ηλεκτρονικά μέσα σε μια εποχή που η τεχνολογία είναι πλέον προσιτή! Οι φοιτητές στα δημόσια πανεπιστήμια, χωρών πλουσιότερων από την Ελλάδα, πληρώνουν κάθε χρόνο για την εγγραφή ή την, ανανέωση 200-300 ευρώ γιατί η ποιότητα (σύγχρονες βιβλιοθήκες, αίθουσες υπολογιστών, εξοπλισμένα εργαστήρια), κοστίζει. Ένα συχνό λάθος που κάνουμε, γενικεύοντας, είναι να θεωρούμε ότι το υψηλό επίπεδο σπουδών που προσφέρεται στα ξένα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι, αποτέλεσμα αποκλειστικά της γενναιόδωρης κρατικής μέριμνας.
Ας σκεφτούμε μόνο το ποσά που θα συγκεντρώνονταν από την κατάργηση των δωρεάν συγγραμμάτων και από μια ετήσια συνδρομή της τάξης των 200 ευρώ για τους 190.000 φοιτητές μας. Χρήματα που θα κατευθύνονταν αποκλειστικά στη δημιουργία ηλεκτρονικών βιβλιοθηκών και στην αναβάθμιση των αμφιθεάτρων. Μιλάμε για πρόσθετα έσοδα πάνω από 1.000.000 ευρώ ανά ίδρυμα! Σε μια πρόσφατη παρουσίαση του πολυσυζητημένου φινλαδικού μοντέλου εκπαίδευσης κάποιος από το ακροατήριο ρώτησε την εισηγήτρια σε ποιο ύψος, ανέρχεται κατά μέσο η οικονομική συνδρομή των Φινλανδών γονέων στα δημόσια σχολεία της χώρας. «Διακόσια ευρώ» ήταν η απάντηση (σημειωτέον ότι τα παιδιά τρώνε στο σχολείο). «Το χρόνο;» Ήταν η απορία του συντονιστή δημοσιογράφου. «Το μήνα» απάντησε η ομιλήτρια. Ας δώσουμε στην Ελλάδα το δικαίωμα στους διευθυντές των σχολείων να ζητούν δέκα ευρώ ανά μαθητή και θα δούμε τις σχολικές αίθουσες με δυνατότητα εξοπλισμού αξίας διακοσίων ευρώ κάθε μήνα να μεταμορφώνονται μέχρι να τελειώσει η σχολική χρονιά. Θα έχουν δικό τους υπολογιστή προβολέα ηχοσύστημα τηλεόραση. Όπως δηλαδή πρέπει να είναι μιασχολική αίθουσα στην Ευρώπη του 2010.Κάποτε, πολύ παλιά, είχαμε οι Έλληνες την ικανότητα να παρουσιάζουμε στον κόσμο καινούρια πράγματα. Σήμερα, στην, πλειονότητα μας, όχι μόνο δεν καινοτομούμε, αλλά αδυνατούμε να παρακολουθήσουμε και, όσους προηγούνται. Με την αρνητική μας στάση, ή συνηθέστερα με την αδράνειά μας (ως γονείς, εκπαιδευτικοί, φοιτητές, μαθητές, πολιτικοί) εμποδίζουμε οποιαδήποτε αλλαγή, στην Παιδεία όπου όλοι συμφωνούμε ότι τα πράγματα έχουν φτάσει στο απροχώρητο. Ακούγεται παράδοξο, αλλά το εκπαιδευτικό, έλλειμμα της χώρας καλύπτεται από τα, φροντιστήρια τα βοηθήματα και τις σπουδές στο εξωτερικό (εκεί πληρώνουμε χωρίς να, γκρινιάζουμε) τη στιγμή που όλα τα κόμματα, επιμένουν ότι η εκπαίδευση στην Ελλάδα, είναι και πρέπει να παραμείνει δωρεάν! Μας διαφεύγει ότι το δωρεάν σήμερα, όχι μόνο δεν αμβλύνει τις ανισότητες αλλά είναι βασική αιτία καθυστέρησης του εκπαιδευτικού συστήματος.
Ο κ. Ηρακλής Τσιάμαλος είναι φιλόλογος, αποσπασμένος στο Παιδαγωγικό τμήμα δημοτικής εκπαίδευσης του πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
