«Έλληνες μες στα σκοτεινά δείχνουν τον δρόμο: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ !
Για σένα θα δακρύσει από χαρά ο Ήλιος !...» Οδυσσέας Ελύτης
Σπύρος Μάρκου
Διευθυντής 3ου Δημοτικού Σχολείου Λάρισας
Το Έπος του ’40 διέσχισε με ασύλληπτη ταχύτητα το φράγμα του θρύλου. Έγινε ποίημα, τραγούδι, πεζογράφημα, παραμύθι. Η μικρή και φτωχή, αλλά ένδοξη Ελλάδα έδειχνε στους ανθρώπους όλου του κόσμου τον δρόμο της θυσίας για το Δίκαιο, την Τιμή και την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Η πρώτη νίκη των ελεύθερων Εθνών κατά του φασισμού, είναι η νίκη της Ελλάδας στα βουνά της Ηπείρου. Είναι αυτή η πρώτη νίκη που κατέρριψε μονομιάς τον θρύλο του αήττητου Άξονα.
Είναι το ΟΧΙ των Ελλήνων εναντίον της υποδούλωσης, του σκοταδισμού και της βαρβαρότητας.
Μία συνοπτική αναφορά στα συγκλονιστικά εκείνα ιστορικά γεγονότα είναι αναγκαία.
Στις 7 Απριλίου 1939 η Ιταλία καταλαμβάνει την Αλβανία και φέρνει αμέσως στρατεύματα στα σύνορά μας. Ταυτόχρονα μεθοδεύει επίθεση κατά της Ελλάδος, εντείνοντας τις προκλήσεις της με συκοφαντικά δημοσιεύματα στον ιταλικό Τύπο σε βάρος μας, αλλά και εχθρικές ενέργειες, όπως η βύθιση της «Έλλης» στο λιμάνι της Τήνου, στις 15 Αυγούστου 1940.
Και ενώ δημοσίως ο Μουσολίνι δήλωνε ότι δεν πρόκειται να επιτεθεί κατά της Ελλάδος, στις 15 Οκτώβρη 1940 έγραφε με το ίδιο του το χέρι στον αρχιστράτηγο του ιταλικού στρατού στην Αλβανία, Πράσκα: «Επιτεθείτε με τη μεγαλύτερη σφοδρότητα στους Έλληνες... Επίθεση στην Ήπειρο, πίεση προς Θεσσαλονίκη και έπειτα προέλαση προς Λάρισα με στόχο την Αθήνα...».
Ο δε υπερόπτης αρχιστράτηγος απαντούσε στον Ντούτσε: «Η γεωγραφική θέση της Ηπείρου δεν ευνοεί την δυνατότητα επέμβασης των Ελληνικών δυνάμεων, διότι από τη μια μεριά είναι η θάλασσα και από την άλλη ένας αδιάβατος ορεινός όγκος. Θα πραγματοποιήσουμε κυκλωτικές κινήσεις και θα εξοντώσουμε όλες τις ελληνικές δυνάμεις...». Όμως ξεχνούσε ότι στους ορεινούς όγκους κυριαρχούν οι Αετοί και από την Δευτέρα, 28 Οκτωβρίου 1940, στις 5.30 το πρωί, ακούγονταν στα δοξασμένα εκείνα βουνά μόνον ένα σύνθημα: Αέρα!
Οι Ιταλοί δεν περίμεναν καν να λήξει η προθεσμία στο τελεσίγραφο που είχαν θέσει και άρχισαν ταυτόχρονα χερσαίες επιθέσεις, αλλά και βομβαρδισμούς των πόλεων.
Στους στρατώνες της Λάρισας είχαμε 15 νεκρούς στρατιώτες και έναν αξιωματικό, την πρώτη εκείνη ημέρα του πολέμου, 28 Οκτώβρη. Όμως οι νέοι μας δεν πτοούνται και η επιστράτευση στη Θεσσαλία ολοκληρώθηκε μέσα σε δύο ημέρες.
Ο πόλεμος άρχισε με κύρια επίθεση του εχθρού που εκδηλώνεται από την Κακαβιά με 3 μεραρχίες ταυτόχρονα, οι οποίες όμως αποκρούστηκαν και καθηλώθηκαν στην Ελαία (Καλπάκι) Ιωαννίνων, από τη σθεναρή αντίσταση της θρυλικής 8ης μεραρχίας με τον υποστράτηγο Χαρ. Κατσιμήτρο και σκληροτράχηλους πολεμιστές, Ηπειρώτες στη μεγάλη τους πλειοψηφία.
Το Β’ Σώμα Στρατού, με έδρα τη Λάρισα και αρχηγό του τον αντιστράτηγο Δημ. Παπαδόπουλο από το Ναύπλιο, ξεκίνησε για το Κεντρικό Μέτωπο, με στρατιώτες κυρίως Θεσσαλούς, γνωστούς για το πείσμα, τη μαχητικότητα και τον ηρωισμό τους από την αρχαιότητα. Το Κεντρικό Μέτωπο, στο ύψος της Κόνιτσας, είχε δεχθεί ταυτόχρονη επίθεση με το Νότιο Μέτωπο της Κακαβιάς, από την περίφημη ιταλική μεραρχία «Τζούλια» το πρωί της 28ης Οκτώβρη, αλλά δύο ημέρες μετά κατέρρευσε. Εκεί σκοτώθηκε και ο άτυχος συντ/ρχης Δαβάκης.
Και ενώ στο Καλπάκι οι Ιταλοί οπισθοχωρούν, αφήνοντας πίσω τους 50 κατεστραμμένα τανκς και 1000 ποδήλατα, στο Κεντρικό Μέτωπο η μεραρχία «Τζούλια» εισήλθε σχεδόν 60 χιλιόμετρα στο ελληνικό έδαφος, φθάνοντας στο Επταχώρι, Φούρκια, Σαμαρίνα και βάδιζε απειλητικά προς το Μέτσοβο. Εάν κατελάμβανε το Μέτσοβο θα κατέρρεε η χώρα.
Τότε όμως, στις 2 Νοεμβρίου 1940, αρχίζει η αντεπίθεση από το Β’ Σώμα Στρατού και τους Θεσσαλούς μαχητές και ο εχθρός υφίσταται σφοδρό σφυροκόπημα και υποχωρεί άτακτα.
Στις 9 Νοεμβρίου 1940 ο Μουσολίνι αναγκάστηκε να αντικαταστήσει τον αλαζόνα αρχιστράτηγό του Πράσκα, ο οποίος θα κύκλωνε και θα συνέτριβε τους Έλληνες στην Πίνδο.
Όμως «ο κυκλώνων κυκλούται.!». Η περίφημη και διαλεχτή μεραρχία του «Τζούλια» ηττήθηκε, ταπεινώθηκε και πήρε τον δρόμο της φυγής. Το Β’ Σώμα Στρατού την εκδίωξε πέραν των συνόρων.
Μετά τη διπλή αυτή νίκη των Ελλήνων, με τη σθεναρή αντίσταση της 8ης μεραρχίας στο Καλπάκι, αλλά και τη μεγαλειώδη αντεπίθεση του Β’ Σώματος Στρατού στην Πίνδο, ο διεθνής Τύπος πανηγυρίζει: «Οι Έλληνες ορμούν από απόκρημνους βράχους και κατατροπώνουν τους εισβολείς... Όλη η ανθρωπότητα εκφράζει τον θαυμασμό της!».
Είναι η πρώτη μεγάλη νίκη ενός μικρού Έθνους κατά του Άξονα. Μέχρι τότε είχαν υποκύψει ήδη 14 χώρες στη βία του φασισμού, όπως η Γαλλία, το Βέλγιο, η Πολωνία κ.ά.
Οι Πρωθυπουργοί της Αγγλίας Τσόρτσιλ, του Καναδά Κινγκ, του Βελγίου –εξόριστος- δηλώνουν ενθουσιασμένοι με τη μεγάλη νίκη και εξαίρουν το φρόνημα και τη γενναιότητα των Ελλήνων. Διανοούμενοι και δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο, εφημερίδες και ραδιόφωνα αναφέρονται στον θρίαμβο της Ελλάδος.
Στις 21 Νοεμβρίου 1940 το Β’ Σώμα Στρατού απελευθερώνει την Κορυτσά και στη συνέχεια την Κλεισούρα, το Αργυρόκαστρο και άλλες πόλεις στην Αλβανία.
Είναι η πρώτη απελευθέρωση πόλεων, που πριν είχαν υποδουλωθεί στον Άξονα.
Η εφημερίδα Τάιμς της Νέας Υόρκης, στις 28 Νοεμβρίου 1940 γράφει: «Οι Έλληνες επέφεραν την πρώτη πραγματική ήττα στις δυνάμεις του φασισμού. Είναι δόξα της Ελλάδος διότι συνέτριψε τον μύθο του αήττητου Άξονα...».
Ο Μουσολίνι άλλαξε τρεις αρχιστρατήγους και στην τελευταία, την πιο αιματηρή μάχη, στις 9 Μαρτίου 1941 ήλθε ο ίδιος στην Αλβανία και εξαπέλυσε επίθεση σε όλα τα μέτωπα.
Εκείνη την ημέρα πάνω από 200 αεροπλάνα βομβάρδιζαν ανελέητα όλη την Ελλάδα, από τα Γιάννενα, την Άρτα, την Πρέβεζα, τον Βόλο, τη Λάρισα, τη Λαμία, την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τον Πειραιά.
Η Λάρισα, που λίγες μέρες πριν, την 1η Μαρτίου 1941, είχε θρηνήσει πολλά θύματα από τον ισχυρό σεισμό των 7,5 Ρίχτερ, είχε επίσης νεκρούς από τους βομβαρδισμούς και πληγώθηκε μεν, αλλά στάθηκε όρθια. Και στάθηκε όρθια χάριν της ηρωικής ψυχής των κατοίκων της.
Οι Ιταλοί όμως στο μέτωπο, στο γνωστό ύψωμα «739» στην Αλβανία, είχαν οικτρά αποτελέσματα και χιλιάδες νεκρούς. Ο Ντούτσε επέστρεψε ταπεινωμένος στην Ρώμη. Ο διεθνής Τύπος τονίζει πάλι: «Στο Έπος αυτό των Ελλήνων νίκησε η καρδιά και η ψυχή του Έλληνα. Αλλά νίκησε και η ανθρωπιά των Ελλήνων. Οι Έλληνες στρατιώτες και πολίτες έδιναν από υστέρημά τους στους Ιταλούς αιχμαλώτους ψωμί, τυρί, σταφίδες, κάστανα, καρύδια...».
Η διεθνής Ιστοριογραφία κατατάσσει το Έπος του ’40 στα ιστορικά εκείνα γεγονότα που επισυμβαίνουν κάθε δύο χιλιάδες χρόνια, ως μοναδικά στην Παγκόσμια Ιστορία.
Το μήνυμα εκείνου του αγώνα, όπως δημοσιεύτηκε στους Τάιμς Λονδίνου και Νέας Υόρκης στις 10 Νοεμβρίου 1940, το συνόψισαν σε έκκλησή τους προς τους διανοούμενους όλου του κόσμου, οι δικοί μας ποιητές και διανοούμενοι Παλαμάς, Σικελιανός, Δροσίνης, Γρυπάρης, Ξενόπουλος κ.ά.:
«Είμαστε αποφασισμένοι να νικήσουμε ή να πεθάνουμε μέχρις ενός. Αγωνιζόμαστε για τη σωτηρία όλων εκείνων των υψηλών Αξιών που αποτελούν τον πνευματικό και ηθικό Πολιτισμό, που κληροδότησαν στην ανθρωπότητα οι πρόγονοί μας και σήμερα απειλούνται από τη βαρβαρότητα και τη βία...».
Τέλος στο ιστορικό κτίριο (1929) του 3ου Δημοτικού Σχολείου στεγάστηκε, κατά τους δραματικούς εκείνους μήνες, στρατιωτικό νοσοκομείο, ενώ ήταν και καταφύγιο από τους βομβαρδισμούς, για τους πολίτες της περιοχής, όταν ηχούσε η περίφημη «σειρήνα του τρίτου», η οποία λειτουργεί ακόμη και σήμερα.
