Κατά την επίσκεψή του στη γειτονική μας χώρα, δεν βρήκε κατανόηση στο αίτημά του για αναγνώριση των Βλάχων της ως Ρουμάνων, όπως ευελπιστούσαν οι παρατρεχάμενοί του, αποθρασυμένοι μετά την αδιανόητη διολίσθηση των φληναφημάτων του παρελθόντος σε πρόσφατη συλλογική συγγραφή της σειράς των εκδόσεων UNESCO (Studies on Science and Culture, Politics and Culture in Southeastern Europe, Bucarest 2001, 94 κε) όπου πονηρότατα προβάλλει σαν πραγματικότητα η παρωχημένη και για την ακραιφνή ρουμανική επιστήμη θεωρία καταγωγής των Βλάχων Αλβανίας από την υπερδουνάβια Δακία!
Αυτή η εντελώς ανεδαφική εικασία είναι προελεύσεως Βιέννης και συμπίπτει χρονικά με την πανευρωπαϊκή επανάσταση του 1848, στην οποία συμμετείχαν και οι Παραδουνάβιοι. Φιλοδοξούσαν δε την απελευθέρωση και της Τρανσυλβανίας από τους Αυστριακούς, οι οποίοι όμως έσπευσαν να τους διαμηνύσουν και ενδεχόμενο απώλειας της δικής τους ελευθερίας. Ταυτόχρονα τους υπέδειξαν διέξοδο με σχέδιο διεκδικήσεως των Βλάχων της επικράτειας του «Μεγάλου Ασθενούς» του Σουλτάνου, τους οποίους έκτοτε αποκαλούν «Μακεδορουμάνους»! Ο δε κατ’ εξοχήν γνώστης του ζητήματος και πρωταγωνιστής είναι επιστημονική και πολιτική προσωπικότητα, ο M. Kogalniceanu, ο οποίος ορίζει και τη διάρκεια ισχύος του εγχειρήματος, «επί του παρόντος», έως την ένωση του Αρντεάλ με το ερτιπαγές ρουμανικό κράτος ήτοι το 1918.
Το παραπάνω δεδομένο πέρασε παντελώς απρόσεκτα και αναξιοποίητα. Οι δε αρμόδιες ελληνικές υπηρεσίες δεν έδωσαν ακόμη στη δημοσιότητα ούτε ενδιαφέροντα αποδεικτικά της ελληνικότητας των Βλάχων Μακεδονίας, Ηπείρου, Θεσσαλίας και λοιπών περιοχών, αν και είδαν το φως της δημοσιότητας ήδη το 1832(!), απότοκα ειδικών σπουδών του πρώτου Νεοέλληνα ιστορικού Κ.Μ. Κούμα (1777-1836), μεγάλου διδασκάλου του Γένους, διδάκτορος γερμανικών πανεπιστημίων και αντεπιστέλλοντος μέλους των Ακαδημιών Βερολίνου και Μονάχου.
Τουναντίον Αλβανός αναιρεί ρουμανικό ισχυρισμό και μέσω ρουμανικών εκδοτικών δυνατοτήτων. Πράγματι ο Ecrem Vlora αποκλείοντας προέλευση Βλάχων από Ρουμανία τονίζει ότι η εκλατίνιση, η γένεση Βλάχων, στην Αλβανία προηγείται κατά αιώνες εκείνης της πέρα του Δουνάβεως(πβ. Noul Album Macedo-Roman, Freiburg, 1959,159)
Ωστόσο η ιδέα του Vlora, διατυπωμένη προ μισού αιώνα, για τον ερχομό των Βλάχων στην Αλβανία από την Ιταλία, προσκρούει στα δημογραφικά προβλήματα, που ανακύπτουν από κάθε πολυάνθρωπη αποδημία τόσο στον χώρο εκκινήσεως όσο και αφίξεως. Η Ρώμη άλλωστε δεν επέτρεπε ογκώδεις μεταναστεύσεις, για τις οποίες τα πρέποντα γράφουν ο Ρουμάνος Ακαδημαικός Lorgu Lordan και η καθηγήτρια Maria Manolik. Ο επίσης Ρουμάνος, μάλιστα σύγχρονός μας καθηγητής των Πανεπιστημίων Βουκουρεστίου και Bochum Γερμανίας, συνάμα δε γενικός γραμματέας του Ινστιτούτου Ρουμανικών Σπουδών στο Παρίσι, Cicerone Poghirc εντοπίζει στη Βόρειο Ήπειρο την έναρξη εκλατινίσεως Ελλήνων ήδη το 229 π.Χ., ενώ ο ακαδημαϊκός και καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Αγαπητός Τσοπανάκης το 239 π.Χ., συνακόλουθα ελληνορωμαϊκής στρατιωτικής συμπράξεως προς ευχερέστερη περιστολή ιλλυρικών επιδρομών, η οποία απαιτούσε τουλάχιστον στοιχειώδη μύηση των Ελλήνων συμμαχητών στην πολεμική λατινική ορολογία, απαρχή λατινομάθειας Ελλήνων.
Όσοι πάλι Έλληνες, ακριβέστερα δε Ηπειρώτες εμπειρότατοι αγωγιάτες-μεταφορείς, ομολογουμένως οι τελειότεροι γνώστες περιφερειακών και διεθνών δρόμων, ιδίως της πανάρχαιας παρά το ρωμαϊκό όνομα Εγνατίας οδού, ταυτισμένης σε πολλή έκταση με τον ρού του ποταμού Γενούσου, που κατά τον πατέρα της Γεωγραφίας Στράβωνα συνιστά και συνοριακή γραμμή Ελλήνων-Ιλλυριών, υπαρκτή και παραδεκτή έως και τους χρόνους του Ιουστινιανού, κατά μαρτυρία του ιστορικού Προκοπίου, καθώς και επαληθευμένη το 1988 σε διεθνές συνέδριο από τον Vl. Popovic.
Λοιπόν, με σωρεία επιστημονικών πληροφοριών των S.I.Oost,N.G.L. Hammond, G.Cheesman,P.Cabanes κ.α., αυτοί είναι οι Βλάχοι της Αλβανίας, Έλληνες δίγλωσσοι, με δεύτερο γλωσσικό όργανο ένα νεοπαγές ιδίωμα λατινογενές! Τα τεκμήρια αφθονούν και ποικίλλουν, βασισμένα στην αδιαμφισβήτητη ελληνικότητα της Βορείου Ηπείρου, την οποία παραδέχεται προ πάντων η διαπρεπέστερη αλβανική προσωπικότητα, παραδοξότατα αγνοούμενη από Αλβανούς και Έλληνες, το δε συγγραφικό και τόσο επίτομο πόνημα L’ Orient debalkanise et l’ Albanie, Origine des dernieres Guerres et Paix future δεν φιλοξενείται στη βιβλιογραφία, αλβανική και ελληνική! Πρόκειται για πολυτιτλούχο αγωνιστή ηγέτη, τον Basri-bey, ο οποίος όχι μόνον ασπάζεται τον ελληνικό χαρακτήρα της Νότιας Αλβανίας αλλά και αναγνωρίζει την ελληνική πολιτισμική συμβολή στον εκπολιτισμό των Αλβανών και όχι μόνον. Η χορεία των Ελληνοβλάχων της σημερινής Αλβανίας περιλαμβάνει και τους Εθνικούς Ευεργέτες του ελληνικού κράτους, που κατάφορτο αχαριστίας επιχορηγεί σωματεία, ιδρύματα, νομικά πρόσωπα, Μ.Κ.Ο., που τους κατατάσσουν σε ξεχωριστή εθνότητα!!!
Εν τούτοις την αυτοχθονία των Βορειοηπειρωτών διακηρύσσουν διασημότητες διάφορων χωρών. Πρωτίστως ο πασίγνωστος Βρετανός καθηγητής του Πανεπιστημίου Bristol N.G.L. Hammond σε ογκώδες σύγγραμμά του, επιγραφόμενο Epirus ( Ήπειρος), τα δε συμπεράσματά του επιδεικτικά γίνονται δεκτά και από το αντεπιστέλον μέλος της Ακαδημίας των Σκοπίων και καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου F.Papazoglou –Ostrogorsci. Εξίσου έντονα υποστηρίζει την ελληνικότητα των Βορειοηπειρωτών ο Βούλγαρος ακαδημαϊκός και καθηγητής του Πανεπιστημίου Σόφιας Vladimir Georgiev χαρακτηρίζοντας την τοπωνυμία της Βορείου Ηπείρου πανάρχαια και πληρέστατα ελληνική. Καθ’ ολοκληρίαν ελληνική είναι και η ανθρωπωνυμία των Βορειοηπειρωτών κατά τον ονομαστό Γάλλο καθηγητή του Πανεπιστημίου Νανσύ Olivier Masson. Σ’ αυτό προηγείται ο Ρουμάνος ακαδημαϊκός και καθηγητής του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου Padu Vulpe, ο οποίος ενωρίς ερανίζεται και στοιχεία λατινικής ανθρωπωνυμίας εύχρηστα από Βορειοηπειρώτες.
Ο Πρόεδρος της Ρουμανικής Δημοκρατίας λησμόνησε ότι ο πρώτος αρχηγός του ρουμανικού κράτους A.A. Sturdza προειδοποιούσε για την ανυπαρξία Ρουμάνων στην Αλβανία, καθώς και στις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες, με τον τίτλο της υπέροχης και περιεκτικής συγγραφής του: Η Ρουμανία δεν ανήκει στην καθ’ αυτήν βαλκανική χερσόνησο ούτε ως έδαφος ούτε ως φυλή, ούτε ως κράτος (Βουκουρέστι 1904). Πρόσθετη προειδοποίηση, επιστημονικά η πλέον ενδεδειγμένη, οφείλεται στον Ι.Haikin, «Η Ρουμανία δεν είναι χώρα βαλκανική» (Bulentinul Societatii Regale Romane de Geografie, 38,1919,232 κε). Αισθητότατα πιο εξειδικευμένα μας ενημερώνει ο Ioan Mitrea, κατά τον οποίο η εθνογένεση του ρουμανικού λαού έλαβε χώραν στην Καρπαθιο-δουναβική περιοχή, η οποία αντιστοιχεί στο έδαφος της αρχαίας Δακίας (Carpica,9,1977,39). Βαρύνουσα γνώμη διατυπώνει και προσωπικότητα με διττή ιδιότητα, επιστημονική και πολιτική. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου και Ακαδημαϊκός, που διετέλεσε και υπουργός Εξωτερικών και πρωθυπουργός της Ρουμανίας, η δε καταγωγή του έχει ρίζες στην Αλβανία, όταν προσκλήθηκε από τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου στην Αθήνα για το διαβαλκανικό συνέδριο, αρνήθηκε απαντώντας ως εξής: «Όσον αφορά εμάς: ή είμαστε βαλκανικοί και τότε πρέπει να μετοικήσουμε από τα Καρπάθια, ή είμαστε Καρπαθιακοί και δεν έχουμε τίποτα στα Βαλκάνια. Αν και πολιτεύομαι, τούτο δεν με υποχρεώνει σε τόση άγνοια, όπως άλλους, που πήγανε στο συνέδριο».
Ομολογουμένως προκαλεί κατάπληξη και η θέση ενός γνησίου Ρουμάνου, ο οποίος ως καθηγητής του Πανεπιστημίου Κοπεγχάγης συμμετέχει σε διεθνές συνέδριο στο Μόναχο, όπου ανακοινώνει ότι η ρουμανική γλώσσα δεν είναι «βαλκανική». Ο ίδιος δε δέχεται ως έγκυρη και την πληροφορία του Ιωάννου Λυδού, ο οποίος επιλεγμένος από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό ως διοικητής του θέματος Ευρώπη, όπως τότε αποκαλούσαν τα Βαλκάνια, σε σύγγραμμά του, επιγραφόμενο «Περί των αρχών της Ρωμαίων πολιτείας», καταχωρίζει και τα επόμενα: «Τα περί την Ευρώπην πραττόμενα πάντα την αρχαιότητα διεφύλαξεν εξ ανάγκης, διά το τους αυτής οικήτορας, και περ Έλληνας εκ του πλείονος όντας, τη των Ιταλών φθέγγεσθαι φωνή και μάλιστα τους δημοσιεύοντας...» (βλ. A.G. Lazarou, « Les Valagues balkanigues», ΕΕΒΣ, ΜΘ’, 1994-1996, 95)
Φυσικά ο Lozovan δεν είναι ο μόνος από τους Ρουμάνους, που θεωρούν αξιόπιστη και έγκυρη τη μαρτυρία του Ιωάννου Λυδού. Εντυπωσιακά δημοσιεύματα έδωσαν και πολύ ενωρίτερα γνωστοί ακαδημαϊκοί, Vasile Parvan, R. Vulpe, G.Bratianu, I.I.Russu, κατεξοχήν δε ο Poghirc, ο οποίος απέδειξε και την πλήρη ελληνικότητα του γλωσσικού και εθνολογικού υποστρώματος όλης της ελληνικής χερσονήσου, στην οποία περιλαμβάνεται η Βόρειος Ήπειρος. Βέβαια τα πρωτεία αξιολογήσεως της πληροφορίας κατέχει ο Γάλλος Leon Lajoscade στη Σορβόννη, του κύκλου ερευνητών Γιάννη Ψυχάρη, Ηπειρώτη, της δε πλατύτερης γνωστοποιήσεως και προβολής ο σύγχρονός μας καθηγητής του Πανεπιστημίου Λιέγης Michel Dubuisson. Δυστυχώς δεν έχουν εκλείψει αποφύσεις της παλαιότερης προπαγάνδας, που ήδη έχουν εκθέσει την UNESCO και παρέσυραν σε αβάσιμο διάβημα τον σημερινό πρόεδρο της Δημοκρατίας της Ρουμανίας, από τον οποίο απέκρυψαν επιστημονική αποκάλυψη του Lorga, όταν ερευνούσε τα Πολωνικά αρχεία, βλέποντας ότι οι Βλάχοι της σημερινής Αλβανίας, Μοσχοπολίτες, δήλωναν στις τοπικές Πολωνικές Αρχές ότι είναι Γραικοί! Έλληνες!
(Όσοι ενδιαφέρονται για πλήρη τεκμηρίωση: στα Ευρετήρια δημοσιευμάτων του αρθρογράφου:
1) Αχ. Γ. Λαζάρου, καταγωγή και επίτομη ιστορία των Βλάχων της Αλβανίας. Έκδοση και στην αλβανική γλώσσα. Ιωάννινα 1994.
2) Ελληνισμός και λαοί νοτιοανατολικής Ευρώπης, τόμοι Α’, Β’, Γ’, Δ’, Αθήνα 2009-2010)
Αχιλλέας Γ. Λαζάρου.
Ρωμανιστής-Βαλκανολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, τ. Charge de cours a la Sorbonne(Paris IV)
