Του Βασίλη Πλατή, φιλόλογου, δρος Ιστορίας Α.Π.Θ.
Στις 24 Απριλίου συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την έναρξη της γενοκτονίας των Αρμενίων. Συγκεκριμένα, το 1915, οι Νεότουρκοι, που είχαν τεθεί επικεφαλής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με «εμπνευστή» και καθοδηγητή τον μεγάλο βεζίρη και υπουργό των Εσωτερικών Ταλαάτ Πασά, ξεκίνησαν απροειδοποίητα εκτεταμένες σφαγές κατά του αρμενικού πληθυσμού της Αυτοκρατορίας και έως το 1917, είχαν οδηγήσει στο θάνατο περίπου 1.500.000 Αρμένιους. Στις απίστευτες ωμότητες των Νεότουρκων κατά της αρμενικής μειονότητας συμπεριλαμβάνονταν και οι μαζικές εκτοπίσεις πληθυσμών στα βάθη της Ανατολίας όπου τους υπέβαλαν σε καταναγκαστικά έργα και φρικτά βασανιστήρια («τάγματα εργασίας»), αιχμαλωσίες γυναικόπαιδων, δημεύσεις περιουσιών και άλλα εξοντωτικά μέτρα. Σημειωτέον ότι οι Νεότουρκοι ήδη από το 1914 είχαν προβεί σε ανάλογες διώξεις κατά του ελληνικού στοιχείου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Ανατολική Θράκη, στα μικρασιατικά παράλια και στην περιοχή του Πόντου, με αποκορύφωμα της εκδικητικής τους μανίας τις θηριωδίες μετά την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου και την εισβολή του τουρκικού στρατού στη Σμύρνη (Αύγουστος-Σεπτέμβριος 1922).
Το «κίνητρο» της τουρκικής βαναυσότητας και στις δύο περιπτώσεις ήταν το ίδιο: η εκκαθάριση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από «ξένα» εθνικά στοιχεία και η δημιουργία ενός ομοιογενούς τουρκικού κράτους. Το μένος των Τούρκων κατά των δύο μειονοτήτων την παραπάνω περίοδο υποδαύλισε και το γεγονός ότι οι Αρμένιοι και οι Έλληνες αποτελούσαν τις πιο εύρωστες οικονομικά πληθυσμιακές ομάδες της Αυτοκρατορίας, οι οποίες είχαν συγκεντρώσει στα χέρια τους το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου.
Ωστόσο, και μετά την ανακήρυξη της «Τουρκικής Δημοκρατίας» το 1923, οι διωγμοί κατά μειονοτήτων στη χώρα αυτή έως και σήμερα δεν έχουν σταματήσει. Έτσι, οι Ρωμιοί της Κωνσταντινούπολης, μετά τις διώξεις που υπέστησαν από τουρκικές κυβερνήσεις κατά τα Σεπτεμβριανά του 1955 αλλά και σε άλλες ιστορικές συγκυρίες (όπως τα γεγονότα της Κύπρου το 1974) δεν ξεπερνούν τους δύο χιλιάδες. Ανάλογα, μόνο διακόσια περίπου είναι τα παιδιά της ελληνικής κοινότητας που φοιτούν στα ελληνικά σχολεία της Πόλης (τη Ζωγράφειο Σχολή, το Ζάππειο Παρθεναγωγείο και τη Μεγάλη του Γένους Σχολή). Μεγάλης έκτασης επίσης διώξεις στο πρόσφατο παρελθόν έχουν υποστεί μεταξύ άλλων στο εσωτερικό της σύγχρονης Τουρκίας οι Κούρδοι, παρά το γεγονός ότι τελευταία η κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναζητεί διαπραγματευτική λύση.
Η συμπλήρωση εκατό χρόνων από την έναρξη των σφαγών του αρμενικού πληθυσμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αποτελεί ευκαιρία προβληματισμού και ενδοσκόπησης για τα σύγχρονα κράτη και τους διεθνείς οργανισμούς. Βέβαια, δεν πρέπει να λησμονηθεί ότι την περασμένη Κυριακή ο πάπας Φραγκίσκος αναγνώρισε τη γενοκτονία των Αρμενίων, ενώ τρεις ημέρες αργότερα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προχώρησε σε ανάλογο ψήφισμα. Με δεδομένο ότι στα όρια πολλών σύγχρονων κρατών έτσι όπως αυτά διαμορφώθηκαν μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου διαβιούν πολλές μειονότητες, ο σεβασμός στα δικαιώματά τους πρέπει να θεωρείται δεδομένος, ώστε να απολαμβάνουν τις ίδιες ευκαιρίες με τους δημογραφικά ισχυρούς εθνικούς πληθυσμούς. Ταυτόχρονα, η όξυνση του μεταναστευτικού προβλήματος καθιστά επιτακτική ανάγκη την ανάληψη πρωτοβουλιών από τις κυβερνήσεις για την προστασία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Η τουρκική κυβέρνηση οφείλει να αντιληφθεί το μήνυμα αυτό, στο οποίο μέχρι στιγμής δείχνει να κωφεύει, σεβόμενη τα θύματα, τους επιγόνους τους αλλά και την ιστορική μνήμη.
Οι αναλογίες εξάλλου της γενοκτονίας των Αρμενίων με το πογκρόμ που εξαπέλυσαν οι Ναζί κατά των Εβραίων και ο Στάλιν κατά των αντιφρονούντων αλλά και με τις μαζικές εκτελέσεις χριστιανικών πληθυσμών από τους τζιχαντιστές και τα παρακλάδια τους στη Μέση Ανατολή, στη Νιγηρία και την Κένυα αποδεικνύουν ότι η ανθρωπότητα δεν έχει διδαχθεί από τις εκατόμβες των αθώων θυμάτων της Ιστορίας.
