Από τον Φίλιππο Ζάχαρη
Σύμφωνα με έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, ο αριθμός αυτών που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους έφτασε στα υψηλοτέρα επίπεδα το 2011, καθώς περισσότεροι άνθρωποι σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη χρονιά από το 2000 έγιναν πρόσφυγες. Η Έκθεση «Παγκόσμιες Τάσεις» είναι η κύρια ετήσια έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας για την κατάσταση του αναγκαστικού εκτοπισμού. Η Έκθεση «Παγκόσμιες Τάσεις 2011» περιγράφει λεπτομερώς για πρώτη φορά την έκταση του αναγκαστικού εκτοπισμού λόγω μιας σειράς σημαντικών ανθρωπιστικών κρίσεων που ξεκίνησαν στα τέλη του 2010 στην Ακτή Ελεφαντοστού και τις οποίες ακολούθησαν οι κρίσεις στη Λιβύη, τη Σομαλία, το Σουδάν και αλλού. Συνολικά, 4,3 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν για πρώτη φορά, ανάμεσά τους 800.000 που εγκατέλειψαν την πατρίδα τους και έγιναν πρόσφυγες.
43 εκατ. πρόσφυγες παγκοσμίως
Σε ολόκληρο τον κόσμο στα τέλη του 2011 ο αριθμός των ξεριζωμένων έφτασε τα 42,5 εκατομμύρια, από τα οποία 15.200.000 είναι πρόσφυγες, 26.400.000 εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας τους (εσωτερικά εκτοπισμένοι) και 895.000 βρίσκονται στη διαδικασία εξέτασης του αιτήματος ασύλου τους. Παρά τον μεγάλο αριθμό των νέων προσφύγων, ο συνολικός αριθμός των ξεριζωμένων ήταν χαμηλότερος από τον αντίστοιχο αριθμό των 43,7 εκατομμυρίων το 2010, κυρίως λόγω της αντιστάθμισης που προκλήθηκε από το μεγάλο αριθμό των εσωτερικά εκτοπισμένων που επέστρεψαν στις εστίες τους. Πρόκειται για 3,2 εκατομμύρια άτομα, αριθμός που αποτελεί και το υψηλότερο ποσοστό επιστροφών εσωτερικά εκτοπισμένων σε περισσότερο από μία δεκαετία. Όσον αφορά τους πρόσφυγες, παρόλο που ο εθελοντικός επαναπατρισμός αυξήθηκε πάνω από τα επίπεδα του 2010, το 2011 ήταν η τρίτη χρονιά με τις λιγότερες επιστροφές (532.000) μέσα σε μία δεκαετία.
Ο εκτοπισμός πλήττει ολοένα και περισσότερους
Σε δεκαετή βάση η Έκθεση δείχνει αρκετές ανησυχητικές τάσεις: Μία από αυτές είναι ότι ο αναγκαστικός εκτοπισμός πλήττει μεγαλύτερο αριθμό ατόμων παγκοσμίως, με τον ετήσιο συνολικό αριθμό να υπερβαίνει τα 42 εκατομμύρια για κάθε χρόνο της τελευταίας πενταετίας. Μία άλλη ανησυχητική τάση είναι ότι όσοι γίνονται πρόσφυγες πιθανόν να παραμείνουν πρόσφυγες για πολλά χρόνια - συχνά παγιδευμένοι σ’ ένα προσφυγικό καταυλισμό ή ζώντας σε επισφαλείς συνθήκες στις αστικές περιοχές. Από τα 10,4 εκατομμύρια πρόσφυγες υπό την εντολή της Ύπατης Αρμοστείας, περίπου τα τρία τέταρτα (7,1 εκατ.) βρίσκονται σε παρατεταμένη εξορία για τουλάχιστον πέντε χρόνια, αναμένοντας μία λύση.
Αφγανοί οι περισσότεροι πρόσφυγες
Συνολικά, το Αφγανιστάν παραμένει η χώρα προέλευσης των περισσότερων προσφύγων (2,7 εκατομμύρια), ενώ ακολουθούν το Ιράκ (1,4 εκατ.), η Σομαλία (1,1 εκατ.), το Σουδάν (500.000) και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (491.000). Περίπου τα τέσσερα πέμπτα των προσφύγων παγκοσμίως καταφεύγουν σε γειτονικές χώρες, γεγονός που αντανακλάται στους μεγάλους προσφυγικούς πληθυσμούς τους οποίους συναντάμε, για παράδειγμα, στο Πακιστάν (1,7 εκατ.), το Ιράν (886.500), την Κένυα (566.500) και το Τσαντ (366.500). Ανάμεσα στα βιομηχανικά ανεπτυγμένα κράτη, η Γερμανία είναι η μεγαλύτερη χώρα υποδοχής φιλοξενώντας 571.700 πρόσφυγες. Η Νότια Αφρική, εν τω μεταξύ, δέχτηκε τον μεγαλύτερο αριθμό ατομικών αιτήσεων ασύλου (107.000), γεγονός που επαναλαμβάνεται τα τελευταία τέσσερα χρόνια.
Δυσκολίες στην καταγραφή ανιθαγενών
Η Έκθεση «Παγκόσμιες Τάσεις 2011» επισημαίνει, τέλος, ότι μόνο 64 κυβερνήσεις παρείχαν στοιχεία σχετικά με τους ανιθαγενείς και ως εκ τούτου η Ύπατη Αρμοστεία ήταν σε θέση να καταγράψει τους αριθμούς που αναλογούν στο ένα τέταρτο μόνο των περίπου 12 εκατομμυρίων ανιθαγενών παγκοσμίως. Από τα 42,5 εκατομμύρια ανθρώπων που βρίσκονταν σε κατάσταση αναγκαστικού εκτοπισμού στα τέλη του 2011, δεν εμπίπτουν όλοι στην εντολή της Ύπατης Αρμοστείας. Περίπου 4,8 εκατομμύρια πρόσφυγες, για παράδειγμα, βρίσκονται υπό την ευθύνη της Οργάνωσης του Γραφείου Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες. Από τα 26,4 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένων, 15,5 εκατομμύρια λαμβάνουν βοήθεια και προστασία από την Ύπατη Αρμοστεία. Συνολικά, ο αριθμός των 25,9 εκατομμυρίων προσφύγων και εσωτερικά εκτοπισμένων υπό την εντολή της Ύπατης Αρμοστείας αυξήθηκε κατά 700.000 άτομα το 2011.
