Του Κων. Σπυράκου
Καθηγητή Αντισεισμικών Κατασκευών ΕΜΠ
Δ/ντη Εργαστηρίου Αντισεισμικής Τεχνολογίας
Η σεισμική ιστορία της Θεσσαλίας παρουσιάζει την ιδιορρυθμία μακρών περιόδων ηρεμίας που διακόπτονται από σχετικά σύντομες περιόδους έντονης σεισμικής δραστηριότητας. Ρήγματα στην ενδοχώρα και στις ανατολικές ακτές έχουν προκαλέσει ισχυρότατους και πολλές φορές φονικούς σεισμούς όχι μόνο σε μικρούς οικισμούς αλλά και στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της Περιφέρειας. Ενδεικτικά αναφέρονται μερικοί αντιπροσωπευτικοί καταστροφικοί σεισμοί: Λάρισα (1891, 1941), Βόλος (1930, 1955), Σοφάδες (1954), Βελεστίνο (1957), Αλμυρός (1980).
Αυτή η αναφορά δεν γίνεται για να δημιουργηθεί ανησυχία, απλώς για να υπενθυμίσει την αναγκαιότητα ελέγχου των κατασκευών, ιδιαίτερα των κατασκευασμένων πριν από το 1986 είτε από φέρουσα τοιχοποιία (λιθοδομή, οπτοπλινθοδομή) είτε από οπλισμένο σκυρόδεμα. Δυστυχώς η πρόβλεψη ενός σεισμού είναι ακόμη και σήμερα πρακτικά αδύνατη και η μόνη προστασία είναι η πρόληψη, κυρίως με την επισκευή και την ενίσχυση των κατασκευών. Επίσης η αναφορά γίνεται με αφορμή τον πρόσφατο νόμο για την «τακτοποίηση αυθαιρέτων κατασκευών» που θέσπισε η Πολιτεία για να λύσει το τεράστιο πρόβλημα της πληθώρας των πολεοδομικών και κατασκευαστικών αυθαιρεσιών στη χώρα μας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα αυθαίρετα κρίρια στη χώρα μας αριθμούν περίπου ένα εκατομμύριο και σε αυτά πρέπει να προστεθούν και ενάμισι εκατομμύριο κτίρια με οικοδομικές αυθαιρεσίες. Δυστυχώς, εκτός από τα θετικά του στοιχεία, ο νόμος περιέχει διατάξεις οι οποίες θα δημιουργήσουν σειρά προβλημάτων με δυσάρεστα αποτελέσματα για τους πολίτες.
Θα αναφερθώ στην πλέον «ατυχή» διάταξη και τις, κατά τη γνώμη μου, δυσμενείς συνέπειες τόσο για τον ιδιοκτήτη του αυθαιρέτου όσο και για το μηχανικό που διενεργεί τον έλεγχο:
Σύμφωνα με το νόμο 4014/2011, άρθρο 24, Παρ. 2 (αα), για κτίρια με χρήση κατοικίας ή τουριστικού καταλύματος τα οποία περιλαμβάνουν αυθαίρετη κατασκευή, πρέπει να υποβάλλονται: συμπληρωμένο δελτίο ελέγχου δομικής τρωτότητας του φέροντα οργανισμού, συνοδευόμενο από αναλυτική τεχνική έκθεση αρμόδιου μηχανικού και φωτογραφίες. Η τεχνική έκθεση θα βασίζεται σε μακροσκοπικό οπτικό έλεγχο, που θα περιγράφει το σύστημα του φέροντος οργανισμού, καθώς και τυχόν εμφανείς βλάβες.
Από τη διατύπωση του παραπάνω άρθρου προκύπτει ότι ο έλεγχος της στατικής επάρκειας κάθε τακτοποιούμενης κατασκευής περιορίζεται σε οπτικό μακροσκοπικό έλεγχο και εύλογα τα ακόλουθα ερωτήματα-προβληματισμοί:
α. Μέχρι σήμερα, για την έκδοση οικοδομικής άδειας για υπάρχουσα κατασκευή απαιτείται έκθεση αυτοψίας που υπογράφουν δύο έμπειροι πολιτικοί μηχανικοί και συνοδεύεται από τεκμηριωμένη μελέτη ελέγχου του κτιρίου. Πώς είναι δυνατόν επομένως να βεβαιώνει με οπτικό έλεγχο ένας μηχανικός ότι δεν υπάρχει πρόβλημα σχετικά με την αντισεισμική-στατική επάρκεια του κτιρίου και μάλιστα για σοβαρές επεμβάσεις, όπως είναι για παράδειγμα η προσθήκη αυθαιρέτου ορόφου;
Παρουσιάζεται το οξύμωρο να απαιτούνται περισσότεροι και αυστηρότεροι έλεγχοι σε ένα νόμιμο κτίριο για το οποίο ο ιδιοκτήτης επιθυμεί να πραγματοποιήσει κάποιες παρεμβάσεις από ένα αυθαίρετο το οποίο ενδεχομένως κτίστηκε «νύχτα».
β. Η διαδικασία αυτή θα οδηγήσει σε μια σειρά «νομιμοποιήσεων» πολλών οικοδομών στην Ελλάδα, τη χώρα με τη μεγαλύτερη σεισμικότητα στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα ο μεν ιδιοκτήτης να μένει με τη ψευδαίσθηση ότι το κτήριό του έχει ελεγχθεί αντισεισμικά-στατικά και επομένως είναι ασφαλές, ο δε μηχανικός, ο οποίος πραγματοποίησε τη διαδικασία τακτοποίησης, να φέρει μέρος της ευθύνης για οποιαδήποτε αστοχία της κατασκευής προκύψει στο μέλλον.
Δυστυχώς, ο μηχανικός με μόνο τον οπτικό έλεγχο δεν μπορεί να γνωρίζει εάν ένα αυθαίρετο κτίσμα έχει την απαιτούμενη αντοχή. Προφανώς δεν έχει τα απαραίτητα στοιχεία για τη θεμελίωση, τα υποστυλώματα, τις δοκούς, τις πλάκες, την ποιότητα των υλικών της κατασκευής, τους οπλισμούς, κ.λπ. και επιπλέον δεν έχει κάνει και τους απαιτούμενους στοιχειώδεις υπολογισμούς.
Θα συνιστούσα στους συναδέλφους πολιτικούς μηχανικούς, και ιδιαίτερα στους νεώτερους, που εκ των πραγμάτων έχουν μικρή πείρα σε θέματα βλαβών και ενισχύσεων, να μην αναλαμβάνουν τη διαδικασία τακτοποίησης υπό τις συνθήκες που ορίζει ο παρών νόμος.
γ. Επισημαίνω ιδιαίτερα ότι ο νόμος δεν αποκλείει ρητά η παραπάνω δήλωση να υπογράφεται και από αρχιτέκτονες, τοπογράφους, μηχανικούς Τ.Ε.Ι. κλπ., οι οποίοι δεν έχουν το νόμιμο δικαίωμα και την απαιτούμενη εκπαίδευση να ελέγχουν την επάρκεια ενός κτιρίου.
Πώς θα αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που αναμφίβολα θα προκύψουν από το νόμο για τη ρύθμιση των αυθαιρέτων; Κατά την άποψή μου, θα μπορούσαν να εφαρμοστούν οι ίδιες διαδικασίες που ορίζει ο νόμος για τα αυθαίρετα που έχουν κατασκευαστεί σε κτίρια κοινωφελούς χρήσης ή εναλλακτικά να εναρμονιστεί ο νόμος σύμφωνα με τον ισχύοντα Κανονισμό Επεμβάσεων (ΚΑΝ.ΕΠΕ.) για κατασκευές από οπλισμένο σκυρόδεμα, ο οποίος από τον Ιανουάριο αποτελεί και νόμο του κράτους. Για αυτή την κατηγορία κτιρίων που περιλαμβάνει ενδεικτικά τα νοσοκομεία, σχολεία, αθλητικές εγκαταστάσεις, ξενοδοχεία, εκκλησίες, κ.α., ορθά απαιτείται σειρά ελέγχων με χρήση κατάλληλων οργάνων τα οποία μπορούν να ελέγξουν την ποιότητα των υλικών της κατασκευής, καθώς και τις λεπτομέρειες του οπλισμού που έχει χρησιμοποιηθεί.
Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για τη διενέργεια των ελέγχων και την πραγματοποίηση επεμβάσεων σε κατασκευές από φέρουσα τοιχοποιία. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται η χρήση ειδικών οργάνων για τη μέτρηση της αντοχής τους, καθώς και εξειδικευμένων και σύγχρονων γνώσεων πολιτικού μηχανικού για τη λήψη σωστών και οικονομικών μέτρων για την επισκευή και την ενίσχυσή τους.
Με αυτό τον τρόπο και με μικρή χρονική και οικονομική επιβάρυνση, θα μπορούσε να εφαρμοστεί μια τεκμηριωμένη διαδικασία με ενόργανους ελέγχους για την αξιολόγηση της αντισεισμικής-στατικής επάρκειας μιας κατασκευής. Όμως με τις σημερινές δύσκολες οικονομικές συνθήκες, θα πρέπει να δοθεί στους ιδιοκτήτες η δυνατότητα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα δύο-τριών ετών να προετοιμάσουν με τη βοήθεια ενός πολιτικού μηχανικού τη μελέτη ελέγχου του υπάρχοντος κτιρίου, χωρίς να επιβαρυνθούν άμεσα για το κόστος της μελέτη. Προφανώς εάν προκύψει ότι απαιτούνται επεμβάσεις, αυτές θα πρέπει οπωσδήποτε να γίνουν για να διασφαλιστεί η ασφάλεια των χρηστών του ακινήτου.
Προτρέπω τις Αρχές και ιδιαίτερα τις Περιφεριακές και τις Δημοτικές Αρχές σε περιοχές με έντονη σεισμικότητα, όπως η Θεσσαλία, να ασκήσουν την επιρροή τους προς την Πολιτεία ώστε να διορθωθούν τα «κακώς κείμενα» του Νόμου, αποτρέποντας την «αυθαίρετη αξιολόγηση» μεγάλου μέρους των αυθαιρέτων κατασκευών σε σεισμό. Καλώ το Σύλλογο Πολιτικών Μηχανικών, ο οποίος έχει ήδη δραστηριοποιηθεί για το εν λόγω ζήτημα, να προβεί εκ νέου σε μία επίσημη και διευρυμένη ενημέρωση των πολιτών. Παραινώ τους ιδιοκτήτες των αυθαιρέτων να προβαίνουν σε έλεγχο στατικής επάρκειας με τις διαδικασίες που καθορίζονται από το νόμο για τα κτίρια κοινωφελούς χρήσης, καθώς και τους ενδεχόμενους υποψήφιους αγοραστές ή ενοικιαστές να ζητούν τον έλεγχο στατικής επάρκειας πριν προβούν σε οποιαδήποτε δέσμευσή τους για αγορά ή χρήση ενός ακινήτου.
