Από τον Κων/νο Α. Οικονόμου
Η ΘΕΣΣΑΛΙΚΗ ΙΠΠΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΜΕΓ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ: Με την άνοδό του στο θρόνο της Μακεδονίας, ο Αλέξανδρος ο Μέγας, έβαλε σκοπό της ζωής του να εκπληρώσει το όραμα του πατέρα του, την εκστρατεία όλων των Ελλήνων στην Περσία. Έσπευσε, λοιπόν, στη Θεσσαλία και, υποσχόμενος στους ταγούς πλούσια λάφυρα από την Περσία, κατάφερε να εξασφαλίσει από αυτούς ισχυρή δύναμη ιππικού. Έτσι οι Θεσσαλοί συμμετείχαν στην εκστρατεία και πολέμησαν γενναία στον Γρανικό, την Ισσό και τα Γαυγάμηλα με ηγέτες τούς Μακεδόνες Κάλα και Παρμενίωνα, τον προσωπικό φίλο του Αλεξάνδρου, Μήδιο τον Λαρισαίο καθώς και τον Κύρσελο τον Φαρσάλιο. Διοικητής μιας τετραρχίας του Μ. Αλεξάνδρου ήταν ο Θρασύδαιος ο Λαρισαίος. Όταν η εκστρατεία έφτανε στο τέλος της, κάπου κοντά στον Υδάσπη ποταμό (παραπόταμος του Ινδού), ο Αλέξανδρος διόρισε 33 ανώτερους άρχοντες στο αξίωμα του «τριηράρχου». Ένας απ' αυτούς ήταν ο Μήδιος. Ο Διόδωρος αναφέρει ότι το τελευταίο επίσημο δείπνο, στο οποίο παρακάθισε ο κορυφαίος Μακεδόνας στρατηλάτης ήταν στο σπίτι του Μηδίου (τέλος Μαΐου 323 π.Χ.). Τότε εμφάνισε και τα πρώτα σημάδια της αρρώστιας του, που τον οδήγησε σύντομα στον πρόωρο θάνατό του.
ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΔΟΧΩΝ: Μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, το συμβούλιο των στρατηγών του όρισε την επιτροπεία των ευρωπαϊκών κτήσεων της Μακεδονίας στον Αντίπατρο και στον Κρατερό. Όμως σύντομα οι πόλεις της Νότιας Ελλάδας, με κύριους συντονιστές τους Αιτωλούς, ξεσηκώθηκαν και κήρυξαν την επανάσταση κατά των Μακεδόνων. Ο Αντίπατρος στηριζόταν στο συμμαχικό του θεσσαλικό ιππικό. Όμως, την κρίσιμη ώρα της αναμέτρησης, στη μάχη της Ηράκλειας, οι Θεσσαλοί άλλαξαν στρατόπεδο, και, με την καθοριστική συμβολή 2.000 ιππέων, έγειραν την πλάστιγγα υπέρ των επαναστατών. Έτσι ο Αντίπατρος βρέθηκε σε δύσκολη θέση και μετά την ήττα του, νιώθοντας επικίνδυνα περικυκλωμένος από εχθρικές δυνάμεις, κατέφυγε στη φιλική προς τους Μακεδόνες Λαμία. Αυτή η πόλη έδωσε και το όνομα της σ' αυτόν τον πόλεμο: Λαμιακός πόλεμος. Μετά το 322 π.Χ. το επίκεντρο του Λαμιακού πολέμου μεταφέρθηκε στη Θεσσαλία, όπου διεξήχθησαν πολλές μάχες των Μακεδόνων εναντίον των συμμάχων (κυρίως Αθηναίων αλλά και άλλων μικρότερων πόλεων). Οι Μακεδόνες, που είχαν επικεφαλής τον στρατηγό Λεοννάτο, σκόπευαν να ενωθούν με το στρατό του Αντιπάτρου, που παρέμενε εγκλωβισμένος στη Λαμία. Στην καθοριστικότερη ιππομαχία, οι σύμμαχοι με ίππαρχο τον Μένωνα τον Φαρσάλιο, επικράτησαν καθαρά. Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς ισχυρή στρατιωτική δύναμη, με επικεφαλής τον Κρατερό, επέλασε γρήγορα στο θεσσαλικό κάμπο και ενώθηκε με τον στρατό του Αντιπάτρου, που είχε απαγκιστρωθεί περνώντας από δύσβατες ορεινές διαδρομές της ΝΔ Θεσσαλίας. Ο ενωμένος μακεδονικός στρατός, αποτελούμενος από 40.000 πεζούς, 3.000 τοξότες και 5.000 ιππείς, πέρασε τον Πηνειό και συνάντησε το συμμαχικό στρατό (Αθηναίων, Αιτωλών και Θεσσαλών), που ήταν στρατοπεδευμένος στην Κραννώνα. Η νίκη ήταν των Μακεδόνων, όμως, και εδώ καθοριστικό ρόλο έπαιξε ο Μένων και η φαρσάλια ιππική δύναμη που άλλαξε, και πάλι, στρατόπεδο, αντίστροφα τη φορά αυτή, πολεμώντας στο πλευρό των νικητών. Τα υπολείμματα του αθηναϊκού στρατού εγκατέλειψαν τη Θεσσαλία, η συμμαχία διαλύθηκε και οι Θεσσαλοί υποτάχθηκαν στο νικητή. Παρ' όλα αυτά, ο Μένων βρήκε και πάλι ευκαιρία να παρασπονδήσει εναντίον των νικητών, συμμαχώντας με τους Αιτωλούς και απελευθερώνοντας τις περισσότερες θεσσαλικές πόλεις.
Ο Αντίπατρος, που βρισκόταν τότε στην Ασία, έστειλε ισχυρή δύναμη υπό τον στρατηγό Πολυσπέρχοντα που μόλις έφτασε στη Θεσσαλία, συνέτριψε εύκολα τους αντιπάλους του, σκότωσε τον Μένωνα και πολλούς από τους άρχοντες και επανέφερε ολόκληρη τη Θεσσαλία στα χέρια των Μακεδόνων. Η Θεσσαλία εμφανίζεται ξανά στο ιστορικό προσκήνιο στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ., όταν ο Δημήτριος ο Πολιορκητής, που εποφθαλμιούσε το θρόνο της Μακεδονίας, πέρασε από την περιοχή το 296 για να υποτάξει τις πόλεις της Ν. Ελλάδας που είχαν και πάλι αποστατήσει. Τη Λάρισα την κατέλαβε με έφοδο, φυλάκισε την αντίπαλή του νόμιμη μακεδονική φρουρά και έδωσε αυτονομία στους Λαρισαίους. Την ίδια εποχή, ίδρυσε την πόλη Δημητριάδα στον Παγασητικό κόλπο, εγκαθιστώντας σ' αυτή Μακεδόνες και Θεσσαλούς, μεταξύ των οποίων και την πλειοψηφία των κατοίκων της θεσσαλικής παράκτιας πόλης Ριζούντος. Νόμιμος βασιλιάς της Μακεδονίας ήταν τότε ο Αλέξανδρος Ε΄ γιος του Κασσάνδρου. Αυτός πρότεινε στον Δημήτριο να συναντηθούν στη Λάρισα για να συζητήσουν τη μεταξύ τους διαφωνία στο θέμα του θρόνου, έχοντας σκοπό να τον εξοντώσει. Όμως ο Δημήτριος τον πρόλαβε, σκοτώνοντάς τον. Έτσι την ίδια χρονιά (294 π.Χ.) ανακηρύχθηκε ο ίδιος βασιλιάς της Μακεδονίας, ορίζοντας κυβερνήτη της Κεντρικής Ελλάδας το γιο του Αντίγονο Γονατά.
Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΓΑΛΑΤΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ: Οι Γαλάτες ή Κέλτες ήταν άγριος πολεμικός λαός που είχε εισβάλει τον προηγούμενο αιώνα (4ο) στη Β. Ιταλία και στα κεντρικά Βαλκάνια, έχοντας δημιουργήσει μικρά κράτη που επιζούσαν από επιδρομές κατά των γειτονικών τους περιοχών. Όταν κατέρρευσε το κράτος του Λυσίμαχου (Θράκης), το 281 π.Χ., υπό την πίεση άλλων λαών της Κ. Ευρώπης, άρχισαν να κατηφορίζουν νοτιότερα φέρνοντας μαζί τους και αμάχους ομοφύλους τους. Την άνοιξη του 279 εισέβαλαν στον ελλαδικό χώρο διακόσιες περίπου χιλιάδες μάχιμοι Γαλάτες μαζί με τα γυναικόπαιδά τους. Αφού λεηλάτησαν τους αγρούς και μη μπορώντας να κυριεύσουν πόλεις (μιας και αγνοούσαν την πολιορκητική τέχνη), εισχώρησαν στη Θεσσαλία με απώτερο στόχο να λαφυραγωγήσουν τα αφιερώματα του ιερού των Δελφών, πράγμα που προς στιγμήν δεν το κατόρθωσαν. Το επόμενο όμως έτος ο κίνδυνος έγινε μεγαλύτερος, όταν εισέβαλαν νέα γαλατικά στίφη με επικεφαλής τον Βρέννο. Οι καταστροφές στην ύπαιθρο ήταν ανυπολόγιστες. Οι Θεσσαλοί εγκατέλειψαν τους μικρότερους οικισμούς και οχυρώθηκαν πίσω από τα τείχη των μεγαλυτέρων πόλεων (Λάρισα, Φερές, Ιωλκός, κ.ά.). Κάποιοι Θεσσαλοί μεγαλοκτηματίες, προσέχοντας μόνο το ίδιον συμφέρον, ήλθαν σε συνεννόηση με το Βρέννο και του επέτρεψαν να διασχίσει τη Θεσσαλία, υπό τον όρο να μην λεηλατήσει τα κτήματά τους. Ο τελικός στόχος των Γαλατών όμως δεν επετεύχθη. Σκοτώθηκε μάλιστα σε μια από τις συγκρούσεις που έγιναν στα ορεινά περάσματα της Θεσσαλίας ο ίδιος ο Βρέννος. Ο νέος ηγέτης Κομοντόριος συγκέντρωσε τους υπόλοιπους ομοεθνείς του, και εν μέσω συνεχών συγκρούσεων υποχώρησε βόρεια προς τη Θράκη, όπου ίδρυσαν το δικό τους βασίλειο (βασίλειο της Τύλης).
ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ- ΚΙΝΕΑΣ Ο ΘΕΣΣΑΛΟΣ: Μεγάλη άνθηση τον 3ο αι. π.Χ. στην Ελλάδα γνώρισε το βασίλειο του Πύρρου, του γνωστού στην ιστορία από την εκστρατεία του στην ιταλική χερσόνησο και τους αλλεπάλληλους πολέμους με τους Ρωμαίους. Πίσω όμως από τον Πύρρο, κρυβόταν μια πλειάδα από φίλους του συμβούλους που ήταν πραγματικά μεγαλοφυείς. Η ιστορία διάσωσε εξ αυτών κυρίως το όνομα του Θεσσαλού Κινέα, «...του οποίου η σύνεσις, η μετριοπάθεια και η περί τον λόγον τέχνη (ρητορική), ήτις, ως βεβαιούσιν, ανεμίμνησκε (θύμιζε) την του Δημοσθένους δεινότητα (ικανότητα), ετίμησαν τον βασιλέα (Πύρρον)... και διατηρήσαντα τοιούτον υπουργόν τουλάχιστον όσον και τον άνδρα τον κτησάμενον (που είχε) τοσαύτα προτερήματα». Ο Κινέας ήταν ο κυριότερος διαπραγματευτής του Πύρρου στις συζητήσεις του με τους Ρωμαίους.
kao@in.gr www.scribd.com/oikonomoukon
Ο Κων/νος Α. Οικονόμου είναι δάσκαλος - συγγραφέας
