Για τις ανάγκες της στήλης θυμίζω εκείνον τον εμπαθή Γερμανό, τον ιστορικό και φιλόσοφο, αλλά και θεωρητικό ανθέλληνα, τον Ιάκωβο-Φίλιππο Φαλμεράγιερ. Ο οποίος, αντιεπιστημονικά - όπως αποδείχθηκε - αλλά με προπέτεια τόλμησε να αμφισβητήσει την ευθεία καταγωγή των νεοελλήνων από τους συμπατριώτες τους, τον Αριστοτέλη, τον Πλάτωνα, τον Ηράκλειτο, ή και τον Μεγαλέξανδρο. Η ίδια η ζωή μας τον διαψεύδει πάλι.
Αν ζούσε σήμερα θα έβλεπε πόσο ζωντανά και ισχυρά παραμένουν στον τόπο μας τα πιο αντιπροσωπευτικά πολιτικά και πολιτισμικά στοιχεία που κληροδότησε σε όλη την ανθρωπότητα η κλασική Ελλάδα. Αυτά που επιδιώκουν ή χαίρονται πολλοί λαοί του κόσμου. Γιατί, πού υπάρχει παρέκκλιση, ή εκτροπή, έστω κατά κεραία, στον τόπο μας, από τις προγονικές υποθήκες; Και ιδιαίτερα στον πυρήνα τους, που θα μπορούσε να συμπυκνωθεί σε μια μόνο λέξη: «μέτρον». Παρά την έλλειψη συστηματικών φιλολογικών σπουδών, υιοθετείται η διατυπωμένη άποψη ότι το «μέτρον», αυτή η λέξη-κλειδί υποδηλώνει πολλά: τη μετριοπάθεια, τη σύνθεση, τη μεσότητα, τη συμμετρία, την αρμονία, τον διάλογο, την έλλειψη αντιφάσεων, την ισοπολιτεία κ.λπ. Τι από αυτά λείπει από τη σημερινή πολιτική πρακτική μας;
ΟΜΩΣ...
ΟΜΩΣ, την ώρα που γίνεται προσπάθεια να μην καταρρεύσουμε επίσημα, να παραμείνουμε στο ευρώ (και στην Ευρώπη...), προωθείται και η άποψη της επιστροφής στη δραχμή, στη φοβική συστολή της «μικράς πλην εντίμου (καλά τώρα...) Ελλάδας», στο ψευδοηρωικό και ψωροπερήφανο «με ψωμί κι ελιά» (χωρίς, όμως, να στερηθούμε και τα ουίσκια...). Είναι άγνοια; Συγχωρείται! Είναι βλακεία; Συγχωρείται! Είναι ιδεολόγημα; Εξηγείται, αλλά δεν συγχωρείται! Είναι συμφέροντα; Αντιμετωπίζονται! Και δημοκρατική πολιτεία έχουμε, και ψήφο έχουμε... Όπως μας τα κληροδότησε ο Περικλής...
ΟΜΩΣ, παρουσιάζει ενδιαφέρον και η εξέλιξη ενός κορυφαίου αρχαιοελληνικού επιτεύγματος, του διαλόγου, στη νεοελληνική εκδοχή του. Αν αυτός δεν είναι διπλοί μονόλογοι, οι... διάλογοι μπορούν να φτάσουν σε κανιβαλικές εξάρσεις. Ή και σε ύβρεις. Ο αντίλογος είναι άγνωστος, περιττός ή και ύποπτος, αν δεν είναι «προς μια κατεύθυνση». Στόχος σε έναν διάλογο είναι η εξουθένωση του «αντιπάλου», όχι η προσπάθεια να πεισθεί. Η πειθώ δεν έχει... μαχητικότητα. Ενώ η διαφωνία σημαίνει... ρήξη. Δηλαδή, κάτι από πλατωνικό διάλογο δεν θυμίζουν αυτά;...
ΟΜΩΣ, όταν διαχειρίζεσαι δημόσιο χρήμα έχεις υποχρέωση να μειώσεις το έλλειμμα. Βάζεις, λοιπόν, σπουδαγμένα τεχνοκρατικά ταλέντα και εφαρμόζουν την ακόλουθη συνταγή. Πόσα μου λείπουν; Τόσα. Από ποιους μπορώ να τα πάρω αμέσως; Τους ξέρω. Τραβάω μια διαίρεση και μαζεύω στα γρήγορα 700 εκατομμύρια ευρώ. Μόνο που το κλάσμα έχει... οριζόντια γραμμή, και στον παρονομαστή του χωράν και οι... μικροσυνταξιούχοι, καμπόσα εκατομμύρια ηλικιωμένοι. Μετά, καταπιάνεσαι με τα έξοδα. Και επινοείς το τέχνασμα με τις αποδείξεις, για επιστροφή φόρου. Και επιστρέφεις 700 εκατομμύρια, όσα μάζεψες από τις περικοπές συντάξεων, στον πονηρό νεοέλληνα, που έχει το ίδιο DNA με τον πολυμήχανο Οδυσσέα...
ΟΜΩΣ, κάτι μας άφησε κι ο Σωκράτης για την εφαρμογή των νόμων. Μόνο που, ο πονηρότερος όλων, δεν άφησε γραπτό αλλά παράδειγμα ζωής. Αυτό δυσκολεύει τα πράγματα. Κι έτσι, πριν ακόμα από τον Παγκόσμιο Πόλεμο, αν καλά θυμάμαι, ο κομισάριος υιοθέτησε το σύνθημα «Νόμος είναι το δίκιο του εργάτη». Ακούγεται και σήμερα. Στη μεταπολίτευση και μέχρι σήμερα έγινε πιο λάιτ: «Νόμος είναι το δίκιο του καταληψία». Εκτός από τις περιπτώσεις που η «κατάληψη» είναι... εικονική, συμβολική. Παρά λίγο να γίνει και η τροποποίηση «Νόμος είναι το δίκιο των... πρυτάνεων». Σε πρόσφατο εκσυγχρονισμό έγινε ακόμα πιο λάιτ: «Νόμος είναι το δίκιο του Κίμωνα Κουλούρη». Κάτι μας έλεγαν για ισοπολιτεία, ισονομία...
ΟΜΩΣ...
ΟΜΩΣ, ας μην κατατριβόμαστε με μίζερη εσωστρέφεια, μας φτάνουν τα άλλα προβλήματα. Γιατί όλα τα προηγούμενα, και όχι μόνον αυτά, είναι ενδοκοινωνικές μικροαντιφάσεις. Είναι οι εξαιρέσεις που δεν ανατρέπουν τον γενικό κανόνα. Ο οποίος συνέχεια και άρρηκτα αποδεικνύει τη συνέχεια του αρχαιοελληνικού πνεύματος. Δηλαδή, του μέτρου, της αρμονίας, της συνέχειας, της έλλειψης αντιφάσεων.
Ειδικά γι’ αυτές είμαστε συνεπείς ακόμα και με την αινιγματική και αμφίσημη φράση του δυσνόητου Ηράκλειτου: «Συνάψιες όλα και ουχ όλα, συμφερόμενον διαφερόμενον...». (Αυτό στη σημερινή γλώσσα μας αποδίδεται: «Συνδέσεις όλα και όχι όλα, ομόνοια διχόνοια...). Όταν λ.χ. μαθαίνεις για τη ματσαράγκα ενός μέλους μιας συντεχνίας, ή την ατιμία κάποιων, μεταξύ πολλών ομότεχνων, η επίσημη εξήγηση είναι σταθερή: πρόκειται για εξαιρέσεις του κανόνα κ.λπ. Διότι ο κανόνας είναι ο αρχαιοελληνικός ορθολογισμός που επικρατεί. Σε πιο ελεύθερη ανάγνωση του ηρακλείτιου αφορισμού διακρίνονται οι γνωστές μας καταστάσεις: «μπάχαλο», «αχταρμάς», «μπαμπεσιά» κ.λπ. Είναι δυναμικές ενσωματώσεις, κατ’ εξαίρεση πάντα, ηθών και εθίμων γειτονικών λαών, τις οποίες... επεξεργαζόμαστε. «Το όλον εν» κατά τον Εφέσιο.
Έτσι, κατά τα άλλα, η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα είναι ένα καίριο πλήγμα στη θεωρία του Φαλμεράγιερ. Είχε την τύχη, όμως, να μην δει τη διάψευσή της και από την καθημερινή πρακτική των νεοελλήνων...
Τυχερέ Ιάκωβε-Φίλιππε Φαλμεράγιερ, ευτυχώς για σένα, έφυγες νωρίς...
xatzhs@hotmail.com
