Από τον Στέφανο Π. Δαλαμπύρα, συν/χο εκπ/κό
Οι Ευαγγελιστές Ματθαίος, Μάρκος και Λουκάς και ο Απόστολος Πέτρος, ο οποίος ήταν αυτόπτης μάρτυρας του συμβάντος μας εξιστορούν με μεγάλη απλότητα, λιτότητα, φυσικότητα και γενικά με μεγάλη σαφήνεια μας αναφέρουν το γεγονός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού. Η Ευαγγελική περικοπή μας αναφέρει ότι ο Χριστός παρέλαβε τους τρεις προκρίτους μαθητές, τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, οι οποίοι διακρίνονταν για τη θερμή και βαθιά πίστη και την πνευματική ικανότητά τους. Ανέβηκαν όλοι τους σε ένα ψηλό όρος, ο Χριστός ανέβηκε στο όρος για να προσευχηθεί, περί του ονόματος του όρους δεν αναφέρεται πουθενά από τους Ευαγγελιστές. Πρώτος ο Κύριλλος Ιεροσολύμων και μετά η εκκλησιαστική παράδοση από τον 4ο αιώνα και εξής παραδέχθη, ότι το όρος Θαβώρ, ο τόπος υψώνεται στην πεδιάδα Εσδρελών σαν μία μεγάλη πυραμίδα, βρίσκεται στο Β.Α. άκρο της πεδιάδας. Ανήλθε στο όρος την εσπέρα και μετά το Σάββατο, όπως φαίνεται από την περιγραφή του ευαγγελιστού Λουκά. Ξεκίνησαν μαζί με τον Χριστό από την Καισάρεια της Φιλίππου και ανέβηκαν στο όρος Θαβώρ.
Η θεωρία περί του όρους Ερμών που υποστηρίζουν ορισμένοι δεν ευσταθεί. Ενώ ο Χριστός προσευχόταν μεταμορφώθηκε ενώπιον των παρόντων μαθητών και έλαμψε το πρόσωπο Αυτού, όπως ο ήλιος και τα ιμάτια Αυτού έγιναν στιλπνά και λευκά σαν το χιόνι και ξαφνικά περιεβλήθη από μια υπερφυσική δόξα και λαμπρότητα. Η Μεταμόρφωση συμβολίζει την πνευματική μεταμόρφωση των πιστών με την προσκύνηση των αγίων εικόνων. Τη στιγμή της μεγάλης φωτοχυσίας ή ακτινοβολίας εμφανίστηκαν δύο μεγάλες προσωπικότητες της Π.Δ. ο Μωυσής και ο Ηλίας να συνομιλούν με τον Χριστό για το εκούσιο πάθος, δηλαδή για το λυτρωτικό, τον θάνατο, ο οποίος επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στα Ιεροσόλυμα.
Είναι αξιοπαρατήρητο πως ο ευαγγελιστής Λουκάς γράφοντας προς Ελληνες και Ρωμαίους αναγνώστες αποφεύγει να μεταχειριστεί τη λέξη Μεταμόρφωση, αντί αυτής αναφέρει «το είδος του προσώπου Αυτού εγένετο έτερον». Το κάνει αυτό από φόβο, μήπως οι αναγνώστες συγχέοντας την έννοια της λέξης με την οποία είχε στις μεταμορφώσεις του Οβιδίου και Νικάνδρου και παρερμηνεύσουν τα ιστορούμενα δηλαδή το ιστορικό γεγονός, όπως ακριβώς είχε πραγματοποιηθεί.
Οι μαθητές αναγνώρισαν τον Μωυσή και τον Ηλία, όχι γιατί και οι δύο ήταν φυσιογνωμικά γνώστες μεταξύ των Ιουδαίων, αλλά από τη συνομιλία του Χριστού με αυτούς. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς αναφέρει κατά τη στιγμή της φωτοχυσίας ή ακτινοβολίας οι μαθητές Πέτρος, Ιωάννης και Ιάκωβος ήταν «βεβαρημένοι ύπνω» διαγρηγορήσαντες δε είδον την δόξαν Αυτού και τους δύο άνδρας τους συνεστώτας αυτώ το (Λουκ. 9,32) Η προς ύπνον αυτή τάση των Αποστόλων ήτο φυσική συνέπεια, η οποία προέκυψε από την πορεία κατά την άνοδον στο όρος και της προκεχωρημένης ώρας της νύκτας. Ξαφνικά οι Απόστολοι αποτινάξαντες τον ύπνο είδαν να τους περιβάλλει μια λαμπερή δόξα και μεταξύ τους να βρίσκονται δύο μυστηριώδεις επισκέπτες Όταν δε η υπερφυσική εκείνη σκηνή άρχισε να φεύγει, οι δε ουράνιοι επισκέπτες Μωυσής και Ηλίας άρχισαν σιγά - σιγά να εξαφανίζονται. Η φωτεινή νεφέλη ή φωτοχυσία αυτή ήταν η ορατή δόξα, η οποία δηλώνει τη θεία παρουσία και συγχρόνως μέσα από τη νεφέλη ακούγεται η φωνή που έλεγε «Ούτος έστιν ο Υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα αυτού ακούτε» (Ματθ. 17,6). Η φωνή αυτή που ακούστηκε μέσα από τη φωτεινή νεφέλη, η φωνή του Θεού, άσκησε τόση μεγάλη επίδραση πάνω στους μαθητές ώστε να καταλήξει από μεγάλο φόβο να πέσουν πρηνείς στο χορταριασμένο έδαφος. Ο Ιησούς Χριστός τότε εμφανίστηκε με τη συνήθη άνωθεν μορφή, τους σήκωσε και τους ενθάρρυνε λέγοντας «εγέρθητε και μη φοθείσθε» (Ματθ. 17,8).
Μετά είπε στους μαθητές να μην ανακοινώσουν σε κανέναν το γεγονός αυτό «έως ου ο Υιός του ανθρώπου εκ νεκρών αναστή» (Ματθ. 17,9). Ο Χριστός παραγγέλλει να μην ανακοινώσουν το γεγονός ούτε στο πλήθος, το οποίο μπορούσε να παρεκτραπεί σε άκαιρους ενθουσιασμούς, αλλά ούτε και τους λοιπούς μαθητές, οι οποίοι δεν ήταν ικανοί να ακούσουν ένα τέτοιο μάθημα ή γεγονός. Οι πατέρες της εκκλησίας και συγκεκριμένα ο ιερός Χρυσόστομος αναφέρει ότι η εκλογή του Μωυσέως και του Ηλία κατά τη Μεταμόρφωση ωφειλόταν στους εξής λόγους: 1) Και οι δύο ήταν αντιπρόσωποι του νόμου και των Προφητών, 2) Ησαν και οι δύο θεόπτες είχαν δηλαδή λάβει μια μυστική θέα του Θεού στο όρος Καρμήλιον και 3) Ο Μωυσής είναι αντιπρόσωπος των νεκρών και ο Ηλίας αντιπρόσωπος των ζώντων, διότι ανελήφθη στους ουρανούς εποχούμενος επί πυρίνου άρματος «ίνα μάθωσιν» ότι και θανάτου και ζωής εξουσίαν έχει και των κάτω και των άνω κρατεί». Κατά τη Μεταμόρφωση εμφανίστηκαν δύο εξέχουσες προσωπικότητες της Π.Δ., ο Μωυσής ως αντιπρόσωπος του νόμου, και ο Ηλίας ως αντιπρόσωπος των προφητών. Η μυστηριώδης αυτή εμφάνιση των δύο φανερώνει όχι μόνο την αρμονία ή ένωση της παλαιάς και Νέας Διαθήκης, αλλά και επιπλέον την εκπλήρωση όλων των προφητών της Π.Δ. στο πρόσωπο του Χριστού γιατί ο Χριστός είναι το τέλος του νόμου και το τέρμα προς πάσα προφητεία την οποίαν αναφέρει ο Χριστός» ()Λουκ. 24,44, Πραξ. 28,2, Ρωμ. 3.22).
Στο γεγονός της Μεταμορφώσεως αποκαλύπτεται η παρουσία της Αγίας Τριάδος, ο Θεός αποκαλεί τον Χριστόν Υιόν του Αγαπητού, ο οποίος Μεταμορφώθη και το Αγιο Πνεύμα, το οποίο ακτινοβολεί μετά του Χριστού διά της φωτεινής νεφέλης, όπως αναφέρει ο Ευαγγελιστής Ματθαίος στη σχετική ευαγγελική περικοπή.
Φαίνεται αυτό και στην εικονογραφημένη παράσταση κατά την οποία απεικονίζονται δύο χιαστί ορθογώνια και στο μέσο ο Χριστός.
Το γεγονός της Μεταμορφώσεως λόγω της μεγάλης σημασίας και σπουδαιότητας ενέπνευσε και δημιούργησε μια μεγάλη και πλούσια υμνολογία, όπως φαίνεται από το πλήθος των δημιουργημάτων, τα οποία ψάλλονται στην εκκλησία μας. Υμνοι, τροπάρια, στιχηρά, αίνοι, κοντάκια κ.ά. π.χ. «ο προ αιώνων υπάρχων Θεός Λόγος, ο φως ως ιμάτιον περιβαλλόμενος, μεταμουρφούμενος έμπροσθεν των μαθητών Του, υπέρ τον ήλιον έλαμψε», «Συλλαλούντες δε τω Χριστώ, Μωυσής και Ηλίας εδείκνυον, ότι ζώντων και νεκρών κυριεύει», «ίνα θεωρήσαντες θαυμάσιά σου μη χειλιάσωσι τα παθήματά σου» (Στιχ. εσπερινού).
«Επί του όρους Μετεμορφώθεις».
Μεγάλη απήχηση είχε το γεγονός της Μεταμορφώσεως και στη χριστιανική και βυζαντινή αγιογραφία, αναπτύχθηκε μια μεγάλη εικονογραφία την οποία παρατηρούμε σε όλους τους ναούς και σε έργα της μικροτεχνίας, τα οποία χρησιμοποιούνται στη λατρεία. Η εικονογραφία αποτελεί ιδιαίτερο κεφάλαιο μελέτης.
