Του Φίλιππου Ζάχαρη (phil.zaharis@gmail.com)
Συνεχίζονται τα προβλήματα για τα παιδιά με ειδικές αναπηρίες σε όλη την Ευρώπη. Το θέμα είναι εξαιρετικά σημαντικό καθώς διαπιστώνεται έλλειμμα πρωτοβουλιών σε ό,τι αφορά τη μαθησιακή προσαρμογή των παιδιών αυτών, σε μια Ευρώπη που έχει θέσει από παλιά στόχους για την εκπαίδευση των παιδιών με αναπηρίες, σε πείσμα των κάθε είδους αποκλεισμών και μεροληπτικής μεταχείρισης. Οι διακρίσεις λοιπόν καθώς βλέπουμε δεν συμβαίνουν μόνο στη χώρα μας, που η κατάσταση ούτως ή άλλως είναι τραγική, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτό αποκαλύπτει έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύθηκε πριν από λίγες ημέρες. Η έκθεση με τίτλο «Εκπαίδευση και αναπηρία/ειδικές ανάγκες - πολιτικές και πρακτικές στον τομέα της εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης για τους φοιτητές με αναπηρίες και με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στην ΕΕ» εκπονήθηκε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από το ανεξάρτητο «Δίκτυο εμπειρογνωμόνων για τις κοινωνικές επιστήμες της εκπαίδευσης και της κατάρτισης» (NESSE).
Ανεπαρκής η υποστήριξη για τα παιδιά με αναπηρίες
Σύμφωνα με την έκθεση, παρά τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει τα κράτη - μέλη όσον αφορά την προαγωγή της εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς, τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και οι ενήλικοι με αναπηρίες εξακολουθούν να υφίστανται άδικη μεταχείριση, Πολλά παιδιά τοποθετούνται σε χωριστά ιδρύματα, ενώ εκείνα που βρίσκονται στο πλαίσιο συμβατικών εκπαιδευτικών θεσμών λαμβάνουν συχνά ανεπαρκή υποστήριξη, αναφέρει η έκθεση. Η έκθεση καλεί τα κράτη μέλη να εργαστούν εντατικότερα, προκειμένου να αναπτυχθούν συστήματα εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και να αρθούν τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι ευάλωτες ομάδες όσον αφορά τη συμμετοχή και τη συμβολή τους στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την απασχόληση.
ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ
Περίπου 45 εκατ. πολίτες της ΕΕ σε ηλικία εργασίας έχουν κάποια αναπηρία και 15 εκατ. παιδιά έχουν ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Από την έκθεση προκύπτει ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα άτομα αυτά δεν έχουν εκπαιδευτικές και εργασιακές ευκαιρίες. Παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες συχνά εγκαταλείπουν το σχολείο με λίγα ή καθόλου προσόντα, πριν από τη μετάβαση σε ειδική κατάρτιση που, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να παρεμποδίσει παρά να αυξήσει τις επαγγελματικές τους προοπτικές. Τα άτομα με αναπηρίες ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες είναι πιθανότερο να είναι άνεργοι ή οικονομικά ανενεργοί, ενώ ακόμα και εκείνοι που σημειώνουν σχετική επιτυχία στην αγορά εργασίας συχνά κερδίζουν λιγότερα σε σχέση με τα άτομα χωρίς αναπηρία, αναφέρει η έκθεση. Σε όλα τα κράτη μέλη, τα άπορα παιδιά (ιδίως τα αγόρια) των Ρομά, οι εθνικές μειονότητες και οι κοινωνικοοικονομικά μη προνομιούχες ομάδες αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο ποσοστό στα σχολεία μαθητών με ειδικές ανάγκες. Στην έκθεση διατυπώνονται αμφιβολίες κατά πόσον τα ειδικά εκπαιδευτικά συστήματα αυξάνουν την απομόνωση των μαθητών που ζουν ήδη σε συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού, μειώνοντας μάλλον παρά αυξάνοντας τις ευκαιρίες τους στη ζωή. Η έρευνα δείχνει ότι τα παιδιά αυτά μπορούν να εγγραφούν σε κανονικά σχολεία, εάν υπάρχει μεγαλύτερη επένδυση στην ανάπτυξη των γλωσσικών δεξιοτήτων τους και μεγαλύτερη ευαισθησία στις πολιτιστικές διαφορές.
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΚΡΑΤΗ - ΜΕΛΗ
Η έκθεση επισημαίνει, τέλος, τις μεγάλες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο προσδιορίζονται τα παιδιά με ειδικές ανάγκες, καθώς και το εάν τοποθετούνται σε κανονικά ή σε ειδικά σχολεία. Για παράδειγμα, στη Φλάνδρα (Βέλγιο) το 5,2 % των μαθητών με ειδικές ανάγκες φοιτούν σε ξεχωριστά ειδικά σχολεία, ενώ στην Ιταλία το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόνον 0,01 %. Τονίζεται επίσης ότι πρέπει να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες για την εναρμόνιση των ορισμών και τη βελτίωση της συλλογής δεδομένων που να επιτρέπουν στις χώρες να συγκρίνουν τις προσεγγίσεις τους πιο αποτελεσματικά και να διδαχθούν από την εμπειρία των άλλων.
Και φυσικά στην εν λόγω έκθεση δεν περιγράφεται στατιστικά η κατάσταση στη χώρα μας όπου οι αποκλεισμοί των παιδιών από ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες ή των παιδιών με αναπηρίες είναι καθημερινό φαινόμενο, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τους χώρους οι οποίοι επιλέγονται για να διδαχθούν τα στοιχειώδη αυτά τα παιδιά και που δεν καλύπτουν ούτε τις βασικές ανάγκες τους, με τους δασκάλους στις περισσότερες των περιπτώσεων να επιφορτίζονται το μεγαλύτερο μέρος των ευθυνών και την Πολιτεία παντελώς απούσα.
Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου και προειδοποιεί για την τύχη των παιδιών αυτών. Σε μια εποχή μάλιστα όπου η κρίση του ευρώ επισωρεύει τα προβλήματα και φορτώνει τα κράτη μέλη με επιπρόσθετα βάρη. Σε μια εποχή όπου ενώ υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση σε ό,τι αφορά τις ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, εντούτοις πολλές από τις υποσχέσεις μένουν στα χαρτιά.
