* Του Κων. Ι. Παπακωνσταντίνου
«Ω, ας ήτανε ο τάφος μου
ευχή μου στερνή
σε χώματα τέτοια
αγιασμένα να κλείσει...»
Μ. Μαλακάσης
Μιλάμε με δέος και θαυμασμό για το Μεσολόγγι. Ο μεγαλύτερος λαμπυρίζων αδάμας του ’21. Πουθενά σ’ όλο το χρονικό της εξέγερσης του Έθνους, δεν εκδηλώθηκε τόσο, η υπέροχη και μεγαλειώδης λατρεία και το πάθος για την Πατρίδα, αλλά και το ανέσπερο Ιδεώδες της Ελευθερίας. Γεμάτη η γη της Ελλάδος την εποχή εκείνη, από πράξεις κλέους και θυσίας. Μα τούτος ο τόπος έλαχε να δώσει σε μας, αλλά και σ’ όλον τον κόσμο το στίγμα και το μέτρο, της αξίας της ζωής. Παντρεύει το βαθύ αίσθημα για τη λευτεριά και την αυτοθυσία για την Εθνική μας Ανεξαρτησία.
Το Μεσολόγγι ήταν ένας χερσαίος, αλλά και θαλάσσιος προμαχώνας του ξεσηκωμένου Γένους. Ένας κάρφος στα μάτια των Τούρκων. Πολλές φορές επιχείρησαν να το αλώσουν, αλλά μάταια. Μια μυθική δύναμη παίρνοντας τη μορφή της πίστης στον Θεό και την Πατρίδα, απωθούσε τα βάρβαρα στίφη. Γράφουν «ΤΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» εφημερίδα που εκδιδόταν τότε στο Μεσολόγγι (1825 Φύλ. 35). Προχωρήσας ο Κιουταχής από Ασίαν, εις Κεντρικήν Ελλάδα, ερημώσας και καταφανίσας παν ίχνος αυτής, πολιορκεί ήδη το Μεσολόγγι...». Χιλιάδες όμως Τούρκων κουρέλιασαν την αξιοπρέπειά τους, παρά τη ρητή εντολή της Πύλης:
«Την πόλιν ή την κεφαλήν σας».
Ετούτη όμως τη φορά, οι Μεσολογγίτες δείχνουν σημάδια κόπωσης. 6.000 μαχητές και γυναικόπαιδα, απέναντι σε 15.000 Τούρκους. Ασκέρι οπλισμένο και με κανόνια. Αποκλεισμένοι από ξηρά και θάλασσα. Στερημένοι από νερό και τροφές. Αποδεκατισμένοι από τους βομβαρδισμούς. Η πόλη παντρεμένη με τη λάσπη. Τα κουνούπια θεριεμένα στα έλη. Αρρώστιες στέλνουν καραβάνια στον Άδη. Η γη γέμισε τάφους. Δεν υπάρχουν γάτες και σκύλοι. Έγιναν τροφή. Στις κατσαρόλες βράζουν δέρματα και ποντίκια.
Οι Τούρκοι προτείνουν συνθήκες. Τα λιοντάρια ξεμυτίσε ντάπιες και προμαχώνες και τους θερίζουν. Από κει φωνάζουν: «Τα κλειδιά της πόλης είναι κρεμασμένα στις μπούκες των κανονιών. Ελάτε να τα πάρετε». Μένουν όμως αβοήθητοι. Οι Κυβερνήτες στο Ναύπλιο, κατατρύχονται από διχασμούς, ίντριγκες και φιλαρχία. Το Μεσολόγγι ψυχορραγεί. 1.500 έχουν ήδη χαθεί. Πάνω από 100 χιλιάδες βόμβες, ερήμωσαν την πόλη. Παρά ταύτα, το θάρρος τους και το φρόνημά τους, ακατάβλητο.
Από τον Μάγιερ μαθαίνουμε: «Εις ολίγας ημέρας οι μαχητές θα είναι σκιές μαρτύρων, ενώπιον του Θεού, αλλά και της αδιαφορίας του Χριστιανικού κόσμου. Ζώμεν τας τελευταίας ημέρας. Τρεφόμεθα με φύκια και ποντικούς.
Η γη άνυδρος. Ποντικοί και βατράχια εξέλιπον και αυτά λόγω ανυδρίας...». Ας διαβάσουν οι σύγχρονοι Έλληνες, τούτη την απεγνωσμένη κραυγή, για να μην ξεχνούν το χρέος, προς εκείνους.
Η ηρωική έξοδος ορίζεται, για τη νύχτα της 10ης Απριλίου 1826. Παλλαϊκή η απόφαση για την Έξοδο. Να ένα συγκινητικό κείμενο, που πολλοί το αγνοούν:
«Εν ονόματι της Αγίας Τριάδος (...) εξεπληρώσαμε το χρέος μας ως πιστοί στρατιώτες, της Πατρίδος μας κατά τη στενή πολιορκία της πόλης μας και μίαν ημέραν αν υπομείνωμεν περισσότερον, θέλομεν όλοι αποθάνει όρθιοι εις τους δρόμους. Θεωρούντες εκ του άλλου, ότι μας εξέλιπεν πάσα ελπίς βοηθείας και προμηθείας από θαλάσσης και ξηράς, ώστε να δυνηθώμεν να βαστάξωμεν, ενώ είμεθα νικηταί του εχθρού, απεφασίσαμεν ομοφώνως: Η Έξοδος να γίνει εις τας δύο ώρας της νυκτός της 10ης Απριλίου, ημέραν Σάββατον, αξημέρωτα των Βαΐων, ή έλθη ή δεν έλθη βοήθεια». Δόθηκαν σε μαχητές και φαμελίτες οδηγίες, για την εύρυθμη έξοδο. Στα παιδάκια έδωσαν αφιόνι, για να μην κλαίνε και προδώσουν την έξοδο. Ο Επίσκοπος Ιωσήφ, μετάλαβε 2.000 άτομα. Σκηνές τραγικές. Βαριά κι ασήκωτη η Μεγάλη Νύχτα.
Η Μεγάλη Έξοδος αρχίζει. Δυστυχώς όμως ένας Βούλγαρος προδότης, είχε ενημερώσει τους Τούρκους. Αυτοί επιτίθενται με μανία και πετσοκόφτουν τους πρώτους.
Κάποιος φώναξε: «Πίσω στα κανόνια». Επακολούθησε σύγχυση και τελικά η καταστροφή. Άλλοι ορμούν στον γλιτωμό. Άλλοι επιστρέφουν στην κόλαση. Στην πόλη που καίγεται από τις ανατινάξεις της πυριτιδαποθήκης του Καψάλη. Η πόλη πνίγεται στο αίμα.
«Κεφαλαίς απελπισμένων
με τα μάτια ανοιχτά
κατά τ’ άστρα σηκωμένες
για την ύστερη φορά».
Διον. Σολωμός.
Λίγοι μόνον έφτασαν στο Ναύπλιο, θύματα οδύνης και εγκατάλειψης. Η ματωμένη Έξοδος αφυπνίζει τους Ευρωπαίους. Γλύπτες, ποιητές και ζωγράφοι, ο Σολωμός, η Δημοτική ποίηση., ο Ουγκώ, ο Ντελακρουά, ο Γκαίτε αποθανάτισαν με τα έργα τους, τη δόξα του Μεσολογγίου. Ας μείνει η μέρα αυτή, ανεξίτηλη στη μνήμη μας. Σπονδή για το αίμα που έχυσαν εκείνοι για μας.
Και η φάρα των αφελών, των μηδενιστών και τον ανιστόρητων, των αποχαυνωμένων, δήθεν «εκσυγχρονιστών», ας σκύψει πάνω σε τούτο το ολοκαύτωμα του Κλέους και της αυτοθυσίας κι ας βγάλει τα συμπεράσματά της για τον ιστορικό ρόλο του κλήρου, της Εκκλησίας και του Ελληνικού λαού, που με το αίμα τους έστησαν την ανεξαρτησία μας.
