Από τον Αχ. Πιτσίλκα
Ο Μ. Βασίλειος, που χαρακτηρίστηκε από τον εθνικό ιστορικό μας ως τη μεγαλύτερη μορφή των μεταποστολικών χρόνων, είναι χωρίς αμφιβολία πάρα πολύ αγαπητός στο λαό, εφόσον το όνομα του έγινε θρύλος μέσα στην ιστορία και τραγούδι, δηλ. η έκφραση και η προσωποποίηση της αγιότης, εξαιτίας της απέραντης και συστηματικής αγάπης, που έδειχνε κατά τρόπο παραδειγματικό στη ζωή του. Κάποιες δε πλευρές της αγάπης του αυτής που σαν ίριδα πνευματική, παρουσίαζε διάφορες εκφάνσεις, θα παρουσιάσουμε για τούτο και μεις στο σημείωμα αυτό, ώστε να αποκομίσουμε κάποια μεγάλα διδάγματα και για τη δική μας ζωή και να γίνουμε έστω και σε κάτι, λίγο ή περισσότερο, μιμητές του ή ακριβέστερα μιμητές της αγάπης του Κυρίου, την οποία εκείνος προσπαθούσε να αντιγράψει.
α) Η ίδρυση της Βασιλειάδας.
Εξαιτίας της αγάπης του, που έμεινε στην ιστορία παροιμιώδης, ο Μ. Βασίλειος, ίδρυσε το 372 ως επίσκοπος της Καισάρειας, την περίφημη Βασιλειάδα του, στη οποία κυριαρχούσε η αγάπη σε τέτοιο βαθμό, ώστε να φιλοσοφείται ο πόνος και να μακαρίζεται η συμφορά, που οδηγούσαν τους ανθρώπους κοντά στον άγιο της αγάπης. Ο ίδιος άλλωστε ο άγιος πίστευε ότι «Κεφάλαιον των εντολών η αγάπη». (Μ.30, 281) και ότι «Ο την αγάπην έχων τον Θεόν έχει», ενώ «το μίσος έχων τον διάβολον εν εαυτώ τρέφει» (Μ.31,648).
Μια τέτοια αγάπη είχε στα νεότερα χρόνια και ένας χριστιανός μυλωνάς, που είχε γράψει στα φτερά του ανεμόμυλού του «ο Θεός είναι αγάπη» τι θες να πεις; τον ρώτησε μια μέρα κάποιος «Νομίζεις ότι η αγάπη του Θεού αλλάζει κάθε τόσο, όπως αλλάζει ο άνεμος;».
- «Κάθε άλλο, αποκρίθηκε ο ευσεβής μυλωνάς αυτό που θέλω να πω είναι ότι ο Θεός είναι πάντοτε αγάπη, από όπου και αν φυσά ο άνεμος».
Μια τέτοια αγάπη, σαν του Μ. Βασιλείου και του μυλωνά, είθε να έχουμε όλοι οι Χριστιανοί, εφόσον, κατά τον ευαγγελιστή της αγάπης, «Ο μένων εν τη αγάπη εν τω Θεώ μένει και ο Θεός εν αυτώ» (1 Ιω. 4,16).
β. Η αντιμετώπιση των αιρέσεων
Κάθε αίρεση, για το Μ. Βασίλειο, και όλους τους Αγίους, είναι «σκότους ρήματα» και «βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος» τόσο μεγάλη, ώστε να κλείνει για κάθε αιρετικό το δρόμο προς τον ουρανό. Για το λόγο αυτό ο άγιος αγωνιζόταν, εξαιτίας της αγάπης του, να ανοίγει, όσο μπορούσε, το δρόμο προς τον ουρανό. Μια τέτοια ακριβώς σοβαρότατη αίρεση στις ημέρες του ήταν ο Αρειανισμός που υποστηριζόταν δυστυχώς και από τον ίδιο τον βασιλιά Ουάλη, που θέλησε κάποια στιγμή να τον εξορίσει. Την ίδια στιγμή όμως, που υπέγραφε το διάταγμα της εξορίας του αγίου, «ο πατάξας Αιγύπτου τα πρωτότοκα, σημειώνει ο Θεολόγος Γρηγόριος, τον παίδα του βασιλέως θραύει νόσου πληγή και το τοίχος όσον. Εκείθεν το γράμμα της εξορίας, εντεύθεν το δόγμα της αρρώστιας» (Επιτ. 54). Εξαιτίας της αρρώστιας του γιου του βέβαια, ο Ουάλης ανακάλεσε το διάταγμα της εξορίας και κάλεσε Βασίλειο στο παλάτι για τη θεραπεία του γιου του Γαλάτη. Και αυτό ακριβώς έγινε από τον ανεξίκακο άγιο. Ενώ όμως ο Γαλάτης θεραπεύτηκε θαυματουργικά από τον άγιο, τα μάτια του αιρετικού βασιλιά παρέμειναν δυστυχώς κλεισμένα στην ορθόδοξη πίστη. Τόσο μεγάλη τυφλότητα και διαστροφή γεννά κάθε αίρεση στην ψυχή. Αυτό όμως δεν πρέπει να γίνεται σε κανένα Χριστιανό, γιατί ο αιρετικός δεν έχει στη ζωή του τη θεία ευλογία. Για τούτο ο όσιος Ιωάννης Κολωνίας, όταν τον επισκέφτηκε ένας ορθόδοξος και ένας αιρετικός είπε: «Εσένα (στον ορθόδοξο) ευλογώ. Αυτόν δε (δηλαδή τον αιρετικό) δεν τον ευλογώ, γιατί έβλεπε το σατανικό εγωισμό του.
γ) Οι προσπάθειες του αγίου για την ενότητα της Εκκλησίας.
Εξαιτίας της αγάπης του, ο άγιος αγωνιζόταν και για την ενότητα της εκκλησίας. Για το σκοπό αυτό έστειλε κάποια στιγμή το διάκονό του Δωρόθεο να ζητήσει και τη συμπαράσταση της Δυτικής Εκκλησίας για τη διευθέτηση του Αντιοχειανού προβλήματος. Ο πάπας Δαμάσος όμως δεν συγκατένευσε. Αντί για τη βοήθεια δηλ. που περίμενε ο άγιος, ο πάπας έστειλε το 374 τον πρεσβύτερο Ευγένιο, που ζήτησε από τους Ανατολικούς να υπογράψουν ένα σύμβολο δικό τους, ενώ ταυτόχρονα τους έκανε γνωστό ότι για τη λύση των προβλημάτων τους οι της Ανατολής έπρεπε να απευθύνονται στον βικάριο του Χριστού στη γή, δηλαδή στον πάπα. Οι ενέργειες αυτές του πάπα, λύπησαν τότε τον άγιο, που είπε: «Του όντι θεραπευόμενα τα ήθη αυτών (των Δυτικών) υπεροπτικότερα γίνεσθαι πέφυκεν. Οι (δηλ. οι Δυτικοί) το αληθές ούτε οίδασιν, ούτε μαθείν ανέχοντας (Επισ. 239, ΒΕΠ 55, 293 - 294). Για την ενότητα δε της εκκλησίας ο άγιος έγραψε άλλωστε και στο «Αθανάσιο το αγενού Σαμουήλ, τη Εκκλησία», ενώ έγραφε και περισπούδαστον συγγράμματα, όπως το «Περί Αγίου Πνεύματος» και εργαζόταν σαν ειρηνοποιός, για την επίλυση των διαφορών στις τοπικές εκκλησίες.
Υστερα από τα πιο πάνω, θα έλεγα ότι ο Μ. Βασίλειος υπήρξε «άριστος εν πάσι τοις λόγοις αυτού και του έργου και ταυτόχρονα «έμψυχος νόμος της αγάπης», «Κατακοσμώντας τα ήθη των ανθρώπων», και τέτοιοι ακριβώς πρέπει να γινόμαστε καθημερινά όλοι οι Χριστιανοί, εφόσον «ο Θεός αγάπη εστί» (1 Ιω. 4,7) και αυτόν το δρόμο της αγάπης έδειξε προς όλους και ο «κράτιστος των ιεραρχών» Βασίλειος ο Μέγας.
