Από τον Δούκα Δ. Γραβάνη
Στην κλασική ελληνική κωμωδία του Ν. Τσιφόρου «Ο Κλέαρχος, η Μαρίνα και ο κοντός», από τις πιο σπαρταριστές σκηνές αναμφίβολα, είναι εκείνη όπου ο Κλέαρχος (Β. Αυλωνίτης) προειδοποιεί σε ύφος ‘αυστηρό’ τη γυναίκα του Μαρίνα (Γ. Βασιλειάδου): «Μην ξαναπείς τον κοντό κοντό» – όπου ‘κοντός’: ο αθώος και κακόμοιρος γαμπρός τους (Ν. Ρίζος).
Η ατάκα του Κλέαρχου είναι πράγματι αστεία για έναν απλούστατο λόγο: γιατί είναι βαθιά ειρωνική. Ο Κλέαρχος προσφωνώντας και ο ίδιος το γαμπρό του ‘κοντό’, στην ουσία επιβεβαιώνει την υποτιμητική κρίση της γυναίκας του, γι’ αυτό και η προειδοποίησή του απέναντί της μοιάζει γελοία. Οπωσδήποτε, δεν είναι δυνατόν να προσπαθείς να υπερασπιστείς κάποιον, αναπαράγοντας στον προσωπικό σου λόγο τα αρνητικά σχόλια εναντίον του. Γιατί κατ’ ουσίαν δεν τον υπερασπίζεσαι, κάθε άλλο: τον προσβάλλεις, και μάλιστα με μία ειρωνεία εύσχημα μεταμφιεσμένη σε μία δήθεν συμπαράταξη με το μέρος του.
Μια τέτοια ειρωνεία μεταμφιεσμένη σ’ εγκώμιο ή... κομπλιμέντο, συμπεριέλαβε στο λόγο του ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Ε. Βενιζέλος μιλώντας σε δημοσιογράφους, λίγο μετά την άφιξή του στις Βρυξέλες (3/12), όπου θα συμμετείχε στη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ. Σε σαφώς ειρωνικό τόνο δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «ο κ. Στουρνάρας είναι... αναντικατάστατος», προσθέτοντας επιπλέον ότι «έχει ιδιαίτερη... ευαισθησία στα προβλήματα του κόσμου». Η –κατά τη δημοσιογραφική αποτίμηση– σαρκαστική και αιχμηρή αναφορά του κ. Βενιζέλου στον υπουργό Οικονομικών, έγινε όταν ρωτήθηκε κατά πόσον ο κ. Στουρνάρας θα μπορούσε να είναι ο επόμενος Έλληνας Επίτροπος.
Από την ορθή ανάγνωση των λεγομένων του κ. Βενιζέλου για τον κ. Στουρνάρα προκύπτουν τα εξής: ότι ο κ. Βενιζέλος α) κατηγορεί έμμεσα τον κ. Στουρνάρα για έλλειψη ευαισθησίας στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες πολίτες, και β) θέτει σε αμφισβήτηση –με μία δήλωση που περισσότερο αντιστοιχεί στη γνωστή ρήση «ουδείς αναντικατάστατος»– την παραμονή Στουρνάρα στο Υπουργείο Οικονομικών. Σε τέτοιες περιπτώσεις ειρωνικών αιχμών και ύπουλων κριτικών μεταξύ εταίρων, δόκιμες είναι οι φράσεις ‘φίλια πυρά’ ή ‘εξ ιδίων βέλη’, αν και πιο διαδεδομένη είναι η λαϊκή κουβέντα: «τον σφάζει με το μπαμπάκι»...
Γιατί τι άλλο, αν όχι τη ‘θυσία’ Στουρνάρα, προμηνύει με τα λόγια του ο Ε. Βενιζέλος; Τι άλλο, αν όχι την ‘αποκαθήλωση’ του υπουργού Οικονομικών, προαναγγέλλει με τον περιπαικτικό του τρόπο; Και τι άλλο ομολογεί ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, αν όχι τη δυσαρέσκειά του προς το πρόσωπο του κ. Στουρνάρα;
Κι όμως, ομολογεί –άθελά του ίσως– και κάτι άλλο πιο σημαντικό: ομολογεί τη σπουδή του να φορτώσει την πλήρη ευθύνη για όλα τα κακώς καμωμένα στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης στον υπουργό Οικονομικών• ομολογεί την προσπάθειά του να προσδώσει ρόλο αποδιοπομπαίου τράγου για όλα τα στραβά και τ’ άσχημα της κυβερνητικής πολιτικής στον κ. Στουρνάρα. Με τον ειρωνικό του τρόπο, ο κ. Βενιζέλος προσπαθεί να διαχωρίσει τη θέση του από τις θέσεις του υπουργού Οικονομικών, να ενοχοποιήσει για τη δυσβάστακτη οικονομική πολιτική αποκλειστικά τον κ. Στουρνάρα, και να ενστερνιστεί τη λαϊκή δυσαρέσκεια προς το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης τοποθετώντας τον εαυτό του στους... δυσαρεστημένους.
Η ειρωνική του συμπεριφορά κρίνεται από υποκριτική έως βαθιά πολιτικάντικη: γιατί προφανώς η οικονομική πολιτική που εφαρμόζει το Υπουργείο Οικονομικών δεν αποτελεί έμπνευση του υπουργού του. Είναι η πολιτική της Κυβέρνησης, στην οποία ο κ. Βενιζέλος είναι αντιπρόεδρος. Που σημαίνει ότι έχει προσυπογράψει τον οικονομικό σχεδιασμό, και έχει εγκρίνει τις πρωτοβουλίες του υπουργού Οικονομικών. Με το να τον ειρωνεύεται εκ των υστέρων –με το να τον παρουσιάζει ‘κοντύτερο’ ως προς το πολιτικό του ανάστημα–, πιστοποιεί, εκτός από την αποτυχία του κ. Στουρνάρα να αφουγκραστεί τα προβλήματα των πολιτών, τη συνολική αποτυχία της κυβερνητικής πολιτικής στα οικονομικά. Με το να μέμφεται τον υπουργό για έλλειμμα κοινωνικής ευαισθησίας, πιστοποιεί το έλλειμμα κοινωνικής ευαισθησίας της Κυβέρνησης ως σύνολο. Και βέβαια, με το να ονομάζει ‘τον κοντό κοντό’, δηλαδή να παραδέχεται την κοντόφθαλμη οικονομική πολιτική του κ. Στουρνάρα, σημαίνει ότι παραδέχεται ταυτοχρόνως πως το κυβερνητικό έργο είναι χαμηλής κοινωνικής προσφοράς.
Όσο ο Ε. Βενιζέλος λέει ‘τον κοντό κοντό’, δηλαδή όσο ειρωνεύεται τον κ. Στουρνάρα για τη μειωμένη ευαισθησία του, σημαίνει ότι συμφωνεί με την κριτική που γίνεται στην κυβέρνηση για την ελάχιστη κοινωνική της ευαισθησία. Όπως άλλωστε συμφωνεί και ο Κλέαρχος με τη Μαρίνα όταν πρώτος αυτός λέει ‘τον κοντό κοντό’...
Ο κοντός Ν. Ρίζος ήταν ένας πολύ ταλαντούχος ηθοποιός που όχι μόνο συμβιβάστηκε με το μικρό του ύψος, αλλά κατάφερε να το μετατρέψει σε υποκριτικό πλεονέκτημα. Εμείς πάλι, σίγουρα μπορούμε –και το έχουμε αποδείξει πολλάκις– να συμβιβαστούμε με την ιδέα ενός κοντού πολιτικού αναστήματος. Αλλά είναι σκληρό να μας ζητούν να συμβιβαστούμε με την προκρούστεια μέθοδο που ανάλγητα κονταίνει τις προοπτικές μας. Ειδικά όταν αυτοί που μας το ζητούν, μάλλον δεν αντιλαμβάνονται το ύψος των περιστάσεων.
