Του Γιάννη Εμμ. Κουτσογιαννούλη, δικηγόρου ε.τ., πτυχιούχου πολιτικών επιστημών
Ονομασία – κόλαφος για τη νεότερη μεταπολεμική ελληνική ιστορία. Αναφέρεται στην ένοπλη σύρραξη που ξεκίνησε στην Αθήνα στις 3 Δεκεμβρίου 1944 μεταξύ των κυβερνητικών και βρετανικών δυνάμεων από τη μια πλευρά και των δυνάμεων του ΕΑΜ / ΕΛΑΣ από την άλλη, τελείωσε στις 12 Φεβρουαρίου 1945 με τη συμφωνία της Βάρκιζας και αποτέλεσε τον προάγγελο του εμφυλίου πολέμου 1946-1949. Τα πριν και τα μετά:
Λίγο καιρό πριν την απελευθέρωση έλαβαν χώρα δύο πολύ σημαντικά γεγονότα: Α ) Το συνέδριο του Λιβάνου, με την αιγίδα των Άγγλων, μία τριήμερη - 17 Μαΐου/ 20 Μαΐου 1944 - πανεθνική συνδιάσκεψη μεταξύ «της Ελεύθερης Ελληνικής Κυβέρνησης» και των ελληνικών αντάρτικων ομάδων. Η οργάνωση του συνεδρίου είχε ανατεθεί αρχικά στον Σοφοκλή Βενιζέλο όμως τελικά την ανέλαβε ο Γεώργιος Παπανδρέου που στις 26 Απριλίου 1944 σχημάτισε ελεύθερη (εξόριστη) κυβέρνηση - Σημ. Ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν ένας εκ των δύο επισήμων πρακτόρων των Άγγλων στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, ο άλλος ήταν ο Ραούφ Ντενκτάς στην Κύπρο. Στο συνέδριο πήραν μέρος 25 σύνεδροι μεταξύ των οποίων ηχηρά ονόματα της εποχής και όχι μόνο όπως οι Γ. Παπανδρέου, Σπύρος Θεοτόκης, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Αλέξανδρος Σβώλος, Στέφανος Σαράφης, Γεώργιος Καρτάλης κ.α., που εκπροσωπούσαν 15 κόμματα και οργανώσεις και
Β) Η Συμφωνία της Καζέρτας, στην Ιταλία, που υπογράφηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 1944 μεταξύ της «ελεύθερης ελληνικής κυβέρνησης εθνικής ενότητος» και των αντιστασιακών οργανώσεων ΕΑΜ και ΕΔΕΣ. Στην σύσκεψη συμμετείχαν και Άγγλοι, μεταξύ των οποίων ο υπουργός Εξωτερικών Χ. Μακ Μίλαν, ο αρχιστράτηγος των συμμαχικών δυνάμεων της Μεσογείου Σερ Χένρι Ουίλσον και ο στρατηγός Ρ. Σκόμπι. Βασικοί όροι της συμφωνίας ήταν
α) οι αντάρτικες ελληνικές ομάδες να υπαχθούν στις διαταγές της ελληνικής κυβέρνησης εθνικής ενότητος και στη συνέχεια στις διαταγές του στρατηγού Ρ. Σκόμπι και
β) Οι ηγέτες του ΕΑΜ και ΕΔΕΣ να απαγορεύσουν οποιαδήποτε δράση που θα απέβλεπε στην ανάληψη της εξουσίας. Είναι περιττό να σημειώσω ότι καμία συμφωνία δεν τηρήθηκε. Στην πορεία και στο διάστημα από 11 Οκτωβρίου 1944 μέχρι και την 3η Δεκεμβρίου 1944 αξιοσημείωτα γεγονότα υπήρξαν τα παρακάτω: 11 Οκτωβρίου: Ο Τσώρτσιλ και ο Στάλιν αποφασίζουν να αποσυρθούν τα βουλγαρικά στρατεύματα από τη Μακεδονία και την Θράκη μέχρι και τα τέλη Οκτωβρίου. 12. Οκτωβρίου: Οι Γερμανοί εγκαταλείπουν την Αθήνα 18 Δεκεμβρίου: Ο Γ. Παπανδρέου φθάνει στην Αθήνα και σχηματίζει στις 20 Οκτωβρίου Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος στην οποία συμμετέχουν και εξ (6) Εαμικοί Υπουργοί. 21 Οκτωβρίου: Ο Βούλγαρος κομμουνιστής ηγέτης Γκεόργκι Ντιμιτρόφ ενημερώνει την ηγεσία του ντόπιου ΚΚΕ να μην περιμένει βοήθεια και λόγω έλλειψης επαρκούς οπλισμού και λόγω πολιτικών διεθνών περιπλοκών 5 Νοεμβρίου: Ο Γ. Παπανδρέου μετά από συνεργασία (εντολή) με τον Ρ. Σκόμπι ανακοινώνει ότι ο ΕΛΑΣ και ο ΕΔΕΣ θα αποστρατευθούν μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου 9 Νοεμβρίου: Φθάνει στην Αθήνα η 3η Ορεινή Ταξιαρχία του Ρίμινι υπό τον στρατηγό Θρασύβουλο Τσακαλώτο 21 Νοεμβρίου: Το ΚΚΕ αποφασίζει, ενώ ακόμη συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις με τον Γ. Παπανδρέου, που ναυάγησαν στις 28 Νοεμβρίου να προχωρήσει σε ένοπλη σύγκρουση και 1 Δεκεμβρίου: Οι Εαμικοί Υπουργοί αποχωρούν από την κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου.
Την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου το ΕΑΜ οργανώνει παναθηναϊκό συλλαλητήριο στην πλατεία Συντάγματος παρά την κυβερνητική απαγόρευση στο οποίο συμμετέσχον περί τα 100.000 άτομα. Από αμφιλεγόμενες μέχρι και σήμερα αιτίες οι δυνάμεις ασφαλείας άνοιξαν πυρ κατά του πλήθους με αποτέλεσμα να βρουν τον θάνατο 15 πολίτες (οι κομμουνιστές τους αναβιβάζουν σε 30) και να τραυματιστούν πάνω από 100. Την επομένη, μετά τις κηδείες των θυμάτων, γενικεύτηκαν οι συγκρούσεις με τη συμμετοχή και δυνάμεων του εφεδρικού ΕΛΑΣ. Η δύναμη των κομμουνιστών στην περιοχή της Αθήνας ανήρχετο σε περίπου 20.000 ενόπλους. Ο Γ. Παπανδρέου υπέβαλε την παραίτησή του αλλά τελικώς επείσθη από τους Άγγλους να παραμείνει στη θέση του. Οι ελληνικές και συμμαχικές δυνάμεις που αριθμούσαν περίπου 7.500 άνδρες στην Αθήνα, που οι κομμουνιστές αποκαλούσαν περιπαικτικά Σκομπια, είχαν εντολή να αντιμετωπίσουν τους αντιπάλους τους με τον τρόπο που θα αντιμετώπιζαν μία τοπική εξέγερση. Ακολούθησαν σκληρές μάχες με σπουδαιότερες αυτές στο Σύνταγμα Χωροφυλακής Μακρυγιάννη , 6-11 Δεκεμβρίου. Οι αμυνόμενοι χωροφύλακες άντεξαν στην πίεση και το γεγονός αυτό σηματοδότησε την αλλαγή της κατάστασης υπέρ των κυβερνητικών δυνάμεων που ενισχύθηκαν με βρετανικές μονάδες από την Ιταλία. Στην περίοδο αυτή έδρασε μία άθλια οργάνωση από επίλεκτους του ΚΚΕ, η ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών) , τα μέλη της οποίας βαρύνονται με φρικτά εγκλήματα όχι μόνο κατά των φύσει και θέσει ιδεολογικών τους αντιπάλων, δηλ. των υποστηρικτών του αστικού καθεστώτος αλλά και αυτών των αριστερών αντιφρονούντων, αμφισβητιών της επίσημης γραμμής ΚΚΕ (π.χ. Τροτσκιστών, αρχειομαρξιστών, που χαρακτήριζαν τα Δεκεμβριανά σταλινικό πραξικόπημα). Στην περιοχή της ΟΥΛΕΝ μεταξύ των άλλων που εκτελέστηκαν ήταν και η πολύ αγαπητή ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη και ο πρύτανις του ΕΜΠ Ιωάννης Θεοφανόπουλος. Ανήμερα τα Χριστούγεννα ο Τσώρτσιλ έρχεται στην Αθήνα και στις 26 και 27 Δεκεμβρίου στο Υπουργείο Εξωτερικών με τη συμμετοχή εκπροσώπων και του ΕΑΜ αποφασίζεται να ζητηθεί από τον εξόριστο Βασιλέα Γεώργιο να ορίσει σαν Αντιβασιλέα τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, πράγμα που επετεύχθη μετά από πολλές πιέσεις προς τον Βασιλέα στις 30 Δεκεμβρίου. Στις 3 Ιανουαρίου 1945, μετά την παραίτηση Γ. Παπανδρέου, αναλαμβάνει την πρωθυπουργία ο Νικ. Πλαστήρας που σχηματίζει κυβέρνηση χωρίς τη συμμετοχή Εαμικών Υπουργών. Τις προηγούμενες μέρες στις πολιτικές διαπραγματεύσεις είχε επικρατήσει χάος. Ο Σιάντος απαίτησε να δοθούν στον ΕΑΜ τα μισά Υπουργεία, να διαλυθεί η Χωροφυλακή, να τιμωρηθούν οι δοσίλογοι, να γίνει δημοψήφισμα για το πολιτειακό τον Φεβρουάριο 1945 και εκλογές τον Απρίλιο του ιδίου έτους. Οι όροι του απερρίφθησαν ασυζητητί. Στις 5 και 6 Ιανουαρίου 1945 οι δυνάμεις του Εαμικού μετώπου πιεζόμενες εγκατέλειψαν την Αθήνα και τον Πειραιά, στις 11 Ιανουαρίου ο ΕΛΑΣ υπέγραψε ανακωχή με τους Βρετανούς και στις 12.Φεβρουαρίου με τη συμφωνία της Βάρκιζας έληξαν και τυπικά τα Δεκεμβριανά με την απόλυτη πολιτικά και στρατιωτικά ήττα των Εαμιτών. Μετά την ήττα ο ΕΛΑΣ υπό τον Σιάντο αποχώρησε από την Αθήνα με χιλιάδες υποστηρικτές του αλλά παίρνοντας μαζί του και χιλιάδες άσχετους αμάχους τους οποίους ονόμασε αιχμαλώτους πολέμου!
Ο αστικός πολιτικός κόσμος της εποχής χαρακτήρισε τα Δεκεμβριανά σαν το αποτέλεσμα της υπαναχώρησης του ΚΚΕ για αφοπλισμό των ανταρτικών ομάδων, πράγμα για το οποίο προσχηματικά είχε συμφωνήσει. Μέσα σε λίγες μέρες η Αθήνα μετατράπηκε σε ερείπια και πολλοί άμαχοι έχασαν άδικα τη ζωή τους. Το γεγονότα του Δεκεμβρίου 1944 θεωρούνται σαν η 2η φάση του Ελληνικού Εμφυλίου που οδήγησαν στην 3η φάση του που έληξε με την οριστική στρατιωτική πανωλεθρία των συμμοριτικών δυνάμεων τον Αύγουστο 1949. Η ακραία βία που άσκησαν οι κομμουνιστές όχι μόνο κατά των δωσιλόγων αλλά και κατά πολιτών που αρνήθηκαν να ενταχθούν στις δυνάμεις τους αύξησε το κομμουνιστικό μένος της αντίπαλης πλευράς και έκανε σχεδόν αδύνατη την προοπτική άμβλυνσης των πολιτικών παθών για ολόκληρες δεκαετίες.
