Από τον Δημήτρη Δραγανιδάκη
Η Κρήτη, κατά την αρχαιότητα, ακόμη και μέσα από τους μύθους, είναι ενταγμένη στον ευρύτερο ελληνισμό. Αυτό άλλωστε αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ο ιδρυτής των ολυμπιακών αγώνων ήταν ο κουρήτας Ιδαίος Ηρακλής. Στο Ιδαίον άντρο γεννήθηκε ο Δίας για να γλιτώσει από τον πατέρα του Κρόνο. Εκεί οδήγησε ο Δίας την Ευρώπη όταν την πήρε και από την ένωσή τους γεννήθηκε ο Μίνωας. Ο τόπος που γεννήθηκε ο Μινωικός πολιτισμός, ο πρώτος στην Ευρώπη. Το νησί όπου μεγαλούργησε το πνεύμα και η εφευρετικότητα του Δαίδαλου κατασκευάζοντας το δαιδαλώδες παλάτι του Μίνωα, που στη συνέχεια δοξάστηκε ο Θησέας σκοτώνοντας τον Μινώταυρο με τη βοήθεια της Αριάδνης. Κατά τον Όμηρο ειπώθηκε Κρήτη, από τον Κρήτα, γιο του Δία και βασιλιά του νησιού. Γενέτειρα του Βιτσέντζου Κορνάρου δημιουργού του Ερωτόκριτου, του Δομήνικου Θεοτοκόπολου που διέπρεψε στην Ευρώπη δίνοντας το δικό του στίγμα στη ζωγραφική, με το όνομα Ελ Γκρέκο. Σταυροδρόμι πολιτισμών. Μήλον της Έριδος για πολλούς επίδοξους κατακτητές εξαιτίας της στρατηγικής της θέσης: Ρωμαίους, Σαρακηνούς, Ενετούς από το 1212 και Τούρκους από το 1669. Πάντα έδωσε το «παρών» σε όλες τις δύσκολες στιγμές του Ελληνισμού. Στις 15 Μαρτίου 1453 πέντε πλοία με χίλια αποφασισμένα παλικάρια απ’ όλη την Κρήτη αναχωρούν από τη Σούδα για βοήθεια στη Βασιλεύουσα. Οι Κρητικοί αναλαμβάνουν την υπεράσπιση των πύργων Αλεξίου, Λέοντος και Βασιλείου. Κι ενώ την αποφράδα εκείνη μέρα της 29ης Μαΐου 1453 η Πόλη πέφτει στα χέρια των Τούρκων, οι τρεις πύργοι εξακολουθούν και αντιστέκονται. Το πείσμα των Κρητικών στέκεται ανυποχώρητο μπροστά στην τουρκική μανία. Γι’ αυτό και ο υπερήφανος αυτός λαός ποτέ δεν αποδέχτηκε τον κατακτητή. Αυτό τεκμηριώνεται και από το μαύρο κεφαλομάντηλο που φορέθηκε στην Κρήτη μετά την άλωση της Πόλης σε ένδειξη πένθους, αλλά και από τα πολλά επαναστατικά κινήματα, αρχικά με τους αντάρτες των βουνών «Χαΐνηδες», του Μοτσενίγου το 1692, του Δασκαλογιάννη το 1770, την επανάσταση του 1821-1830 που αν και οι Κρήτες αγωνίστηκαν σκληρά, στο πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830, η ευρωπαϊκή διπλωματία δεν τους συμπεριέλαβε στα όρια του ελεύθερου ελληνικού κράτους. Και όσο το όνειρο της ένωσης δεν πραγματοποιούνταν αυτά συνεχίζονταν με αμείωτο ρυθμό αλλά και εκατόμβες θυμάτων. Οι Κρήτες επαναστατούσαν ακόμη κι όταν οι Τούρκοι τους παρείχαν προνόμια. Κι αυτό γιατί ένα μόνο πράγμα επιθυμούσαν την «Ένωση» με την Ελλάδα. Γι’ αυτό σε όλες τις εξεγέρσεις από κει και πέρα, ο στόχος ήταν «Ένωσις ή Θάνατος».
Τίποτε άλλο δεν αναγνωριζόταν πια σαν στόχος άξιος για να παλέψει ο Χαΐνης της Μαδάρας. Το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε το 1833 στις Μουρνιές, το 1841, το 1858 με τον Μαυρογένη, το 1866-1868 με το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, το 1878 με τη συνθήκη της Χαλέπας, το 1889, το 1895 με τον Κούνδουρο. Κι ενώ το αίμα έρρεε, η προπαγάνδα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων προσπαθούσε να καλλιεργήσει στους Κρήτες, κυρίως στους εξέχοντες, μίαν αντίληψη αυτονομίας και ανεξαρτησίας από την υπόλοιπη Ελλάδα. Ευτυχώς όμως στην πλειονότητά τους οι Κρητικοί είχαν κλείσει τα αυτιά τους στις επίδοξες σειρήνες. Την 1η Φεβρουαρίου 1897 φτάνει στην Κρήτη ο συνταγματάρχης Τιμολέων Βάσσος, ο οποίος στο όνομα του βασιλιά της Ελλάδας Γεωργίου του Α’ κηρύσσει την Ένωσή της με την Ελλάδα. Σκληρές μάχες διεξάγονται. Η Κρήτη και πάλι στα όπλα για την «ένωση». Τα πλοία των Μεγάλων Δυνάμεων χωρίς οίκτο κανονιοβολούν ανελέητα στις 9 Φεβρουαρίου 1897 το στρατόπεδο των επαναστατών στο ακρωτήρι Χανίων. Εκεί εκτυλίσσεται μια γενναία πράξη από τη μεριά ενός επαναστάτη. Ο Σπύρος Καγιαλές κάνει το σώμα του ιστό για να στηρίξει την ελληνική σημαία όταν αυτός σπάει τρεις φορές από τις βόμβες του στόλου των Μεγάλων Δυνάμεων. Το Μάρτιο του 1897 οι Ευρωπαϊκές Δυνάμεις προτείνουν ως λύση την αυτονομία της Κρήτης υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου. Πρόταση που στην αρχή δεν γίνεται αποδεκτή. Ο ατυχής όμως για την Ελλάδα ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 αναγκάζει την Ελλάδα να ανακαλέσει τις δυνάμεις της από την Κρήτη. Οι Κρήτες βλέπουν και πάλι το όνειρό τους για την Ένωση να σβήνει. Για την Ένωση αγωνίστηκαν, γι’ αυτήν θυσιάστηκαν και μόνο για λόγους τακτικής αποδέχονται τη δημιουργία της Κρητικής Πολιτείας. Στις 9 Δεκεμβρίου 1898 αποβιβάζεται στο νησί σαν ύπατος αρμοστής, ο πρίγκιπας Γεώργιος, δευτερότοκος υιός του βασιλιά Γεωργίου. Ο λαός τον υποδέχεται με άκρατο ενθουσιασμό γιατί εκλαμβάνουν την παρουσία του στο νησί ως υπόσχεση για την Ένωση. Γρήγορα όμως οι ελπίδες τους διαψεύδονται. Η πολιτική που ακολουθεί ο πρίγκιπας για να επιτευχθεί η ένωση, τον φέρνει σε αντιπαράθεση με τον Ελευθέριο Βενιζέλο ο οποίος διαφωνεί ριζικά. Η οξύτατη αυτή πολιτική κρίση οδηγεί τελικά, στο ένοπλο κίνημα του Θερίσου, από τις 10 Μαρτίου 1905, έως τον Νοέμβριο του 1905. Η χρονιά αυτή αποτελεί ορόσημο και για μια άλλη σκλαβωμένη περιοχή της Ελλάδος, τη Μακεδονία που γιγαντώνεται ο ένοπλος αγώνας σε ένα διμέτωπο εχθρό, τους Τούρκους και τους Βούλγαρους κομιτατζήδες. Τα παλικάρια της Κρήτης που σμιλεύτηκαν από το μπαρούτι και τη φωτιά της μάχης ενάντια στον τούρκικο ζυγό, καθώς και από τις έντονες μνήμες της «πικρής σκλαβιάς», δεν δίστασαν ούτε στιγμή. Άρπαξαν το όπλο τους και έτρεξαν χωρίς να λογαριάσουν τίποτε, μοναδική τους σκέψη να βοηθήσουν την Ελλάδα και να διώξουν τον τύραννο. Καραβίτης, Καούδης, Καλογεράκης, Σεϊμένης, Κλειδής, Δικώνυμος Μακρής, Σκουντρής, Μαζαράκης, Κατεχάκης, Τσόντος, Κατσίγαρης, Γύπαρης, Βολάνης, Νικολούδης είναι μερικά ονόματα από τους εκατοντάδες επώνυμους και ανώνυμους Κ,ρητικούς Μακεδονομάχους. Τον Ιούνιο του 1908 ξεσπά στην Μακεδονία το κίνημα των Νεοτούρκων. Η Κυβέρνηση της Κρήτης στις 24 Σεπτεμβρίου του 1908 εκδίδει ψήφισμα με το οποίο κηρύττει την ένωση της Κρήτης. Ούτε και αυτή τη φορά όμως το όνειρο θα πραγματοποιηθεί. Το κρητικό ζήτημα θα λυθεί και οι πόθοι του κρητικού λαού θα εκπληρωθούν τελικά μόνο όταν η Ελλάδα θα είναι σε θέση να επιβάλει την Ένωση με στρατιωτικά μέσα. Και αυτό γίνεται στις 5 Οκτωβρίου 1912 που ξεκινά ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος. Στις 11 Οκτωβρίου 1912 υπογράφεται Βασιλικό Διάταγμα με το οποίο ο Στέφανος Δραγούμης διορίζεται Γενικός Διοικητής της Κρήτης. Με την de facto αυτή πράξη, η Κρήτη έγινε τμήμα του Ελληνικού Κράτους. H de jure ένωση, συντελέστηκε με τη συνθήκη του Λονδίνου στις 17 Μαΐου 1913 και τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου τον Αύγουστο του 1913, μεταξύ της Τουρκίας και των εμπόλεμων βαλκανικών κρατών. Με το άρθρο 4 της συνθήκης… ο Σουλτάνος δηλοί ότι εκχωρεί την νήσον Κρήτην και ότι παραιτείται υπέρ αυτών πάντων των ων εκέκτητο επί της νήσου ταύτης κυριαρχικών και άλλων δικαιωμάτων…
Και φυσικά δεν αναγράφεται πουθενά ούτε γίνεται καν η παραμικρή μνεία για δημοψήφισμα μετά από εκατό χρόνια όπως κάποιοι σκοτεινοί κύκλοι διέδιδαν τα προηγούμενα χρόνια. Οι θυσίες αιώνων επιτέλους έγιναν πράξη και τη θέση της μισητής σημαίας της αυτονομίας, με το λευκό σουλτανικό αστέρι σε κόκκινο φόντο που συμβόλιζε την τουρκική μειονότητα και την επικυριαρχία του Σουλτάνου που ποτέ δε δημιούργησε συγκίνηση και συναισθήματα υπερηφάνειας στον κρητικό λαό, παίρνει άπαξ δια παντός η γαλανόλευκη. Την Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 1913 ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος έφθασαν στα Χανιά. Δυο παλαίμαχοι αγωνιστές, ο Αναγνώστης Μάντακας και ο Χατζή- Μιχάλης Γιάνναρης, ύψωσαν την ελληνική σημαία στο φρούριο Φιρκά, στο λιμάνι των Χανίων. Με τη συμβολική αυτή πράξη επισημοποιήθηκε η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
* Ο Δημήτρης Σ. Δραγανιδάκης είναι δάσκαλος και πρόεδρος της Λ.Ε.Κ. Λάρισας
