Γνώριζα πάντα ότι ο Γρηγόρης Σταγέας ήταν μια εξαίρετη, μια ταλαντούχα συγγραφική πένα που πάνω από σαράντα τόσα χρόνια διακονεί με την πίστη και αφοσίωση ιεροφάντη και τη γνώση μύστη, την Τέχνη του λόγου.
Διάβασα πολλά έργα του σε ανθολογίες, έντυπα και λογοτεχνικές σελίδες εφημερίδων και ομολογώ πως με ταξίδεψαν μαγικά σαν πολύκουπες γαλέρες εκεί που ο δημιουργός τους συνεπιβάτη του γύρευε να με πάει. Κι έγινα ένα με τις υπαρκτές ή μυθοπλαστικές του φιγούρες ζώντας χειροπιαστά τις χαρές και τα πάθη τους, την αλήθεια ή το μύθο τους.
Το τότε, το τώρα, το διηνεκές τους. Γιατί ο λόγος του δεξιοτέχνη, δημιουργού, είχε και έχει τη ζωντάνια, την αμεσότητα της πλαϊνής φωνής που η απόκριση, η συμμετοχή σου στα δρώμενα είναι αναπόφευκτη.
Δεν είχα την τύχη να απολαύσω την πρώτη του συλλογή διηγημάτων «Το κάλεσμα της γης» αλλά η εγκάρδια προσφορά της «Πέτρινης Πολιτείας» του μου έδωσε την ευκαιρία να ξαναχαρώ ολοκληρωμένα την μυθοπλαστική του δεινότητα, τον μεστό, τον ρέοντα λόγο του, αλλά και την αφηγηματική του ευρηματικότητα που καταφέρνει χαρισματικά να ανασέρνει και να ορθοστηλώνει ολοζώντανα γεγονότα από το απώτερο και πρόσφατο παρελθόν και να σε κάνει κοινωνό τους με την ίδια δύναμη μύριων συναισθημάτων και μηνυμάτων και την ίδια συγκίνηση.
Πόλεμος, ηρωισμοί, θυσίες, θάνατος, αγώνες, ελπίδα, ανθρωπιά, βαρβαρότητα, προδοσία, πίστη σε ιδανικά, έρωτας, στοργή, αναλγησία. Ο,τι δομεί τη ζωή, ό,τι αγκαλιάζει η αιωνιότητα, τα πλείστα ανάδελφα μεταξύ τους κι όμως με μια αναντήρητα κι αιώνια συνύπαρξη. Πώς τα σφιχτόδεσε όλα θαυματουργά η διηγηματική του μπαγκέτα σε μια χιλιότονη αρμονική συμφωνική δημιουργία που συγκινεί ψυχόκορμα;
Ο ηρωισμός, η αυτοθυσία, η ομοψυχία του έπους του ’40 στα διηγήματά του («Τα Χριστούγεννα των γενναίων», «Ο Μικρός αδελφός»), δεν φαντάζουν πατριδολατρευτικές εξάρσεις. Γιατί χρίστηκαν από την τότε παγκόσμια κρίση σαν πρωτόφαντο θαύμα ηρωισμού. Και γιατί ακόμα στην παραστατική, στην αδρή καταγραφή τους ανασταίνονται μόνο στην πραγματική τους διάσταση σαν αλήθειες που συγκλονίζουν.
Το ίδιο αναπλασμένα και υλοποιημένα με ρεαλισμό και συγκίνηση είναι και τα κατοχικά και αντιστασιακά του πονήματα «Ο Τάσος», «Ο Κίτσιος Ντόλκας», «Φως στο σκοτάδι», «Φλόγες στον κάμπο», «Η θυσία», «Ο άγγελος», «Πέτρινη Πολιτεία», «Ο λοχαγός» ή «Ο σταυρος». Ξεθάβει η αριστοτεχνική του γραφίδα σαν ερευνητική κι επίμονη σκαπάνη παθιασμένου αρχαιολόγου καιρούς αιμοβόρους, σκληρούς μα και δοξαστικούς που στο εύρος τους έχουν κουρνιάσει θυσίες, ηρωισμοί, ιδανικά, αγώνες για δίκιο, για λευτεριά. Μα και προδοσίες και κτηνωδία και η φρίκη που σκορπά η κατακτητική μανία των τυράννων. Ολα αναγεννούν σκιαγραφημένα με αρχιτεκτονική τελειότητα από την άγρυπνη μνήμη και τη σοφή σκέψη του στιγμές φωτεινές ή ανελέητες. Που σαν μια ατέλειωτη διθυραμβική, τραγική, τρυφερή, σκληρή, βουβή ή κραυγαλέα λιτανεία πορεύονται στους δίσεχτους εκείνους καιρούς μέσα από την εξιστορητική του μαρτυρία.
Μοιάζουν ακόμα οι ρωμαλέες αφηγηματικές του εικόνες κραυγές θαρρείς αγωνιστικές ή απόγνωσης που αχούν ισόβια ασώπαστες για όσους μαρτυρικά και θυσιαστικά τις έζησαν. Και προτροπή είναι γι’ ανάθεμα γι΄ αυτούς που τις απαντούν πρωτόγνωρα ίσως μέσα από το μαρτυρολόγιο, από το βωμό τιμής που στήνουν οι σελίδες του κι από τις αείζωες παρακαταθήκες μνήμης που σώρευσε το πνεύμα και η ψυχή του.
Αλλά το σύνολο της «Πέτρινης Πολιτείας» του, 21 διηγήματα, 400 περίπου σελίδες δεξιοτεχνικά δομημένου έργου, με μεθοδική ύφανση μύθου και αλήθειας. Με έκφραση δυνατή, καθαρή, εύληπτη, αλλά και φιλοσοφημένη που απηχεί χωρίς ψευτοστολίδια, λεκτικά την αιώνια άμοιαστη και αλάθητη λαϊκή θυμοσοφία. Αυτή τη σοφή γνώση που για τους ξωμάχους και αγωνιστές της ζωής λες και γεννιέται μαζί τους. Κι αδιανόητα γίνονται αυτοί διδάχοι της για τους ειδήμονες, τους φωτισμένους.
Η διείσδυσή του στον χαρακτήρα, στην ψυχοσύνθεση των ηρώων του και η περιγραφική ιδιαιτερότητα της κάθε δρώσας φιγούρας στα έργα του σου δημιουργούν την απορία πότε πρόφτασε να κλειδαμπαρώσει στη μνήμη του όλα αυτά τα χαρακτηριστικά στις τόσες φιγούρες που εναλλάσσονται, που πλέκουν τα διηγήματά του; Γιατί νιώθεις πως έτσι ολόιδια όπως σου τα σκιαγραφεί τ’ αντάμωσες κι εσύ μυριάδες φορές αντικρυνά σου.
Στην πολυφωνική διηγηματική του συμφωνία ζεις αντάμα με τον «Αρη» του και το «Πάσχα Λευτεριάς» τα παιδικά σου χρόνια ξανά, ξέγνοιαστα ή στερημένα έτσι τρυφερά και ζωντανά, όπως σου τα θύμισε κι όπως η νοσταλγία σου ισόβια σου τα ‘χει φυλαγμένα.
Κι ακούς ακόμα τους ευρηματικούς, μεστούς, γοργούς διαλόγους του και τη μουσική του ζεστού λόγου του την ώρα που αναπλάθει με φυσιογνωμιστική μαεστρία μορφές τρυφερές, στοργικές ή σκληρές σαν πέτρα που σε επαναστατούν, που σε πληγώνουν.
Γιατί διαβάζοντας απνευστί το κάθε έργο του το ζεις με την ίδια αμεσότητα.
Ομως εκεί που ο λόγος του είναι μια πραγματική μουσική πανδαισία είναι η ποιητική, η λυρική, η τρυφερή απεικόνιση της φύσης. Στις γλύκες της και στην οργή της. Τότε η πένα του γίνεται γλυκόλαλος αυλός που πότε μοιάζει μαγικά με αηδονολάλημα κι άλλοτε με βουερό αστροπελέκι.
Ο Γρηγόρης Σταγέας, ο καταξιωμένος συγγραφέας όχι μόνο πανθεσσαλικά αλλά και πανελλαδικά έχει υψώσει την τέχνη του λόγου εκεί ψηλά που στέκει επάξια αιώνες τώρα και η «Πέτρινη Πολιτεία» του, που τον γέννησε και τον άντρωσε.
Συγχαίρω θερμά τον ταλαντούχο και αφοσιωμένο αυτόν εργάτη του πνεύματος και πιστεύω απόλυτα πως έχει να δώσει ακόμα πολλά στη Λογοτεχνία μας και γενικά στη Νεοελληνική Γραμματεία.
Ζήτα Χατζοπούλου - Καλογιάννη
