* Του Ιωάννη Ε. Καρυώτη MD, PhD
χειρουργού - ουρολόγου – ανδρολόγου
επιστημονικού διευθυντή Χειρουργικής Κλινικής «Θεοτόκος»
Α. Γυναικεία ακράτεια ούρων
Το συγκεκριμένο πρόβλημα δυστυχώς έχει άμεσο αντίκτυπο στη θηλυκότητα, στην ψυχολογία και τη σεξουαλικότητα της γυναίκας. Αν και η πάθηση συχνά συνοδεύεται από σημαντική νοσηρότητα, παρατηρείται μεγάλη διστακτικότητα στην αναφορά του προβλήματος. Οι συνηθέστερες κατηγορίες γυναικείας ακράτειας είναι οι εξής:
* Ακράτεια ούρων στην προσπάθεια
* Ακράτεια ούρων από έπειξη
* Μικτού τύπου ακράτεια (Συνδυασμένη ακράτεια)
Τι είναι η ακράτεια ούρων από προσπάθεια;
Είναι η κατάσταση, κατά την οποία θα παρατηρήσετε απώλεια ούρων, (χωρίς να το θέλετε), όταν βήχετε, γελάτε, φτερνίζεστε, σηκώνετε βάρος, ανεβαίνετε σκάλες, περπατάτε ή ακόμα και κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Πολλές γυναίκες μετά τον τοκετό, αλλά και αργότερα στην περίοδο της εμμηνόπαυσης εμφανίζουν προβλήματα ακράτειας των ούρων.
Ποια είναι η θεραπεία στην ακράτεια ούρων από προσπάθεια;
H θεραπευτική αντιμετώπιση είναι σχεδόν πάντα χειρουργική. Από μία μικρή τομή στην περιοχή του κόλπου, γίνεται η εισαγωγή της λεγόμενης κολπικής ταινίας ελεύθερης τάσης (TVT). Στα χέρια ενός έμπειρου χειρουργού - ουρολόγου ή ουρογυναικολόγου η επέμβαση αυτή είναι:
* Ελάχιστα επεμβατική: 2 μόνο μικρές τομές, του ενός εκατοστού στο εφήβαιο
* Ποσοστό επιτυχίας > 90%
* Πολύ μικρός κίνδυνος ανάγκης καθετηριασμού μετά το χειρουργείο: < 2%
* Ελάχιστες επιπλοκές
* 'Αμεση αποτελεσματικότητα
* Χρόνος αποκατάστασης μετά το χειρουργείο 3-4 εβδομάδες.
* Συνιστάται να αποφεύγεται η σεξουαλική επαφή, η έντονη γυμναστική και η άρση μεγάλου βάρους για 4-6 εβδομάδες.
Tαινία ελεύθερης τάσης (Tension free vaginal tape)
Τι είναι και από τι προκαλείται η ακράτεια από έπειξη;
Στην κατάσταση αυτή η γυναίκα αισθάνεται έντονη επιθυμία για ούρηση και υπάρχει διαφυγή ούρων προτού φτάσει στην τουαλέτα. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων το αίτιο δεν είναι γνωστό (ιδιοπαθής αιτιολογία). Η ακράτεια από έπειξη οφείλεται συνήθως σε νευρολογικές βλάβες και για αυτό το λόγο σε αυτές τις περιπτώσεις η ουροδόχος κύστη χαρακτηρίζεται ως νευρογενής κύστη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα εγκεφαλικά επεισόδια, η νόσος του Πάρκινσον, οι κακώσεις του νωτιαίου μυελού από ατύχημα ή πτώση, η γεροντική άνοια και η σκλήρυνση κατά πλάκας. Τα συμπτώματα των ασθενών είναι:
* Ξαφνική και έντονη ανάγκη για ούρηση
* ΄ Απώλεια ούρων έπειτα από έντονη επιθυμία για ούρηση
* Συχνουρία: πάνω από 8 φορές την ημέρα και πάνω από 2 τη νύχτα
* Νυχτουρία – νυχτερινή αφύπνιση λόγω επιθυμίας για ούρηση.
Ποια είναι η θεραπεία στην ακράτεια από έπειξη;
Η θεραπεία σε αυτήν την περίπτωση είναι αποκλειστικά φαρμακευτική. Η ανταπόκριση στην αγωγή αυτή εξαρτάται άμεσα από το βαθμό της βλάβης και γι’ αυτό είναι απαραίτητη η στενή παρακολούθηση από τον θεράποντα ιατρό. Εδώ ανάλογα με τη φύση της αιτίας εάν είναι νευρολογικής αιτιολογίας ή όχι (νόσος Parkinson, σκλήρυνση κατά πλάκας, εγκεφαλικά επεισόδια κ.λπ.) μπορεί να χρησιμοποιήσουμε:
* Αντιχολινεργικά φάρμακα που έχουν σα στόχο να κάνουν λιγότερο ευαίσθητη την κύστη
* Ενδοκυστικές εγχύσεις αλλαντικής τοξίνης BOTOX. Οι ενέσεις αλλαντικής τοξίνης τύπου Α
* Διαδερμική διέγερση κνημιαίου νεύρου
Μικτού τύπου ακράτεια (Συνδυασμένη ακράτεια)
Σε αυτή την περίπτωση, η πάθηση χαρακτηρίζεται ως μεικτός τύπος ακράτειας. Η διάγνωση προκύπτει από το ιστορικό της ασθενούς και τον ουροδυναμικό έλεγχο. Η θεραπεία έγκειται σε χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής και επεμβατικά, με την τοποθέτηση ταινίας ακράτειας ούρων.
Β. Ανδρική ακράτεια ούρων
Ακράτεια από υπερπλήρωση
Συχνή σε ηλικιωμένους άνδρες με μεγάλη κατακράτηση ούρων (χρόνια επίσχεση ούρων) λόγω συνήθως καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη. Οι ασθενείς παραπονιούνται συνήθως για ελαττωμένη ροή ούρων, συχνουρία, σταγονοειδή απώλεια ούρων μετά το τέλος της κανονικής ούρησης και καθυστέρηση της έναρξης της ούρησης... Αλλα αίτια περιλαμβάνουν στενώματα της ουρήθρας, αδύναμο μυ της ουροδόχου κύστης (υποτονικός εξωστήρας) κ.λπ.
Ακράτεια μετά ριζική προστατεκτομή
Ως παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση ακράτειας μετά από επέμβαση ριζικής πρoστατεκτoμής (για καρκίνο του προστάτη), θεωρούνται η ηλικία (> 70 έτη) κατά την επέμβαση, προηγηθείσα διουρηθρική προστατεκτομή, ο δείκτης μάζας σώματος (BMI), το μέγεθος του προστάτη, το μικρό μήκος ουρηθρικού κολοβώματος, τυχόν συνυπάρχουσες παθήσεις, η ανεπαρκής λειτουργία του έξω σφιγκτήρα πριν την επέμβαση και τέλος η χειρουργική τεχνική. Η διατήρηση του κυστικού αυχένα (διατήρηση έσω σφιγκτήρα), η διατήρηση ικανού μήκους της μεμβρανώδους ουρήθρας (περίπου 2,5 εκ.), η διατομή μόνο της ραχιαίας φλέβας για τη διατήρηση του περιουρηθρικού σφιγκτήρα και η ανατομική παρασκευή της κορυφής του προστάτη ώστε να διατηρηθούν οι νευρικοί κλάδοι του έξω σφιγκτήρα, συμβάλλουν στην ταχύτερη επίτευξη της εγκράτειας και στην ελάττωση εμφάνισης αναστομωτικών στενωμάτων. Όταν τα αίτια της ακράτειας είναι η βλάβη του σφιγκτήρα, ο μόνος τρόπος αποκατάστασης είναι η χειρουργική (τεχνητοί σφιγκτήρες - ανάρτηση ουρήθρας, Male Slings). Η εφαρμογή του τεχνητού σφιγκτήρα αποτελεί την καθιερωμένη θεραπεία της σφιγκηριακής ανεπάρκειας μετά από ριζική προστατεκτομή. Το βασικό πλεονέκτημα του τεχνητού σφιγκτήρα είναι η άμεση λύση του προβλήματος. Σε μακροπρόθεσμη όμως βάση (5ετία, 10ετία) εμφανίζονται διάφορες επιπλοκές (διαβρώσεις, λοιμώξεις) καθώς επίσης και ανεπαρκής λειτουργία της συσκευής. Στα μειονεκτήματα του τεχνητού σφιγκτήρα θα πρέπει επίσης να λάβει κανείς υπ’ όψιν και τα ακόλουθα: α) το υψηλό κόστος της συσκευής, β) ο ασθενής θα πρέπει να περιμένει 1.5 μήνα για την ενεργοποίηση της συσκευής και γ) η συσκευή απαιτεί μηχανική παρέμβαση από τον ασθενή κάτι το οποίο είναι δύσκολο για ορισμένη κατηγορία ασθενών. Εναλλακτική πρόταση είναι η χρήση διαφόρων ταινιών (Slings). To σημαντικότερο μειονέκτημά τους είναι ότι δεν παρέχουν δυνατότητα ρύθμισης της τάσης. Τα τελευταία όμως χρόνια εφαρμόζεται η ταινία ρυθμιζόμενης τάσης (A.TO.M.S System-Adjustable Transobturator Male System) η οποία παρέχει εξωτερική «συμπίεση» στην ουρήθρα και παρέχει τη δυνατότητα προεγχειρητικής και μετεγχειρητικής ρύθμισης της πίεσης διαφυγής.
Διαθυροειδική τοποθέτηση επαναρρυθμιζόμενης ταινίας ανδρικής ακράτειας
