Του Φίλιππου Ζάχαρη
Σημαντικά στοιχεία για την πορεία του αγροτικού τομέα στην Ελλάδα παρέχει η επικαιροποιημένη έκθεση της ΠΑΣΕΓΕΣ, με τίτλο «πρόσφατες εξελίξεις στην αγροτική οικονομία της Ελλάδος», που δόθηκε τις τελευταίες μέρες στη δημοσιότητα. Στην έκθεση αυτή παρουσιάζεται η νεότερη έκδοση των εξελίξεων στην αγροτική οικονομία της χώρας, μετά από την επικαιροποίηση της προηγούμενης, που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα της ΠΑΣΕΓΕΣ τον Ιούλιο του 2012.
Πρόκειται για ορισμένα βασικά στοιχεία και μεγέθη, που περιέχονται σε πρόσφατη έκδοση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προσδιορίζοντας τη σημασία και τις εξελίξεις στην ελληνική γεωργία στο διάστημα των τελευταίων ετών. Τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην ανανεωμένη αυτή έκδοση παρουσιάζονται με τη μορφή πινάκων και διαγραμμάτων, προσφέροντας τη δυνατότητα συνοπτικής ενημέρωσης σε ορισμένα μακροοικονομικά μεγέθη, στους οικονομικούς λογαριασμούς της γεωργίας και στις δαπάνες της ΚΑΠ, στις εξελίξεις στο αγροτικό εισόδημα, στην ανάλυση της αξίας και του κόστους της αγροτικής παραγωγής κατά κατηγορία, στην εξέλιξη των τιμών των εισροών και εκροών, στο εμπόριο των αγροτικών προϊόντων, στη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και του απασχολούμενου δυναμικού.
Όπως εξάλλου έχει επισημανθεί και σε προηγούμενες αναφορές, ο αγροτικός τομέας αποτελεί βασικό τροφοδότη σειράς προϊόντων και υπηρεσιών, ιδιαίτερης σημασίας για τη βιομηχανία τροφίμων και ποτών, η οποία αποτελεί σταθερά τον κινητήριο μοχλό της μεταποίησης, αλλά και από τη συνεισφορά των αγροτικών προϊόντων στο εξωτερικό εμπορικό ισοζύγιο της χώρας, που παρουσιάζει σταθερότητα και δυναμισμό ακόμα και στην περίοδο της ύφεσης στην οικονομία.
Είναι χαρακτηριστικό, σύμφωνα με ορισμένα στοιχεία ότι στη σύνθεση των εξαγόμενων αγαθών το ποσοστό των αγροτικών προϊόντων, περιλαμβανομένων των τροφίμων, των ποτών και του καπνού, ανήλθε το 2012 στο 26,8%, ποσοστό μεγαλύτερο εκείνου του προηγούμενου έτους (25,4%).
Σύμφωνα πάντως με τα στοιχεία, η χρησιμοποιούμενη γεωργική γη εκτιμάται το 2011 σε 34,8 εκατ. στρέμματα περίπου, περιλαμβάνοντας 717.000 αγροτικές εκμεταλλεύσεις, με μικρό μέσο μέγεθος (49 στρ.) που υπολείπεται αισθητά του μέσου όρου των αγροτικών εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ-27 (146 στρ.).
Στο σύνολό του ο πρωτογενής τομέας απασχολεί κατά το έτος αυτό 507.000 άτομα, πλήθος που αντιπροσωπεύει το 12,4% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της χώρας. Η αξία της παραγωγής του γεωργικού κλάδου, σε τρέχουσες τιμές, εκτιμάται το 2012 (προσωρινά στοιχεία) σε 10,8 δισ. ευρώ περίπου, ενώ η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του, σε βασικές τιμές, βρίσκεται στο χαμηλό επίπεδο των 5 δισ. ευρώ, μέγεθος που αναλογεί στο 4% στο σύνολο της οικονομίας.
Η αξία των εισαγόμενων αγροτικών προϊόντων - περιλαμβανομένων των τροφίμων και των ποτών, βρίσκεται σε υψηλό σημείο, καλύπτοντας το 13,6% της συνολικής αξίας των εισαγωγών, με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται αρνητικό ισοζύγιο στο εμπόριο αγροτικών προϊόντων της χώρας, με έλλειμμα το οποίο κατά το 2011 προσεγγίζει το επίπεδο των 2 δισ. ευρώ περίπου. Η παραγωγή γεωργικών αγαθών παρουσιάζει το 2012 μικρή πτώση της αξίας της, σε τρέχουσες τιμές παραγωγού, κατά 1,4% περίπου, έναντι της σημαντικής αύξησής της τόσο κατά το 2010 (6,9%), όσο και κατά το 2011 (4,1%), ανερχόμενη στο ύψος των 9,78 δισ. ευρώ. Στο επίπεδο της φυτικής παραγωγής, η κάμψη (-1%) αποδίδεται στη μείωση της αξίας στα περισσότερα προϊόντα, ιδιαίτερα έντονη στο σιτάρι (-13,3%) παρά την άνοδό της σε ορισμένα είδη, όπως στον αραβόσιτο (10%), στο κρασί (21,8%), στο ελαιόλαδο (11,4%) και στα φρούτα (7%).
Στη ζωική παραγωγή αισθητή ήταν η πτώση της αξίας στο αιγοπρόβειο κρέας (-9%), ενώ σημαντική αύξηση παρατηρείται στα πουλερικά (14,8%). Επισημαίνεται η συνεχής μείωση της αξίας της ζωικής παραγωγής στο διάστημα της τετραετίας 2009-2012, που παραμένει έντονα πτωτική σε δύο κρίσιμης σημασίας προϊόντα, όπως στο αιγοπρόβειο κρέας (-6,12%) και στο γάλα (-3,5%). Η σχέση πάντως μεταξύ φυτικής και ζωικής παραγωγής ως προς την αξία φαίνεται ότι δεν μεταβλήθηκε, με την αναλογία να διατηρείται κατά το 2012 (72/28), σχεδόν παρόμοια με εκείνη του προηγούμενου έτους.
Μεταξύ των παραγόμενων προϊόντων, στο διάστημα της πενταετίας 2008-2012, το προβάδισμα ως προς την κατανομή της αξίας κατέχουν τα φρούτα και τα κηπευτικά, με ποσοστά 16% και 15,5% αντίστοιχα. Ακολουθούν τα δημητριακά (13,1%), το γάλα (10,4%), το ελαιόλαδο (10,3%) και τα προϊόντα των αροτραίων καλλιεργειών (9%). Αναφορικά με τη διάρθρωση του εργατικού δυναμικού, διατηρείται όπως φαίνεται ισχυρός ο οικογενειακός χαρακτήρας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων κατά το 2010, μια και από το σύνολο του εργατικού δυναμικού (1.132.870 άτομα) ένα συντριπτικό ποσοστό (98%) αφορά σε οικογενειακές εκμεταλλεύσεις, που απασχολούν γυναίκες κατά ποσοστό 51% και πλέον. Από το οικογενειακό εργατικό δυναμικό, το 50% περίπου θεωρείται πλήρους απασχόλησης, εργαζόμενο σε εκμεταλλεύσεις που απορροφούν περισσότερο από μια ετήσια μονάδα εργασίας.
Σημειώνεται ωστόσο η σημαντική μείωση του εργατικού δυναμικού των γεωργικών εκμεταλλεύσεων σε σχέση με προηγούμενη καταγραφή (1.508.190 άτομα κατά το 2007). Πρόκειται για μια πτώση της τάξεως του 25%, η οποία επιδρά αρνητικά στην απασχόληση, αλλά και στην ανάπτυξη των περιοχών της υπαίθρου.
