Του Αποστόλου Ποντίκα, δασκάλου, θεολόγου, φιλολόγου, πτυχ. Πολιτικών Επιστημών, επιτ. σχολικού συμβούλου
Ο μήνας Ιούλιος είναι ο έβδομος μήνας του έτους με 31 ημέρες και πήρε το όνομά του προς τιμή του Ιούλιου Καίσαρα. Προηγουμένως ονομαζόταν Quintilis, γιατί στο ημερολόγιο του Ρωμύλου και του Νουμά Πομπιλίου ήταν ο 5ος μήνας. Ο λαός μας τον ονομάζει Αλωνάρη γιατί συνδέθηκε με τον αλωνισμό των γεννημάτων. Γυαλιστή γιατί με τη ζέστη του βοηθά στο γέννωμα των καλοκαιρινών φρούτων. Άλλωστε, ο λαός μας λέγει: «Της Αγίας Μαρίνας σύκα και τ’ Άη- Λιός σταφύλι./ Και του Άη-Παντελήμονα, γύρνα με κουφίνι». Οι νησιώτες, τον θεωρούν Γυαλιστή γιατί οι θάλασσες είναι ήρεμες, γυαλί, σε σχέση με τον Αύγουστο που αρχίζουν τα μελτέμια.
Ακόμα ο λαός μας τον λέγει και Πανηγυρά, γιατί αρχίζουν πολλά πανηγύρια στον τόπο μας. Έτσι, την έναρξη των πανηγυριών κάνουν οι άγιοι Ανάργυροι, την πρώτη του μηνός. Ακολουθούν οι γιορτές της Αγίας Κυριακής, Αγίας Μαρίνας, του Προφήτη Ηλία, της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Παντελεήμονα, του Αγίου Κήρυκος και Ιουλίτης, της Μαρίας Μαγδαληνής, κ.λπ. Έτσι, ο Ιούλιος είναι ένα ασταμάτητο πανηγύρι σε κάθε τόπο της πατρίδας μας. Ας παρακολουθήσουμε σύντομα ορισμένες γιορτές του Ιουλίου.
Αγιοι Ανάργυροι, δηλαδή, ο Κοσμάς και ο Δαμιανός, οι οποίοι ήταν γιατροί. Φιλάνθρωποι και ανάργυροι στην άσκηση του επαγγέλματος και για την μεγάλη πίστη τους στο Χριστό μαρτύρησαν από την οργή του εθνικού έπαρχου. Ο λαός μας τους παρακαλεί για τη γιατρειά της θέρμης με τα εξής λόγια: «Άγιοι Ανάργυροι θαυματουργοί, αρχίατροι του κόσμου, / Οπού γιατρέψατε πολλούς, γιατρέψτε και εμάς από τσις τρεμούρες κι λιγούρες/ από το κρύο και τη θέρμη. Να φύγουν σαν τον ήλιο, να πάνε στα όρη τα βουνά κι στα άγρια λαγκάδια».
Αγιά Κυριακή: Η μνήμη της Αγίας Κυριακής τιμάται στις 7 του μηνός και ο λαός μας τη θεωρεί θεραπεύτρια κάθε ασθένειας. Ειδικά οι τσοπάνηδες της Θεσσαλίας, τη θεωρούν ιατρό στις αρρώστιες των κοπαδιών τους και για το λόγο αυτό την ημέρα αυτή αργούν να βγάλουν τα ζωντανά στη βοσκή. Εξάλλου, στις 15 του μηνός σε ορισμένες νησιωτικές περιοχές γιορτάζεται ο Άγιος Κήρυκος με τη μητέρα του Ιουλίτη. Σύμφωνα με το συναξάριό τους, την ώρα της ανάκρισης της Ιουλίτης από τον ηγεμόνα, ο νεαρός Κήρυκος κλότσησε τον ηγεμόνα και εκείνος οργισμένος τον πέταξε κάτω και τον τραυμάτισε θανάσιμα στο κεφάλι. Συνάμα, αποκεφάλισε και τη μητέρα του. Οι νησιώτες θεωρούν τους αγίους αυτούς προστάτες των μικρών παιδιών από πεσίματα και τραυματισμούς.
Η Αγία Μαρίνα: Ο λαός μας πιστεύει ότι η Αγία Μαρίνα, θεραπεύει από την ευλογιά. Το όνομά της συνδέθηκε με αρκετές λαϊκές δοξασίες, αφού θεωρείται ότι αυτό έχει σχέση με εξαφανισμό των ασθενειών. Άλλωστε, Μαρίνα, κατά την ερμηνεία του λαού μας, σημαίνει «μαραίνω τις αρρώστιες, ξεραίνω τα εξανθήματα Έτσι, λέγει ο λαός: «Αγια Μαρίνα και κυρά/ που μαραίνεις τα σπυριά/ μάρανε και τα δικά μου». Η γιορτή της Αγίας Μαρίνας θεωρούνταν αυστηρή αργία για τους γεωργούς και όσοι δεν την κρατούσαν πάθαιναν μεγάλη ζημιά
Ο Προφήτης Ηλίας
Ο Προφήτης Ηλίας, ο έφορος της βροχής, των ανέμων, των βροντών και κεραυνών, τιμάται στις 20 του μηνός. Είναι ο άγιος των κορυφών, των υψομέτρων και έχει ταυτιστεί με τον ήλιο.
Ποικίλα ήταν παλιότερα τα λατρευτικά έθιμα του Προφήτη. Παλαιότερα γιόρταζαν οι πιστοί με φωτιές πάνω στις βουνοκορφές, με θυσίες πετεινών και άλλων τελετουργικών πράξεων που αποσκοπούσαν στη θεραπεία των ασθενειών. Είναι χαρακτηριστικές οι ενέργειες που έκαναν την ημέρα αυτή οι οικείοι κάποιου αρρώστου. Έζωναν το ξωκλήσι του Προφήτη με λεπτό κέρινο νήμα και στη συνέχεια με αυτό το σχοινί περιτύλιγαν τον άρρωστο, ώστε να θεραπευτεί. Εξάλλου, σε γεωργικές περιοχές έφερναν στάχυα στο ναό και μετά τη Μεγάλη Είσοδο του ιερέα, έδεναν με τα στάχυα αυτά το σημείο που πονούσε ο ασθενής (πόδι, χέρι, κεφάλι).
Η Αγία Παρασκευή: Το πιο πλούσιο, διαδομένο Ιουλιανό πανηγύρι κυρίως στη Β. Ελλάδα είναι της Αγίας Παρασκευής 26 του μηνός. Είναι η προστάτρια των ματιών και λατρεύεται ακόμα και στο βαλκανικό χώρο. Στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, όταν μπει στο μάτι κάποιου ένα μπάμπαλο ή, όταν βγει το γνωστό κριθαράκι, τότε οι γερόντισσες σταυρώνουν το πονεμένο μάτι λέγοντας τα εξής λόγια: « Αη- Πρασκευίτσα μου,/ σάρωσε το ματάκι, διώξε το κριθαράκι, διώξε τον πόνο στα όρη, δος φως δυνατό να βλέπει το ματάκι». Βέβαια, η Αγία εκτός από γιατρός των ματιών είναι και προστάτρια της χολέρας και της Πανώλης. Για τη Χολέρα και Πανώλη στη Θράκη υπήρχε ένα παλιό έθιμο που μου το διηγήθηκαν 1980, κάτοικοι των Πετρωτών Ορεστιάδας, όπου υπηρέτησα ως εκπαιδευτικός. Σύμφωνα με αυτό το έθιμο, οι ασθένειες παριστάνονταν ως απαίσιες γριές, τις οποίες η Αγία Παρασκευή καταδίωκε και απομάκρυνε, αφού γινόταν η εξής τελετή: Όσοι είχαν άρρωστο τον πήγαιναν στο ναό της Αγίας και έσκαβαν έναν λάκκο, όπου έβαζαν μέσα τον άρρωστο, τον τύλιγαν με πάπλωμα για να ιδρώσει και έριχναν πάνω του αγίασμα. Άναβαν γύρω από τον λάκκο φωτιά, για να πάρουν οι φλόγες την αρρώστια και στη συνέχεια έβγαζαν τον ασθενή έξω, τον έπλεναν και έσφαζαν συνάμα έναν κόκορα και με το αίμα του ράντιζαν τον λάκκο. Με τον τρόπο αυτό θεραπευόταν ο ασθενής, σύμφωνα με τη θρακιώτικη αντίληψη.
Άγιος Παντελεήμων: Άγιος Παντελεήμων ήταν γιατρός στο επάγγελμα και άσκησε την ιατρική ως φιλανθρωπία. Αποκεφαλίστηκε το 305 και έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής στους Έλληνες χριστιανούς. Στη μνήμη του γίνονται αρκετά πανηγύρια, με κουρμπάνια και υπάρχουν σε όλη τη χώρα, ενώ αρκετοί ναοί είναι αφιερωμένοι στον Άγιο Παντελεήμονα. Έκανε αρκετά θαύματα, θεραπεύοντας κάποιο τυφλό, ο οποίος στη συνέχεια ασπάστηκε το χριστιανισμό μαζί με την οικογένειά του, όπως αναφέρει η παράδοση. Επίσης η παράδοση αποδίδει στον άγιο αρκετές θεραπευτικές ιδιότητες και για το λόγο αυτό τον τιμά ο λαός μας και τον λατρεύει, ενώ τα αγιάσματά του είναι πολλά και θαυματουργά.
Ο Ιούλιος εκτός από τα πολλά πανηγύρια είναι και ο μήνας της καρποφορίας και συγκομιδής. Μετά τον μήνα Ιούνιο που οι γεωργοί μάζεψαν τα σιτηρά τους σε θημωνιές, έρχεται ο Ιούλιος για να αλωνίσουν και να βάλουν στα κελάρια τις σοδειές τους. Ο παραδοσιακός τρόπος αλωνίσματος άφησε στη μνήμη μας όλη εκείνη την ομορφιά που ζήσαμε κοντά στις οικογένειές μας τις ημέρες του αλωνισμού. Το πέτρινο αλώνι, το στρώσιμο των σταχυών, ο τσατμάς των αλόγων ή παλαιότερα των βοδιών, η αδοκάνη με τις άσπρες κοφτερές πέτρες, το λίχνισμα των αλωνισμένων σταχυών, για να καθαριστούν τα στάχυα από τα άχυρα, η αναμονή να φυσήξει ο άνεμος για το λίχνισμα και τέλος το τσουβάλισμα του σιταριού και το πάτημα του άχυρου στα δίχτυα, ήταν οι πιο κουραστικές εργασίες των γεωργών. Μετά άρχιζε το κουβάλημα με τα ζώα στο σπίτι, όπου στα αμπάρια και στους αχυρώνες αποθηκεύονταν τα πολύτιμα αυτά προϊόντα για τη θρέψη της φαμίλιας και για το τάισμα των ζώων το χειμώνα.
