Είναι πολλές οι εκατοντάδες χιλιάδες των πολιτών που διάλεξαν την αποχή, και σ’ αυτές τις πολλαπλές εκλογές σαν ανταπόκριση στο εκλογικό τους καθήκον. Ή, και ως δικαίωμά τους. Επιλέγοντας έτσι να μη εκλέξουν κόμματα ή πρόσωπα. Ο αριθμός μεγαλώνει πολύ αν συναθροιστούν τα λευκά και τα άκυρα ψηφοδέλτια, έστω κι αν έχουν διαφορετική σημασία. Ειδικά, όμως, για την αποχή, η οποία ήταν πολύ μεγάλη, διατυπώθηκε η άποψη (άλλη μια φορά) ότι είναι έρπουσα αμφισβήτηση των θεσμών. Και, ότι η αδιαφορία είναι μια ένδειξη αποπολιτικοποίησης των… πολιτών.
Ενώ μπορεί να ερμηνευτεί και ως το ακριβώς αντίθετο: Ως μια έκδηλη και σαφέστατη -και με αυτόν τον τρόπο εκπεφρασμένη- πολιτική θέση. Η αποχή παρουσιάζει, τον τελευταίο καιρό, αυξητική τάση, παρά την κρισιμότητα της πολιτικής κατάστασης. Σημειώνεται μόνο ότι δεν εκδηλώνεται από θιασώτες ολοκληρωτικών αντιλήψεων. Αντίθετα μάλιστα, οι δηλωμένοι εχθροί της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας επιδιώκουν με επιμέλεια τη συμμετοχή στις εκλογές, για να καταγραφεί η δύναμή τους. Ενώ οι αιτίες της αποχής και μεταβάλλονται διαχρονικά, αλλά ποικίλουν και από άτομο σε άτομο. Όπως διαφοροποιούνται και σε αντιστοιχία με το είδος των εκλογών.
Σε οποιαδήποτε περίπτωση η αποχή είναι μια ισχυρή διαμαρτυρία για συγκεκριμένες επιλογές, που οφείλουν να καταλογιστούν σε υπαρκτά πρόσωπα, υπεύθυνα για συγκεκριμένες λειτουργίες. Εκεί βρίσκονται τα αντικίνητρα της συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία. Αλλά, και σε αυτές τις εκλογές ήταν ελάχιστοι οι τεκμηριωμένοι ‘ψίθυροι’ για αλλαγές θεσμών, με στόχευση την βελτίωση της αντιπροσωπευτικότητας. Την αύξηση της αξιοπιστίας τους. Την προώθηση του δημόσιου ελέγχου, της λογοδοσίας των εκλεγμένων κ.λπ.
Ένα βήμα παραπέρα, με δυο υποθέσεις εργασίας, απίθανες και φανταστικές, οι οποίες, όμως, ίσως βοηθήσουν στην κατανόηση, κατ’ αρχήν,
του προβλήματος.
Η πρώτη: Ας υποτεθεί ότι σε εκλογές έχουμε απόλυτη και ολική αποχή του κόσμου και, φυσικά, κενές κάλπες. Ποιό θα είναι το συμπέρασμα των «ειδικών»; Πιθανολογείται. Θα πουν ότι η κυβέρνηση είναι ξεκομμένη από την πραγματικότητα, καθώς επίσης ότι και τα υπόλοιπα κόμματα είτε ταξιδεύουν χωρίς τιμονιέρη είτε προσδοκούν κέρδη από το χάλι της χώρας. Γι’ αυτό η αποστροφή του κόσμου πρέπει να αντιμετωπιστεί σαν ένα υποβλητικό φαινόμενο, που απαιτεί εμπνευσμένες και ρεαλιστικές εξηγήσεις και λύσεις. Όταν τα λεγόμενα «μηνύματα» των εκλογών αγνοούνται ή παρερμηνεύονται μπαίνει αμέσως υποθήκη για την αποχή των επόμενων εκλογών... Λειτουργεί το ανταποδοτικό: Με αγνοείς, σε αγνοώ!
Η δεύτερη, εξίσου υποθετική. Ας υποτεθεί, λοιπόν, ότι με κατάλληλη νομοθετική ρύθμιση, τα ποσοστά της αποχής (ή, και των λευκών) συνεπιφέρουν αντίστοιχη μείωση στον αριθμό των εκλεγμένων. Παραδείγματος χάριν, αποχή 40% στις δημοτικές εκλογές σημαίνει 40% λιγότεροι δημοτικοί σύμβουλοι. Ένα ίδιο ποσοστό αποχής σε βουλευτικές εκλογές θα σημάνει Βουλή με 120 λιγότερους βουλευτές. Άσχημο θα είναι; Ίσως είναι και μια λυσιτελής στάση στο θέμα της ανανέωσης του πολιτικού προσωπικού...
Μαθημένοι σε στερεοτυπικές «αναλύσεις», μετά τις εκλογές αρκούμαστε σε αρειμάνιες «εκτιμήσεις». «Έλα μωρέ, και τι έγινε; Πολύς κόσμος δεν πήγε να ψηφίσει γιατί δεν ενοχλήθηκε από τα μέτρα της κυβέρνησης...». Ή, το...συζυγές: « Έλα μωρέ, αυτοί που απέχουν έχουν ενοχληθεί τόσο πολύ, που δεν μπαίνουν στον κόπο ούτε να καταψηφίσουν...»
Και δεν είναι μόνο αυτό, αλλά ενοχλεί, προσβάλλει η αλαζονική στάση των κομματικών σχηματισμών, οι οποίοι είναι όλοι τους, μα όλοι, νικητές των εκλογών. Αυτή η προκλητική οίηση συνεπάγεται το αναπόφευκτο αρειμάνιο λαϊκό, από την Εύβοια: «Καθένας τα’ μπουρδή (:πορδή) τα’ μουσκουκύδουνου». (Ο καθένας περηφανεύεται για κάτι δικό του, ακόμα και αν είναι ελάττωμα).
Εκείνο που προβληματίζει ιδιαίτερα είναι η στάση της νεολαίας, πρωταθλήτριας όπως φαίνεται στην αποχή. Ένα μεγάλο μέρος της εκτιμάται ότι νιώθει αποστροφή και απαξίωση για την τρέχουσα διαχείριση των πολιτικών πραγμάτων (κομματοκρατία, φαυλοκρατία, ευνοιοκρατία, κ.λπ). Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως θέση απολιτική. Το αντίθετο! Γιατί, το πολιτικό για νέους ανήσυχους και στριμωγμένους κοινωνικά και οικονομικά είναι διαφορετικό. Είναι άλλου γένους από ότι εννοούν και προβάλλουν κάτι κουρασμένοι, αναξιόπιστοι και ανέμπνευστοι «εκπρόσωποι, έρημοι κι απρόσωποι»...
Είναι άλλο πράγμα η αδιαφορία για τα πολιτικά (αυτά δεν ταυτίζονται με τα κομματικά...) και διαφορετικό η αποχή από τις εκλογές σαν πολιτική επιλογή. Αυτή εγείρει απαιτήσεις πολιτικών απαντήσεων. Τίποτα ωστόσο δεν νομιμοποιεί την εξιδανίκευση της αποχής. Κι ας ακούγεται λίγο μακρινό εκείνο το καταλυτικό: «Τον μηδέν τώνδε μετέχοντα, ουκ απράγμονα, αλλά αχρείον νομίζομεν».
xatzis@hotmail.com
