Γράφει ο Ηλίας Κανέλλης
Αμαρτία ομολογουμένη ελάττων γίνεται. Το βράδυ της 17ης Ιουνίου 2012, στις επαναληπτικές εκλογές απ' όπου προέκυψε η μετέπειτα κυβερνητική σταθερότητα, μεταδόθηκαν ως exit poll οι απροσδόκητες προβλέψεις μιας εταιρίας μετρήσεων, σύμφωνα με τις οποίες ο ΣΥΡΙΖΑ προηγείτο σαφώς της ΝΔ. Πάγωσα. Δυο μέρες πριν γνωρίζαμε, από πηγές της Τράπεζας της Ελλάδος, ότι από ανασφάλεια πολύς κόσμος έτρεχε στις τράπεζες να σηκώσει τις καταθέσεις του - ακόμα και στα στρώματα ή σε πλαστικές σακούλες θαμμένες μέσα στις γλάστρες θεωρούνταν πιο ασφαλείς. Εγώ το είχα παίξει ψύχραιμος. Και στην προοπτική μιας κρίσης, θα είχα ελάχιστα ευρώ, κι αυτά εγκλωβισμένα, άχρηστα, σε μια τράπεζα. Πήρα σβάρνα όλα τα ΑΤΜ της πόλης - και βρήκα κάποια μετρητά σε ένα ξεχασμένο στην είσοδο ενός νοσοκομείου. Ευτυχώς, δεν χρειάστηκε να διαπιστώσω αν μπορούσαν όντως να μου φανούν χρήσιμα.
Ανέσυρα το περιστατικό εν μέσω μιας νέας προεκλογικής περιόδου για να σημειώσω ότι όσοι δεν εθελοτυφλούσαν γνώριζαν τη σοβαρή πιθανότητα η χώρα, ανίσχυρη και μόνη, να τεθεί εκτός τροχιάς ευρωζώνης. Ώσπου ήρθαν οι αποκαλύψεις του ερευνητή δημοσιογράφου Πέτερ Σπίγκελ, στους "Financial Times", την προηγούμενη εβδομάδα, προκειμένου να δώσουν περισσότερα στοιχεία για κάτι που αφορά στο μέλλον της ευρωζώνης. Σε μια έκτακτη συνθήκη, μάλιστα, όπου το-νόμισμα-που-δεν-είναι-φετίχ, σύμφωνα με διατυπώσεις πολιτικών ταγών, παραλίγο να πετάξει από τα χέρια μας, κυκλοφορούσε έντονη η φήμη ότι όλα αυτά ήταν κινδυνολογία, την οποία διακινούσαν ΜΜΕ και δημοσιογράφοι "παπαγαλάκια", ότι δηλαδή δεν ήταν παρά όσα ήδη ξέραμε: ότι οι Ευρωπαίοι είχαν καταστρώσει σχέδιο αναγκαστικής επιστροφής της Ελλάδας στη δραχμή. Το Σχέδιο Ζ, όπως είχε ονομαστεί (από το τελευταίο γράμμα του λατινικού αλφαβήτου), ήταν «ένα λεπτομερές κείμενο για το πώς θα ανοικοδομηθούν οι ελληνικές οικονομικές και χρηματοοικονομικές υποδομές, εάν η χώρα έφευγε από τη ζώνη του ευρώ», ένα κείμενο που είχε εκπονηθεί σε συνθήκες μυστικότητας από την αρχή του χρόνου, με τη συμμετοχή κορυφαίων Ευρωπαίων πολιτικών και οικονομικών παραγόντων. Και ανάμεσα σε άλλα περιλάμβανε το κλείσιμο όλων των ΑΤΜ και την επαναφορά των συνοριακών ελέγχων για την πρόληψη της μαζικής φυγής κεφαλαίων, καθώς και την έκδοση χρεογράφων αναγνώρισης οφειλής, αφού τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα ευρώ δεν θα ήταν πλέον νόμιμο χρήμα. Φυσικά, οι κοινωνικές και οι πολιτικές επιπτώσεις μιας τέτοιας εξέλιξης δεν μπορούσαν να προβλεφθούν.
Οι εκλογές στις οποίες τελικά αποτράπηκε αυτό το σενάριο ήταν τρομερά κρίσιμες. Οι Ευρωπαίοι ανησυχούσαν για τις επιπτώσεις που θα είχε μια κυβέρνηση "διαμαρτυρίας" με επικεφαλής τον ΣΥΡΙΖΑ, ωστόσο δεν ήταν βέβαιοι ούτε για τη σταθερή και αταλάντευτη στάση της ΝΔ υπέρ της συμφωνίας διάσωσης - άλλωστε, η υπό τον Αντώνη Σαμαρά ΝΔ ήταν που είχε κάνει σκληρή αντιπολίτευση στην κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου για τα μνημόνια και, εν μέρει, έχει τρομακτικές ευθύνες για τη γιγάντωση των άκρων. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι αρχές της ΕΕ ήταν πλέον έτοιμες, το αργότερο μέχρι το φθινόπωρο του 2012, μια μέρα να τραβήξουν την πρίζα. Αν είχε επικρατήσει ακυβερνησία ή αν είχε κυριαρχήσει ένα σκληρά αντιμνημονιακό κυβερνητικό σχήμα, για τους Ευρωπαίους αυτό θα ήταν μονόδρομος. Όμως, τα πράγματα δεν κινήθηκαν προς αυτή την κατεύθυνση.
Τώρα που σας εξέθεσα εν συντομία τα γεγονότα, δικαιούστε να κάνετε την ερώτηση: και τι θα είχε συμβεί αν τα νούμερα που με φόβισαν επιβεβαιώνονταν, αν δηλαδή ο υπό τον Αλέξη Τσίπρα ΣΥΡΙΖΑ ερχόταν στην εξουσία; Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν μπορεί να ξέρει. Πιθανόν, έπειτα από περίοδο αστάθειας, μια πιθανή κυβέρνηση Τσίπρα με κάποιους άλλους να έβρισκε το βηματισμό της στο πλαίσιο του πολιτικού ρεαλισμού, και τα πράγματα να ακολουθούσαν, με παραλλαγές (και με άλλα πρόσωπα στο προσκήνιο), τη φορά που ήδη ακολούθησαν. Υπήρχε όμως και μια πιο ισχυρή πιθανότητα, ο ρεαλισμός και η βιασύνη των αγορών μαζί με την ορμή των συνθημάτων να είχαν την πρωτοκαθεδρία στις εξελίξεις. Και τότε, το σενάριο της εξόδου της χώρας μας από το ευρώ, μάλιστα υπό τις δεδομένες συνθήκες, με μια διακυβέρνηση που θα κινείτο μεταξύ ενός νεομπολσεβικισμού και (πιθανόν, αν ο κυβερνητικός εταίρος ήταν ο Πάνος Καμμένος) μιας λαϊκιστικής Δεξιάς και με πολίτες γαλουχημένους να απαιτούν από το κράτος το επίπεδο ζωής που έχασαν, ίσως να μην περιελάμβανε αυτό που ορίζουμε σήμερα ως εξομάλυνση και σταθερότητα.
Υπάρχει ένα είδος της λογοτεχνίας του φανταστικού, αρκετά διαδεδομένο παγκοσμίως, με την κωδική ονομασία «what if...», «τι θα συνέβαινε εάν...». Από τον Ισαάκ Ασίμοφ μέχρι τον Φίλιπ Ροθ, πολλοί συγγραφείς έχουν προσπαθήσει να φανταστούν την εξέλιξη μιας χώρας ή μιας κοινωνίας αν τα πράγματα δεν είχαν έρθει όπως ήρθαν. Οι επίδοξοι Ελληνες λογοτέχνες, οι οποίοι ενδιαφέρονται να κινηθούν σε μυθιστορηματικούς κόσμους που δεν μυρηκάζουν την καθημερινότητα, θα μπορούσαν, αν ήθελαν, να δοκιμάσουν να περιγράψουν την πορεία της χώρας εάν και εφόσον. Αν και, επειδή η ζωή είναι πιο βιαστική, μπορεί να μην χρειαστεί η συνεισφορά τους. Διότι, ήδη, στις δημοτικές εκλογές η αβεβαιότητα φαίνεται να επιστρέφει πάνω από την Ελλάδα. Κι αυτό δεν είναι καλό ούτε για όσους έχουν πληγεί από την κρίση, ούτε για όσους ελπίζουν στην εξομάλυνση και στη σταθερότητα.
