Του Φίλιππου Ζάχαρη
filippos.zaharis@yahoo.gr)
Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο εξέδωσε πριν από λίγο καιρό η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες ενόψει του σοβαρού μεταναστευτικού προβλήματος, που ταλανίζει τον πλανήτη, τους χιλιάδες εκτοπισμένους από πολέμους και διώξεις πρόσφυγες αλλά και τους ακόμη περισσότερους που αναζητούν μεταναστεύοντας στην Δύση μια καλύτερη και πιο ασφαλή ζωή.
Το βιβλίο είναι και μια αποστομωτική απάντηση στους κήρυκες της ξενοφοβίας που τώρα τελευταία έχουν εκτραχυνθεί σε όλη την Ευρώπη. Στην χώρα μας μάλιστα, το φαινόμενο αυτό το ζούμε για τα καλά το τελευταίο χρονικό διάστημα. Το βιβλίο, η συγγραφή του οποίου ολοκληρώθηκε το διάστημα 2011-2012 και εκφράζει την οπτική της Ύπατης Αρμοστείας, με βάση τις εμπειρίες του Οργανισμού τα τελευταία επτά χρόνια έχει τίτλο «Οι πρόσφυγες του κόσμου: Σε αναζήτηση αλληλεγγύης».
Χωρίζεται σε οκτώ θεματικά κεφάλαια, τα οποία αντανακλούν την κατάσταση των προσφύγων παγκοσμίως. Περιγράφεται, μεταξύ άλλων, ο αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων που στερούνται πλήρους προστασίας από το κράτος τους. Δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως συμπεριλαμβανομένων και των 33,9 εκατομμυρίων ατόμων υπό την εντολή της Ύπατης Αρμοστείας είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι. Οι περισσότεροι είναι άτομα που κινδυνεύουν από τις ένοπλες συγκρούσεις και την πολιτική βία στις κοινότητες και τις χώρες προέλευσής τους: άμαχοι εκτεθειμένοι σε συγκρούσεις, πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες σε παρατεταμένη κατάσταση εκτοπισμού και εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας τους.
Τα τελευταία χρόνια οι εσωτερικά εκτοπισμένοι έχουν αναδειχτεί ως η μεγαλύτερη ομάδα ατόμων που λαμβάνουν προστασία και βοήθεια από την Ύπατη Αρμοστεία - αριθμώντας 14,7 εκατομμύρια σε 26 χώρες στις αρχές του 2011, αν και ο συνολικός αριθμός των εσωτερικά εκτοπισμένων λόγω συγκρούσεων μπορεί να αγγίζει τα 27 εκατομμύρια. Η Ύπατη Αρμοστεία μεριμνά, επίσης, για 10,4 εκατομμύρια πρόσφυγες που προκύπτουν κυρίως από συγκρούσεις. Τα πράγματα λοιπόν δεν είναι όπως τα φαντάζονται οι φανατικοί του είδους που επιζητούν να «καθαρίσει ο τόπος από τα μιάσματα». Και όχι απλά δεν είναι έτσι, αλλά τουναντίον, οι άνθρωποι αυτοί δεν χρειάζονται μόνο βοήθεια αλλά προπαντός προστασία και ασφαλώς όχι τερτίπια περί επαναπροώθησης όταν βρίσκονται στην χώρα μας αλλά και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Στο βιβλίο της Ύπατης Αρμοστείας, περιγράφεται το διεθνές σύστημα προστασίας προσφύγων, που δέχεται τελευταία σημαντικές πιέσεις, επειδή αυξάνονται τόσο ο αριθμός όσο και οι κατηγορίες των ατόμων που χρήζουν προστασίας. Επισημαίνεται μάλιστα ότι η πίεση που ασκείται στο διεθνές σύστημα προστασίας επιτείνεται από τις απειλές απέναντι στο θεσμό του ασύλου και τη φθίνουσα διαθεσιμότητα των παραδοσιακών λύσεων στα προβλήματα των προσφύγων. Οι άνθρωποι που ζητούν άσυλο σε άλλη χώρα αντιμετωπίζουν ένα ευρύ και ποικιλόμορφο περιβάλλον προστασίας, που προσδιορίζεται από χώρες που ακολουθούν διαφορετικές προσεγγίσεις, ασυνεπείς πρακτικές, και θέτουν εμπόδια στη μεικτή μετανάστευση και περιορισμούς στα δικαιώματα. Σημαντικό είναι επίσης αυτό που αναφέρεται ότι οι παγκόσμιες κοινωνικές και οικονομικές τάσεις δείχνουν ότι η αναγκαστική μετακίνηση πληθυσμών θα αυξάνεται συνεχώς την επόμενη δεκαετία και θα επιδεινωθεί από την πληθυσμιακή αύξηση, την αστικοποίηση, τις φυσικές καταστροφές, την κλιματική αλλαγή, τις αυξανόμενες τιμές των τροφίμων καθώς και τις συγκρούσεις για τους λιγοστούς πόρους.
Ας τα αναλογιστούν αυτά λοιπόν όλοι αυτοί οι «ετοιμοπόλεμοι» για μάχες με τους μετανάστες, με ανθρώπους που σε τελευταία ανάλυση δεν φταίνε που μεταναστεύουν. Το 2011, η Ύπατη Αρμοστεία εργάστηκε σε συνθήκες ένοπλων συρράξεων περισσότερο από κάθε άλλη φορά στα εξήντα χρόνια της ιστορίας της. Η πλειονότητα των 10,4 εκατομμυρίων προσφύγων υπό την εντολή του Οργανισμού διέφυγαν από συγκρούσεις, ενώ περισσότεροι από τους μισούς αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Σομαλία. Το 2011 και στις αρχές του 2012 η Ύπατη Αρμοστεία ανταποκρίθηκε στα νέα προσφυγικά ρεύματα από τη Σομαλία, την Ακτή του Ελεφαντοστού, τη Λιβύη, το Μάλι και το Σουδάν, και συνέχισε να προστρέχει σε βοήθεια ενός ακόμη μεγαλύτερου αριθμού ανθρώπων -που ισοδυναμεί με τα δύο τρίτα των προσφύγων που βρίσκονται σε μακροχρόνια εξορία λόγω παρατεταμένων συγκρούσεων με ελάχιστες προοπτικές επιστροφής.
Στο βιβλίο της Ύπατης Αρμοστείας αναλύεται επίσης διεξοδικά η διατήρηση του ουσιαστικού νοήματος του ασύλου, η αναδιαμόρφωση των βιώσιμων λύσεων, η επίλυση του προβλήματος της ανιθαγένειας, η προστασία των εσωτερικά εκτοπισμένων, η αναγκαστική μετακίνηση και αστικοποίηση, η κλιματική αλλαγή και οι φυσικές καταστροφές, όπως επίσης η κρατική ευθύνη και η διεθνής αλληλεγγύη. Το βιβλίο της Ύπατης της Αρμοστείας δεν είναι παρά ένα χρήσιμο εργαλείο για όποιον θέλει να μάθει για την μετανάστευση, κάτω από ποιες συνθήκες διεξάγεται και πόσα θύματα περιλαμβάνει. Σε έναν αγώνα για επιβίωση που επιδίδονται εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως. Ένας αγώνας που συχνά δεν έχει πάντα αίσιο τέλος.
