Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έχει κάθε λόγο να είναι ευχαριστημένη και να το δείχνει. Είχε αποτέλεσμα η προτεσταντικής εμπνεύσεως λιτότητα στην οποία υπεβλήθη η Ελλάδα μετά τη χρεοκοπία της, προκειμένου να εξυγιανθεί δημοσιονομικά, να μπουν μπροστά ορισμένες ζωτικές μεταρρυθμίσεις σχετικές με το άνοιγμα των κλειστών αγορών, την αναδιάρθρωση του φορολογικού συστήματος και την καταπολέμηση πολλών στρεβλώσεων της ελληνικής οικονομίας, ασφαλώς να μειωθεί το κόστος της εργασίας και, ει δυνατόν, να μειωθεί και να εκσυγχρονιστεί το Δημόσιο. Μετά την επιτυχία του πρωτογενούς πλεονάσματος, η επιστροφή στις αγορές ήταν ένα τεστ εμπιστοσύνης, με ιδιαίτερη συμβολική σημασία. Οι αγορές προεξοφλούν ότι η Ελλάδα (η συμμαχική κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, υπό τον Σαμαρά, δηλαδή, και το οικονομικό επιτελείο, υπό τον Γιάννη Στουρνάρα, με την επιτήρηση και τις πιέσεις των δανειστών και εταίρων μας) τα κατάφερε, ότι ήδη έχει δρομολογηθεί η πορεία προς αυτό που αποκαλείται ευρωπαϊκή κανονικότητα: μια χώρα με σταθερούς θεσμούς, ελεύθερη οικονομία, μια κοινωνία στην οποία υπερισχύουν οι νόμοι κι όπου η επιχειρηματικότητα δεν μπορεί να είναι ούτε παρασιστική (κυρίως για ημέτερους που έχουν πρόσβαση στο κράτος και στη νομή του) ούτε βεβαίως ενοχοποιημένη.
Ώστε δεν έχουν δίκιο όσοι μιλάνε για επικοινωνιακά κόλπα της κυβέρνησης εν όψει των επερχόμενων διπλών εκλογικών αναμετρήσεων; Προφανώς δεν έχουν δίκιο. Έστω κι αν η επιστροφή στις αγορές δεν σημαίνει το τέλος της κρίσης, σημειώνει ο ειδικός στα χρηματοοικονομικά, Γιώργος Προκοπάκης, ο οποίος εξηγεί ότι είναι ένα σημαντικό βήμα προκειμένου να αποκατασταθεί η βάση αναφοράς επιτοκίων, προϋπόθεση αναγκαία για να μπορούν να δανείζονται οι ελληνικές εταιρίες και οι τράπεζες, προκειμένου δηλαδή να αποκτήσουν οι στεγνωμένες επιχειρήσεις και γενικότερα η επιχειρηματικότητα ζεστό χρήμα.
Στο μεταξύ, η χώρα πρέπει, διαπραγματευόμενη, να προετοιμαστεί για διευθέτηση του χρέους της, κάτι που αναγνωρίζουν οι εταίροι και δανειστές (το επιβεβαίωσε στην επίσκεψή της στην Αθήνα και η Μέρκελ) προκειμένου να μπορέσει η ελληνική οικονομία να μπορεί να είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμη. Προφανώς, χρειάζεται και μονομερώς η Ελλάδα να κάνει κινήσεις απομείωσης αυτού του χρέους (συνέχιση των αποκρατικοποιήσεων, π.χ., και μεταρρυθμίσεων που θα εξορθολογίζουν την κρατική λειτουργία). Αν όλα αυτά πετύχουν, σημειώνει ο Προκοπάκης, μπορούμε βάσιμα "να αποκτήσουμε σε εύλογο χρόνο (5-8 χρόνια) δυνατότητα άσκησης αυτόνομης πολιτικής". Για να γίνει αυτό δυνατό, δεν χρειάζεται απλώς να προχωρήσουν και οι νέες μεταρρυθμίσεις που ψηφίστηκαν πριν από δυο εβδομάδες στη Βουλή. Απαιτείται και πολιτική σταθερότητα. Είναι δυνατή;
Κατά τη γνώμη μου, η σταθερότητα αυτή αποκαθίσταται σιγά σιγά. Τα χαρακτηριστικά της θα παγιωθούν, όπως θα δείξω παρακάτω, στις ευρωεκλογές του Μαΐου.
***
Το εγχείρημα της επιστροφής της Ελλάδας όχι στις αγορές αλλά στην κανονικότητα είχε πολύ ρίσκο. Στην προσπάθεια να μην καταρρεύσει το ελληνικό κράτος, η Ευρωπαϊκή Ένωση έπαιξε με τη σταθερότητα και τη βιωσιμότητα του κοινού νομίσματος. Η χώρα μας, πάλι, κινήθηκε για πολύ καιρό στην κόψη του ξυραφιού, διακινδυνεύοντας την κατάρρευση, αλλά και τη διάλυση του κοινωνικού ιστού και την πολιτική αστάθεια που θα μπορούσε να φτάσει στα όρια της εκτροπής, ακόμα και την αποβολή της από τον δυτικό κόσμο. Χωρίς θεσμικά όπλα, βουτηγμένη στη διαφθορά, χωρίς δίκτυα αλληλεγγύης, η Ελλάδα μετατράπηκε σε μια χώρα-παρία, με τεράστια ανεργία και διεύρυνση του πληθυσμού που ζει στα όρια της απόλυτης φτώχειας. Εκτός των άλλων, τα προβλήματα αυτά συνέβαλαν στην ανάδειξη κοινωνικών αρχαϊσμών που, έως πριν μερικά χρόνια, ήταν εγκλωβισμένοι μέσα στα πολιτικά κόμματα: οι κουλτούρες του μίσους του άλλου, ο ρατσισμός και ο πολιτικός φανατισμός στο όνομα της ανατροπής απέκτησαν και κομματική έκφραση, ενώ ο νεοναζισμός αλλά και η αριστερή τρομοκρατία ξαναβρήκαν έδαφος ανάπτυξης.
Με το κοινωνικό κόστος ακόμα εύκολα προσμετρήσιμο και την αβεβαιότητα για το μέλλον πραγματικότητα σε μεγάλες μερίδες του ελληνικού πληθυσμού, οι κραυγές όσων προσπαθούν να σχετικοποιήσουν ή και να απαξιώσουν το επίτευγμα της εξόδου στις αγορές βρίσκουν ακόμα ακροατήριο - πάντα θα βρίσκουν, άλλωστε τα προβλήματα δεν τελειώνουν ποτέ. Ωστόσο, είναι δεδομένο ότι το ακροατήριό τους συρρικνώνεται. Για να περιοριστούν, όμως, τα ριζοσπαστικά κόμματα τα δεξιότερα της Δεξιάς και τα αριστερότητα της δημοκρατικής Αριστεράς στο φυσικό μέγεθός τους, στο μέγεθος που δεν θα αποτελούν κίνδυνο για τη σταθερότητα, χρειάζεται να επαναποκατασταθεί η πολιτική πλειοψηφία που θα εγγυάται τη σταθερότητα. Χρειάζεται, δηλαδή, να ανασυσταθούν οι μεγάλες κομματικές δεξαμενές που εκφράζουν τους δημοκρατικούς πολίτες, χωρίς κατ΄ ανάγκην να ανασυγκροτηθεί ο δικομματισμός. Αν οι τάσεις στις ευρωεκλογές συμφωνήσουν με ό,τι δείχνουν σήμερα οι δημοσκοπήσεις, αυτό θα μπορούσε να γίνει ακόμα πιο γρήγορα από το αναμενόμενο.
Τρία πράγματα θα κρίνουν τις πολιτικές εξελίξεις.
1. Το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμα κι αν είναι πρώτο κόμμα, αν το ποσοστό που θα πάρει κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα με αυτό των εκλογών του Ιουνίου 2012, με μαθηματική ακρίβεια θα πλήξει την ηγεσία Τσίπρα, στον οποίο θα χρεωθούν οι χειρισμοί της καθήλωσης. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα ιδεολογικό εργαστήρι απολυτοτήτων και δογματισμών που δύσκολα δεν θα εκραγεί.
2. Το ποσοστό των τριών μεγαλύτερων δυνάμεων της Κεντροαριστεράς, της Ελιάς, του Ποταμιού και της ΔΗΜΑΡ. Αν, παρά τις αυξομειώσεις, και τα τρία αυτά κόμματα (ή τα δύο, αν η ΔΗΜΑΡ πληρώσει το κόστος της αναποφασιστικότητας από την ηγεσία της) καταφέρουν να συγκεντρώσουν το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ, θα σημαίνει ότι η μεσαία τάξη, παρά τα κοινωνικά πλήγματα που υπέστη την τετραετία της κατάρρευσης, επιστρέφει στην ιδεολογική ραχοκοκαλιά της, που θα αποκτήσει ξανά δεσπόζουσα θέση είτε αν συνεννοηθούν είτε παραμείνουν αντίπαλες οι συνιστώσες της.
3. Αν φτάσουμε ομαλά στις εκλογές, χωρίς παρατράγουδα τύπου Μπαλτάκου δηλαδή, η απόφαση της ΝΔ να εκκινήσει μια οιονεί εκλογική περίοδο αμέσως μετά ή η εκτίμηση εκ μέρους της ηγεσίας της ότι μπορεί να βαθύνει και με τους σημερινούς συσχετισμούς την αναγκαία σταθερότητα. Αλλά γι' αυτό είναι πολύ νωρίς.
