Γράφει ο Δημήτρης Βάλλας
Συνήθως, την Ιστορία τη γράφουν οι άνθρωποι που την έζησαν, κάποιοι βέβαια λένε ότι τη γράφουν οι νικητές, αλλά είτε είναι οι νικητές, είτε οι ηττημένοι δεν παύουν να είναι πάντα οι άνθρωποι που πρωταγωνίστησαν εκεί.
Όμως, καμιά φορά τα πράγματα αλλάζουν, καθώς άψυχα αντικείμενα, λες και ξαφνικά μετεμψυχώθηκαν, απέκτησαν στο πέρασμα του χρόνου τη δική τους φωνή διεκδικώντας τη δική τους παράγραφο στο ιστορικό κείμενο και μάλιστα με αξιώσεις!
Οι σημερινές «Ιστορικές Ιχνηλασίες» θα έχουν κάτι από... χάλυβα και νικέλιο από... «φετίχ» ίσως, αγγίζοντας τον πιστότερο ίσως σύντροφο του Έλληνα στρατιώτη στη μάχη που πολλές φορές κλήθηκε να του σώσει τη ζωή και τα κατάφερε: Το κράνος.
Στο πέρασμα του χρόνου σκούριασε, ξέβαψε και χρησιμοποιήθηκε ταπεινωτικά ακόμα και σαν ποτίστρα σε κοτέτσια, σαν κατσαρόλα και σαν γλάστρα...
Ας αρχίσουμε με το κλασικό κράνος του Ελληνικού Στρατού στον πόλεμο του 1940 συνώνυμο σχεδόν με την ιαχή «αέρα» εκεί στα χιονισμένα κακοτράχαλα βουνά του αλβανικού μετώπου.
Είναι το θρυλικό Μ34 που στον πόλεμο –τραγική ειρωνεία- βρέθηκε να... μάχεται την ίδια του τη χώρα προέλευσης, καθώς ήταν ιταλικής κατασκευής!
Όλα ξεκίνησαν όταν κοντά στο 1930 ο Μουσολίνι στην Ιταλία έδωσε εντολή να κατασκευαστεί ένα καινούργιο κράνος για το στρατό του που ναι μεν θα έπρεπε να προστατεύει αυτόν που το φορούσε, αλλά θα έπρεπε ο σχεδιασμός του να θυμίζει τα κράνη των Ρωμαίων της πάλαι ποτέ ένδοξης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, την οποία ο Ντούτσε προσπαθούσε να αναβιώσει.
Ετέθησαν επί... τάπητος διάφορα σχέδια και τελικά εγκρίθηκε ο τύπος Μ33 που υιοθετήθηκε από τους Ιταλούς για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Έλα όμως που στον διαγωνισμό συμμετείχε και μία άλλη εταιρία, η Πιγκόνε από τη Φλωρεντία, με το δικό της μοντέλο, το Μ34, που τελικά της έμεινε απούλητο.
Το Μ34 της Πιγκόνε με τα Μ33 οπτικά είχε ελάχιστες διαφορές, όμως παρείχε ακόμα πιο ανεμπόδιστο οπτικό πεδίο, κάλυπτε μεγαλύτερο τμήμα του κρανίου, ήταν ελαφρύτερο, πιο άνετο και σχεδιασμένο να προσφέρει μεγαλύτερη ευχέρεια, αλλά ήταν λιγότερο ανθεκτικό και τελικά απορρίφθηκε από τον ιταλικό στρατό. Έτσι, η εταιρία άρχισε την αναζήτηση αγοραστή στη διεθνή αγορά που ήδη έβλεπε να πυκνώνουν τα σύννεφα του πολέμου.
Η Ελλάδα, αναζητώντας και αυτή λύσεις εξοπλισμού βρήκε έτοιμα τα Μ34 και τα αγόρασε το 1939, όμως η παραγγελία δεν ολοκληρώθηκε πλήρως γιατί στη συνέχεια ξέσπασε ο πόλεμος.
Το 1940 τα νέα κράνη χορηγήθηκαν με προτεραιότητα στα στρατεύματα μέχρις εξαντλήσεως και οι ελλείψεις συμπληρώθηκαν από τα αποθέματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου σε γαλλικά κράνη «Αντριάν» και Βρετανικά «Μπρόντι».
Το Μ34, ήταν κατασκευασμένο από νικελιοχάλυβα, είχε πάχος 1,1 χιλιοστό και βάρος 1.000 έως 1.100 χιλιόγραμμα, ανάλογα με το μέγεθος.
Οι εσωτερικές επενδύσεις ήταν δύο τύπων. Οι μεν ιταλικές, ήταν παρόμοιες με του Μ33. Οι ελληνικές, που αποτελούσαν και τον κανόνα, ήταν δερμάτινες, με επτά γλώσσες, διάτρητες, εκτός από μία, στην οποία είχε τυπωθεί θερμικά το νούμερο του κράνους, το στέμμα του τότε Βασιλείου της Ελλάδας και οι λέξεις «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ» γύρω από έναν ελληνικό σταυρό.
Η ποιότητα των ελληνικών εξαρτημάτων ήταν υψηλή, αλλά τα κελύφη δεν παρείχαν καλή προστασία, ενώ φωτογραφίες από το αλβανικό μέτωπο δείχνουν συνήθως στρατιώτες με δυσανάλογα κράνη, που συχνά δεν κάλυπταν καν το προβλεπόμενο τμήμα του κρανίου.
Η ομοιότητα ανάμεσα στα κράνη των δύο εμπολέμων πλευρών στο αλβανικό μέτωπο αποτέλεσε πρόβλημα για την εύκολη αναγνώριση φίλων κι εχθρών στο πεδίο της μάχης.
Μεταπολεμικά, οι ελληνικές αρχές χρησιμοποίησαν εκ νέου τα κράνη αυτά, παράλληλα με τα βρετανικού τύπου Brodie, που είχαν στο μεταξύ υιοθετηθεί ήδη από τη Μέση Ανατολή. Πολλά μάλιστα υπέστησαν μετατροπές, αντικαθιστώντας τις εσωτερικές επενδύσεις με ανάλογες βρετανικού τύπου.
Δύο άλλα ιστορικά κράνη που χρησιμοποιήθηκαν από τον Ελληνικό Στρατό ήταν το γαλλικό Adrian με τη χαρακτηριστική μεταλλική διακόσμηση στην κορυφή του που έφθασε στην Ελλάδα με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1915 και βρέθηκε στα πεδία των μαχών κυρίως στη Μικρά Ασία.
Το άλλο, ήταν το εγγλέζικο Brodie ή ΜΚ1 ή κράνος Tommy με το ιδιαίτερο σχήμα του σαν πιάτο. Το Tommy σε διάφορα χρώματα και παραλλαγές «πολέμησε» με τους Έλληνες φαντάρους τόσο στους δύο παγκοσμίους πολέμους, στον Εμφύλιο, φθάνοντας μέχρι και στην εισβολή στην Κύπρο το 1974 με την ΕΛΔΥΚ.
Η... ιστορία αυτών των μεταλλικών συντρόφων τέλειωσε ουσιαστικά μετά το 1974, όταν καθιερώθηκε το αμερικανικού τύπου κράνος Μ1, αυτό σε σχήμα κατσαρόλας με το ατσάλινο εξωτερικό περίβλημα και το εσωτερικό πλαστικό του.
Το τέλος για την εποχή του... μετάλλου ήρθε οριστικά με τα κράνη τύπου Kevlar που υιοθετήθηκαν από όλους τους σύγχρονους στρατούς του κόσμου...
* (Υ.Γ. Ιδιαίτερες ευχαριστίες από τη στήλη στον Λαρισαίο συλλέκτη Κίμωνα Μπλαντζά (φωτ.) που μας καθοδήγησε στα ίχνη του ατσαλένιου συντρόφου του Έλληνα στρατιώτη).
