Με την ευκαιρία των βουλευτικών εκλογών της προσεχούς Κυριακής, θα αναφερθούμε σήμερα στις αντίστοιχες βουλευτικές εκλογές της 19ης Αυγούστου 1928 και στις ενδιαφέρουσες εξελίξεις γύρω από τους υποψήφιους των συνδυασμών του νομού της Λάρισας[1].
Τα αποτελέσματα των εκλογών της 7ης Νοεμβρίου του 1926 που είχαν προηγηθεί και η σύνθεση της νέας Βουλής δεν μπόρεσαν να δώσουν μονοκομματική κυβέρνηση. Εκ των πραγμάτων λοιπόν ήταν επιβεβλημένο, για τον σχηματισμό βιώσιμης κυβέρνησης, να γίνει συνεργασία πολλών κομμάτων. Έπειτα από διαβουλεύσεις ενός μηνός, στις 4 Δεκεμβρίου 1926 ορκίσθηκε η νέα κυβέρνηση, η οποία ονομάσθηκε «οικουμενική» και πρωθυπουργός τοποθετήθηκε ο εξωκοινοβουλευτικός Αλέξανδρος Ζαΐμης. Η Βουλή αυτή όμως μετά από 1,5 χρόνο (9 Ιουλίου 1928) διάρκεια, διαλύθηκε και προκηρύχθηκαν νέες εκλογές για τις 19 Αυγούστου 1928.
Οι εκλογές αυτές είχε αποφασισθεί να διεξαχθούν με το πλειοψηφικό σύστημα και στενή, δηλαδή επαρχιακή, περιφέρεια. Η Λάρισα εξέλεγε με το σύστημα αυτό δύο βουλευτές, ενώ οι άλλες τέσσερες επαρχίες (Αγιάς, Ελασσόνος, Τυρνάβου, Φαρσάλων) από έναν. Η επαρχία του Βόλου εξέλεγε τρεις και του Αλμυρού μία.
Για την Λάρισα υποψήφιοι από τον συνδυασμό των Φιλελευθέρων επιλέχθηκαν ο Στέφανος Αναστασιάδης και ο Ιπποκράτης Κουτσίνας. Από το Λαϊκό κόμμα ο Αγαμέμνων Σλήμαν και ο Μιχαήλ Μπούρας, από το Αγροτικό ο Δημήτριος Χατζηγιάννης και από τα άλλα μικρότερα κόμματα, καθώς και μεμονωμένοι, διάφορα γνωστά ονόματα της πόλεως, όπως οι Γεώργιος Βλάχος, Χρήστος Καμηλαρόπουλος, Δημήτριος Πιπινόπουλος, κ.ά. Όμως τα ψηφοδέλτια τόσο του κόμματος των Φιλελευθέρων, όσο και του Λαϊκού στη Λάρισα έκρυβαν μεγάλες εκπλήξεις.
Στους Φιλελεύθερους ο δικηγόρος Γεώργιος Βλάχος[2] ο οποίος ακολουθούσε τον Ελευθέριο Βενιζέλο από το 1909 και ήταν από τους πιστότερους φίλους και συνεργάτες του, παραμερίσθηκε για να πάρει τη θέση ο Ιπποκράτης Κουτσίνας. Ο τελευταίος ήταν πολύ νεότερος και μόλις είχε επιστρέψει από την Γερμανία, όπου είχε σπουδάσει πολιτικές και οικονομικές επιστήμες, προσόν που ελάχιστοι από τους πολιτευόμενους τότε στην Ελλάδα διέθεταν. Ο Βενιζέλος τα εκτίμησε όλα αυτά και θυσίασε τον παλιό του φίλο Γιώργο Βλάχο, για χάρη του νέου πολιτευτή. Ο Βλάχος πικραμένος από την απόφαση του αρχηγού του, κατέβηκε ως ανεξάρτητος υποψήφιος. Εκλογικό κέντρο είχε κάνει το υπόγειο του σπιτιού του που βρισκόταν μεταξύ του κτιρίου της Νομαρχίας[3] και του υποκαταστήματος της Αγροτικής Τράπεζας, επί της οδού Ίωνος Δραγούμη. Μάλιστα για να προσελκύσει τους εκλογείς κρέμασε μια τεράστια φωτογραφία του Βενιζέλου στην είσοδο και τη στόλισε περιμετρικά με πολύχρωμα λαμπάκια. Το θέαμα για την εποχή εκείνη που ο ηλεκτροφωτισμός της πόλεως ήταν υποτυπώδης, φάνταζε προκλητικό και ο κόσμος που περνούσε κοντοστεκόταν για να θαυμάσει τη φωτογραφία του Βενιζέλου. Ο Βλάχος που παρακολουθούσε την κίνηση από την αυλή του εκλογικού του κέντρου, προσκαλούσε με τη βραχνή φωνή του τους περαστικούς να μπουν μέσα. Εκεί με τη γνήσια θεσσαλική προφορά του, προσπαθούσε να τους πείσει να τον ψηφίσουν. Όπως γίνεται συνήθως, όλοι υπόσχονταν με θέρμη ότι θα τον ψηφίσουν στις εκλογές, αλλά στην πραγματικότητα ελάχιστοι είχαν την πρόθεση να φθάσουν μέχρι την κάλπη με το ψηφοδέλτιό του. Εφ’ όσον ήταν ανεξάρτητος θεωρούσαν την ψήφο τους χαμένη, γιατί δεν είχε ελπίδες αφού δεν περιλαμβανόταν στον επίσημο συνδυασμό που είχε καταρτίσει προσωπικά ο ίδιος ο Βενιζέλος. Ωστόσο ο Βλάχος συνέχιζε να είναι δημοφιλέστατος μεταξύ των Λαρισαίων και οι επιτελείς του κόμματος φοβήθηκαν ότι μπορούσε να κάνει ζημιά στον συνδυασμό των Φιλελευθέρων. Γι’ αυτό και ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος προσωπικά του έστειλε ένα μακροσκελέστατο τηλεγράφημα με το οποίο τον παρακαλούσε να μην επιμείνει στην ανεξάρτητη υποψηφιότητά του. Και την τελευταία στιγμή ο Γεώργιος Βλάχος, που πάντοτε πειθαρχούσε στον αρχηγό του, απέσυρε την υποψηφιότητά του. Την πειθαρχία του αυτή την αντάμειψε ο Βενιζέλος. Τον έχρισε αρχηγό του συνδυασμού του κόμματός του, μαζί με άλλους τρεις υποψήφιους, στις Γερουσιαστικές εκλογές που έγιναν στις 21 Απριλίου 1929, κατά τις οποίες αναδείχθηκε εύκολα Γερουσιαστής. Επί πλέον με την πράξη του αυτή ο Εθνάρχης θέλησε και να τον ικανοποιήσει μια που του είχε ιδιαίτερη υποχρέωση, ειδικά από τον καιρό που τον βοήθησε να ανατρέψει τη Βουλή του Σκουλούδη το 1915.
Από την άλλη μεριά τον συνδυασμό του Λαϊκού κόμματος (δηλαδή των αντιβενιζελικών) εκπροσωπούσαν ο Μιχαήλ Μπούρας και ο Αγαμέμνων Σλήμαν. Αλλά και στον συνδυασμό αυτό δεν περιλήφθηκε μια άλλη προσωπικότητα του αντιβενιζελικού αγώνα της πόλεως, ο δημοσιογράφος Αδαμάντιος Νικολαΐδης , ο οποίος θεώρησε τον εαυτό του αδικημένο και μέσα από τις στήλες της εφημερίδας του εξασκούσε έντονη κριτική κατά της ηγεσίας του Λαϊκού κόμματος που τον είχε παραμερίσει. Την αγανάκτησή του εκμεταλλεύθηκε έξυπνα ένας διαπρεπής δικηγόρος των Αθηνών που καταγόταν από τα Αμπελάκια και ανήκε στο κόμμα των Ελευθεροφρόνων του Μεταξά. Ήταν ο Χρήστος Καμηλαρόπουλος που είχε πάρει μέρος και στις εκλογές του 1926, αλλά δεν είχε κατορθώσει να εκλεγεί βουλευτής. Το κόμμα του Μεταξά βρισκόταν την περίοδο εκείνη σε πτώση, γι’ αυτό και υπήρχε απροθυμία υποψηφίων επειδή θα έδιναν την μάχη μόνο για την τιμή των όπλων. Έτσι κατόρθωσε να πάρει με το μέρος του τον αγανακτισμένο Αδαμάντιο Νικολαΐδη και μαζί του έστησε τον συνδυασμό των Ελευθεροφρόνων στη Λάρισα. Και εδώ όμως συνέβη ό,τι και στους Φιλελεύθερους. Οι επιτελείς της αντιβενιζελικής παράταξης θορυβήθηκαν από την σύμπραξη αυτή του Νικολαΐδη με τον Καμηλαρόπουλο και προσπάθησαν να τους πείσουν να μην υποστηρίξουν τις υποψηφιότητές τους. Παρ’ όλες όμως τις πιέσεις, στάθηκε αδύνατο να αποσυρθούν. Και όχι μόνο αυτό, αλλά στις εκλογές ο συνδυασμός τους πήρε τόσους ψήφους όσους χρειάσθηκε για να χάσει ο συνδυασμός του Λαϊκού κόμματος και να εκλεγούν οι υποψήφιοι του κόμματος των Φιλελευθέρων.
Τελικά στις εκλογές αυτές, με τη βοήθεια και του εκλογικού συστήματος (πλειοψηφικό με στενή περιφέρεια), το κόμμα των Φιλελευθέρων σάρωσε πανελλήνια. Στη Λάρισα εκλέχθηκαν οι Στέφανος Αναστασιάδης και Ιπποκράτης Κουτσίνας. Στην Αγιά ο Δημήτριος Ηρακλείδης, στην Ελασσόνα ο Γιαμούζης Ιωάννης, όλοι τους βενιζελικοί και μόνον στα Φάρσαλα εκλέχθηκε ο υποψήφιος του Λαϊκού κόμματος Κυρόζης Ιωάννης[4]. Όπως ήταν επόμενο, η επιβλητική νίκη του Φιλελεύθερου συνδυασμού δημιούργησε μονοκομματική Βουλή με αρχηγό τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Στη διάρκεια της τετραετούς θητείας της (η Βουλή των εκλογών της 19. 8. 1928 διαλύθηκε στις 18. 8. 1932) πέτυχε πολλά, κυρίως στον τομέα της Παιδείας, χάρη στον υπουργό Γεώργιο Παπανδρέου, ο οποίος σε αγαστή συνεργασία με τον δήμαρχο Λαρίσης Μιχαήλ Σάπκα (αν και κομματικά αντίθετοι) έκτισαν επτά Δημοτικά Σχολεία και το Γυμνάσιο Αρρένων της Λάρισας.
[1]. Την περίοδο εκείνη η Θεσσαλία διέθετε δύο μόνον νομούς, της Λαρίσης που περιελάμβανε και την περιοχή της Μαγνησίας και των Τρικάλων που περιελάμβανε και την αντίστοιχη της Καρδίτσας. Μεταπολεμικά έγιναν τέσσερες και παραμένουν μέχρι και σήμερα. Έτσι η εκλογική περιφέρεια του νομού Λαρίσης ήταν αρκετά εκτεταμένη και σπάνια οι υποψήφιοι μπορούσαν να την περιοδεύσουν ολόκληρη, γιατί και συγκοινωνιακά μέσα δεν υπήρχαν όπως σήμερα, αλλά και οι δρόμοι μόνον τις πρωτεύουσες των επαρχιών συνέδεαν. Τα χωριά ήταν τελείως απομονωμένα. Έτσι οι χωρικοί δεν γνώριζαν εκείνους που θα εξέλεγαν παρά μόνον από τις φωτογραφίες.
[2]. Ο Γεώργιος Βλάχος γεννήθηκε στη Λάρισα το 1873. Από φοιτητής της Νομικής ακόμη έλαβε μέρος το 1896 στην «Φοιτητική Φάλαγγα» υπό τον Ζαμβρακάκη στην επαναστατημένη Κρήτη. Η πολιτική του σταδιοδρομία άρχισε το 1898, όταν εκλέχθηκε για πρώτη φορά δημοτικός σύμβουλος. Ήταν από τους πρώτους που είχαν προσχωρήσει στο κόμμα των Φιλελευθέρων που είχε ιδρύσει το 1909 ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Με τα κόμμα αυτό ο Γεώργιος Βλάχος εκλέχθηκε τέσσερες φορές βουλευτής Λαρίσης (1910, 1912, 1915, 1923) και δύο φορές γερουσιαστής (1929, 1932). Βλέπε: Θεσσαλικά Χρονικά. Έκτακτος έκδοσις επί τω εορτασμώ της πεντηκονταετηρίδος από της απελευθερώσεως της Θεσσαλίας, έκδ. Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας των Θεσσαλών, Αθήναι (1935) σελ. 288δ΄.
[3]. Το νομαρχιακό κατάστημα κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου στεγαζόταν στο κτίριο του Γεωργίου Νικόδημου, το οποίο βρισκόταν στη γωνία των οδών Παπαναστασίου και Ίωνος Δραγούμη. Σήμερα στη θέση του έχει κτισθεί το Δημαρχιακό κατάστημα.
[4]. Καζάκης Φοίβος, Δημήτριος Αστερίου Καζάκης βουλευτής και γερουσιαστής και οι Θεσσαλοί βουλευταί-Γερουσιασταί (1881-1946), Λάρισα (2006) σελ. 129
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com
