ΑΕΙ: Η μεταρρύθμιση που εκκρεμεί

* Από τον Χάρη Ανδρεόπουλο
Oι Πανελλαδικές τελείωσαν, τα αποτελέσματα βγήκαν και από σήμερα-αύριο ανοίγει η ψηφιακή πλατφόρμα για τη συμπλήρωση, εκ μέρους των 90.416 υποψηφίων, του μηχανογραφικού δελτίου επιλογής (αναλόγως του επιστημονικού πεδίου εκάστου) των 68.851 διατιθεμένων θέσεων σε Τμήματα των ΑΕΙ. Στις οποίες, αν προστεθούν κι αυτές των Στρατιωτικών, Αστυνομικών Σχολών, Πυροσβεστικής, Λιμενικού κ.λπ. (για θέσεις αξιωματικών και υπαξιωματικών), ο συνολικός τους αριθμός ξεπερνά τις 71.000, εκ των οποίων, ουκ ολίγες, αναμένεται και φέτος να μείνουν κενές, καθώς λόγω χαμηλών επιδόσεων πολλοί υποψήφιοι δε θα μπορέσουν να περάσουν το «κατώφλι» εισαγωγής (την «ελάχιστη βάση εισαγωγής»).

Πέρυσι υπήρξαν Τμήματα, στα οποία δεν είχε εισαχθεί ούτε ένας (1) φοιτητής, ενώ σε δεκάδες Τμήματα ο αριθμός των πρωτοετών δεν ξεπερνάει τον μονοψήφιο αριθμό!... Έχουμε δηλαδή Τμήματα ΑΕΙ, στα οποία οι φοιτητές μετριούνται στα δάκτυλα˙ είναι λιγότεροι από τους υπηρετούντες σ’ αυτά καθηγητές!... Ενδεικτικά, στο Τμήμα «Αειφορικής Γεωργίας» του Πανεπιστημίου Πατρών (με έδρα στο Αγρίνιο) το Α’ έτος τελείωσε φέτος, κυριολεκτικά, ...αδειανό, αφού και οι 108 θέσεις του στις περυσινές Πανελλαδικές έμειναν κενές!... (Βεβαίως, για το Τμήμα αυτό γεννάται το ερώτημα: Γιατί η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Πατρών προχώρησε στην ίδρυση/δημιουργία του, το 2023, τη στιγμή που υπάρχει το συναφές Τμήμα Γεωπονίας στο γειτονικό Μεσολόγγι, το οποίο, επίσης, δέχθηκε πολύ μικρό αριθμό υποψηφίων το 2023 [μόλις 20] -αλλά ουδείς μπήκε στον κόπο να δώσει εξηγήσεις- αντί ...αειφορίας, η... αφασία του «...έλα μωρέ τώρα... δε βαριέσαι;...Tι ψάχνεις να βρεις;...».
Στο Τμήμα «Εκπαιδευτικών Πολιτικών Μηχανικών» της Ανωτάτης Σχολής Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΑΣΠΑΙΤΕ) τη χρονιά που μας πέρασε οι συνθήκες μαθήσεως ήταν... «ιδιαιτέρου φροντιστηρίου»: Υπήρχε ένας (1) φοιτητής – ένας και μοναδικός!... Όπως και στο Τμήμα Νοσηλευτικής Διδυμοτείχου του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος (ΔΠΕ, τέως ΤΕΙ Θεσσαλονίκης), όπου η χρονιά τελείωσε μ’ έναν (1) φοιτητή, καθώς στις περσινές Πανελλαδικές έμειναν κενές οι 112 απ’ τις 113 θέσεις!... (Από τη νέα χρονιά η έδρα της εν λόγω Νοσηλευτικής μεταφέρεται στην Αλεξανδρούπολη, με ένταξή της στη Σχολή Επιστημών Υγείας του Δημοκριτείου Παν/μίου Θράκης και την προσδοκία να προσέλθουν φοιτητές. Μακάρι! «Ο καλός Θεός να δώσει», που λέμε κι οι χριστιανοί...).
Στο (εν Καρπενησίω) Τμήμα Δασολογίας του ΕΚΠΑ (που ως Δασοπονίας του ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδος γέμιζε!), εισήλθαν το 2023 μόλις τρεις (3) φοιτητές (από τις 107 θέσεις έμειναν κενές οι 104. Πάλι καλά θα ‘λεγε κανείς: Την προηγούμενη χρονιά [2022] από τις 171 θέσεις είχε καλυφθεί μόνο η μία [1] – είχαν μείνει κενές οι 170!...). Στο Τμήμα «Συστημάτων Ενέργειας» της Λάρισας (Παν/μιο Θεσσαλίας) από τις 68 θέσεις είχαν καλυφθεί πέρυσι μόλις οι 11 κι έμειναν κενές οι 57. Στο Τμήμα Ιστορίας Κερκύρας (του Ιονίου Παν/μίου) απ’ τις 109 θέσεις καλύφθηκαν μόλις οι 9 κι έμειναν αδιάθετες οι 100, κ.λπ., κ.λπ....
Πάνω από 20 Τμήματα είχαν πέρυσι μονοψήφιο αριθμό εισαγομένων, ενώ άλλα 60 Τμήματα είχαν αριθμό εισαγομένων κάτω από 50. Συνολικά, πέρυσι έμειναν στα ΑΕΙ κενές - αδιάθετες πάνω από 10.000 θέσεις, κάτι που αναμένεται να επαναληφθεί και φέτος, καθώς οι επιδόσεις ήταν χειρότερες από τις περσινές, με το 60% περίπου των υποψηφίων να έχουν γράψει κάτω απ’ τη βάση σε σειρά βασικών μαθημάτων (όπως Μαθηματικά, Φυσική, Ιστορία). Αλλά δεν είναι μόνο η δυσκολία των θεμάτων που θ’ αφήσει κόσμο απ’ έξω, σε συνδυασμό με την εφαρμογή της ελάχιστης βάσης εισαγωγής˙ είναι και ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός των Τμημάτων ΑΕΙ που δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια όχι λόγω ζήτησης, αλλά μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων.
Υπενθυμίζουμε ότι 2018, εν μία νυκτί, η τότε Κυβέρνηση (του ΣΥΡΙΖΑ, επί υπουργίας του κ. Κων. Γαβρόγλου) αποφάσισε, χωρίς ουσιαστικά κανένα ακαδημαϊκό κριτήριο, ότι η Τριτοβάθμια/Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση δεν είναι απαραίτητη και αναγκαία για την ανάπτυξη της χώρας και προχώρησε στην κατάργηση των Ανωτάτων Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΤΕΙ), εντάσσοντας τις Σχολές και τα Τμήματά τους στην Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση (Π.Ε.). Η χώρα μας έγινε ένα απέραντο πανεπιστημιακό campus αλληλοκαλυπτόμενων επιστημονικών αντικειμένων. Κατακλύστηκε η χώρα από Σχολές και Τμήματα ΑΕΙ και (των συγχωνευθέντων) ΑΤΕΙ, με πλέον χαρακτηριστικό το παράδειγμα των Σχολών και Τμημάτων γεωπονικού χαρακτήρα και μηχανικών που ξαφνικά πλημμύρισαν τη χώρα (τα γεωπονικά υπερτριπλασιάστηκαν -από 3 έγιναν 10!- και τα τμήματα μηχανικών από 46 έγιναν 76!). Παραλλήλως, ιδρύοντας και νέα Τμήματα ΑΕΙ (χωρίς, επίσης, κανέναν σχεδιασμό που να υπηρετεί υπαρκτές ανάγκες στην αγορά εργασίας), η τότε Κυβέρνηση πέτυχε ένα παγκόσμιο ρεκόρ και συγκεκριμένα σε μια μικρή χώρα των 10 εκατομμυρίων ανθρώπων -όσοι δηλαδή ζουν πια σε μια μόνο μεγαλούπολη του πλανήτη- να λειτουργούν 26 ΑΕΙ, με 450, τουλάχιστον, Τμήματα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, εξ ων τα 428 εκ των παλαιών «orizinal» Τμημάτων των AEI και των «πανεπιστημιοποιηθέντων» ΤΕΙ, διασκορπισμένα σε 70 πόλεις της χώρας και τα λοιπά 22 εκ των Τμημάτων των Ανωτάτων Στρατιωτικών Σχολών [Ευελπίδων, Ικάρων, ΣΣΑΣ, Ναυτικών Δοκίμων, Αξ/κών Αστυνομίας, Πυροσβεστικής, Λιμενικού κ.λπ.]).
Πολλά απ’ αυτά τα Τμήματα των Πανεπιστημίων όχι απλώς στερούνται ζητήσεως στην αγορά εργασίας (και τις Υπηρεσίες), αλλά (στερούνται) και φοιτητών! (ενώ την ίδια ώρα ο αριθμός των καθηγητών παρουσιάζει -τι παράξενο και παράδοξο...- πληθωριστικές τάσεις...).
Τον Νοέμβριο του 2021 σε άρθρο μας σ’ ετούτην τη στήλη («ΕτΔ», 29.11.2021, σελ. 3) γράφαμε ότι «επείγει ένας, κατ’ αρχάς, στοιχειώδης ορθολογισμός στο σύνολο της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης για τον καθορισμό, με κριτήρια ακαδημαϊκά (αλλά και αγοράς) των ειδικοτήτων που είναι χρήσιμες και απαραίτητες να υπάρχουν στα Πανεπιστήμια. Γιατί τα 450 σημερινά Τμήματα είναι πολλά - ή, μήπως, όχι;».
Πριν λίγες ημέρες τον ίδιο προβληματισμό διαβάσαμε και στο πρωτοσέλιδο κύριο άρθρο της «Καθημερινής» (29.06.2024), συμπεριλαμβανομένης και της επικρίσεως ότι ως ελάχιστη βάση εισαγωγής θεωρείται στο υφιστάμενο σύστημα και ένας βαθμός κάτω του 10, παρότι αυτός είναι (το «10») στην εικοσάβαθμη κλίμακα ο θεωρούμενος στο σχολείο ως η αντικειμενική «βάση» προαγωγής, προόδου κ.λπ. (φέτος, π.χ. σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αναλυτών, η χαμηλότερη βάση εισαγωγής για τα ΑΕΙ -το «κατώφλι»- θα είναι κοντά στο 8,3). Γράφει, λοιπόν, η «Καθημερινή»: «Τα αποτελέσματα των Πανελλαδικών μπορούν να διαβαστούν και ως ακτινογραφία του ελληνικού πανεπιστημίου. Η απαξίωση ορισμένων ανωτάτων σχολών, στις οποίες μπορεί να εισαχθεί κανείς με βαθμό κάτω απ’ τη βάση, δείχνει τις «κακοτεχνίες». Η αναχάραξη του χάρτη των ΑΕΙ, με τη διαλογή όσων τμημάτων και επιστημονικών αντικειμένων καλύπτουν αληθινές ανάγκες, είναι μια μεταρρύθμιση που εκκρεμεί».
Η επάνοδος της Ανώτατης Εκπαίδευσης στην τροχιά της κανονικότητας θα πρέπει ν’ αποτελέσει την κύρια στόχευση του Υπ. Παιδείας. Αφενός μεν, μέσω καταργήσεων και συγχωνεύσεων Τμημάτων που ιδρύθηκαν αλόγιστα τη διετία 2018-2019, αφετέρου δε, μέσω της επαναφοράς του θεσμού της Ανώτατης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης που καταργήθηκε προ 5ετίας, αφήνοντας τη χώρα ορφανή από έναν εκπαιδευτικό «πυλώνα» που στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες αποτελεί ισχυρό εργαλείο ανάπτυξης και προόδου.
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι καθηγητής (ΠΕ01)
Β’/θμιας Εκπαίδευσης ([e-mail]).