ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Η πιο πονεμένη και θλιμμένη ημέρα της χριστιανοσύνης

Από τον Απόστολο Ποντίκα, δάσκαλο, θεολόγο, φιλόλογο, Πολιτικών Επιστημών

Η Μεγάλη Παρασκευή, είναι η πιο πένθιμη και πονεμένη μέρα της Μ. Εβδομάδας, μαζί με τη Μ. Πέμπτη, αφού την ημέρα αυτή ενταφιάζεται ο Ιησούς..

Η παρουσία του Ιησού, σηματοδότησε το τέλος της εποχής του ζόφου και του χάους και έφερε την ανατολή μιας περιόδου χαράς και ελπίδας. Στη Σταύρωση του Χριστού, που στο πρόσωπό του ξεσπάει η αδικία και παραφροσύνη των ανθρώπων, η φύση διαμαρτύρεται. «Σκότος εγένετο επί πάσαν πηγήν», σημειώνουν οι Ευαγγελιστές, ενώ ο Λουκάς προσθέτει «του ηλίου εκλείποντος» και στο σκοτάδι αυτό, όπως αναφέρει ο Ματθαίος, προστίθεται και σεισμός μεγάλος: «η γη εσείσθη και αι πέτραι εσχίσθησαν». Η εποχή της Σταύρωσης του Κυρίου, συνδέεται άμεσα με την εαρινή ισημερία, τις φάσεις της σελήνης και το σεληνιακό ημερολόγιο που επικρατούσε την εποχή εκείνη στην Παλαιστίνη. Οι Ευαγγελιστές μας πληροφορούν ότι η θριαμβευτική είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, ο Μυστικός Δείπνος και η Σταύρωση, έγιναν την εβδομάδα που γιορταζόταν το Εβραϊκό Πάσχα, δηλαδή στη διάρκεια του μήνα Νισάν, που στα Εβραϊκά σημαίνει «καιρός που τα πάντα πρασινίζουν».
Το Πάσχα των Εβραίων γιορταζόταν στις 15 του μήνα Νισάν και την εποχή εκείνη στα Ιεροσόλυμα, το Μεγάλο Συνέδριο των Εβραίων, το Σανχεντρίν, συνεδρίαζε επίσημα το απόγευμα της 29ης κάθε μήνα στον ναό του Σολομώντα. Το βράδυ αυτό οι ιερείς παρακολουθούσαν τον ουρανό κατά τη στιγμή της δύσης του ηλίου, για να δουν το μικρό φωτισμένο δρεπάνι της νέας σελήνης και ανάλογα, εξέταζαν αυτό προσεκτικά. Αν, πράγματι, έβλεπαν το φωτισμένο δρέπανο της σελήνης, ανακοίνωναν την αρχή του Νισάν και την αρχή του εβραϊκού έτους, με τους ήχους τελετουργικής σάλπιγγας.
Σύμφωνα με μαρτυρίες των Ευαγγελιστών, τη χρονιά της Σταύρωσης του Χριστού, το Εβραϊκό Πάσχα, ήταν Σάββατο και κατά συνέπεια η πρώτη εαρινή πανσέληνος του έτους της Σταύρωσης, πρέπει να συνέπιπτε με Παρασκευή. Από αστρονομικές προβλέψεις και έρευνες τοποθετείται η Παρασκευή 3 Απριλίου του 33 μ.Χ. και η Ανάσταση στις 5 Απριλίου.
Οι Ευαγγελιστές αναφέρονται διεξοδικά στην πορεία του Χριστού προς τον Γολγοθά «...και απήγαγον αυτόν εις το σταυρώσαι. Εξερχόμενοι δε εύρον άνθρωπον Κυρηναίον ονόματι Σίμωνα. Τούτον ηγγάρευσαν, ίνα άρη τον σταυρόν αυτού. Και ελθόντες εις τόπον λεγόμενον Γολγοθά, ο έστι λεγόμενος Κρανίου τόπος, έδωκαν αυτώ πιείν όξος μετά χολής μεμιγμένον...σταυρώσαντες δε αυτόν διεμοιράσαντο τα ιμάτια αυτού, βαλόντες κλήρον...» (Ματθ. Κ.2).
Ο λαός μας, τιμά με ευλάβεια και σεβασμό το γεγονός της Ταφής του Κυρίου και οι εκκλησίες χτυπούν την ημέρα αυτή πένθιμα τις καμπάνες. Το πρωί της Μ. Παρασκευής ψάλλονται οι Μεγάλες Ώρες και ο Εσπερινός, κατά τον οποίο γίνεται η Αποκαθήλωση του Εσταυρωμένου και η τοποθέτηση του Επιταφίου στο ολάνθιστο κουβούκλιο. Οι Ώρες λέγονται Μεγάλες, γιατί έχουν μεγάλο μήκος, αλλά και για τα γεγονότα που αναφέρονται σ’ αυτές. Παλιότερα λέγονταν και Βασιλικές, επειδή κατά τη Βυζαντινή περίοδο τις παρακολουθούσε και ο Αυτοκράτορας. Βέβαια τη Μ. Παρασκευή υπάρχουν αρκετά έθιμα που γίνονται είτε στο χώρο των εκκλησιών, είτε στην κοινωνική ζωή των ανθρώπων. Ο Επιτάφιος είναι το πιο σημαντικό εκκλησιαστικό έθιμο, που με την περιφορά του και τη συνοδεία των πιστών, λαμπρύνει την πένθιμη αυτή ημέρα. Σε ορισμένα μέρη, όπως, στην Πύλο το πρωί της Μ. Παρασκευής, οι μανάδες συνήθιζαν να δίνουν στα μέλη της οικογένειας να πιουν με το ίδιο ποτήρι ξίδι και καπνιά, όπως έκαναν οι Ρωμαίοι στρατιώτες στο Ναζωραίο. Στην Κρήτη τρώνε νερόβραστα φαγητά με ξίδι και χοχλιούς που το ζουμί τους μοιάζει με τη χολή.
Οι επαγγελματίες, στη Θεσσαλία τη Μ. Παρασκευή, δεν χρησιμοποιούν σφυρί-καρφιά, ενώ οι τσαγκάρηδες δεν πιάνουν στα χέρια τους καθόλου το σφυρί, γιατί μ’ αυτό οι «άνομοι» σταύρωσαν τον Ιησού». Εξάλλου, στα ορεινά χωριά του Ολύμπου δεν μαγειρεύουν, ούτε βάζουν τραπέζι και δεν βάζουν μπουκιά στο στόμα. Στην Κορώνη, τα παιδιά το πρωί γυρίζουν στα σπίτια με το Σταυρό και λένε τα Πάθη του Χριστού. Στις Σέρρες, κατά τη μεταφορά του Επιταφίου, βάζουν στην εξώπορτα του σπιτιού τον Εσταυρωμένο, με λουλούδια, κεριά και θυμιάματα. Ένα φαντασμαγορικό έθιμο, επικρατεί στο Αγρίνιο, όπου γίνεται η καύση των χαλκονιών στην πλατεία της πόλης. Είναι έθιμο από την Τουρκοκρατία, όταν οι Εβραίοι της περιοχής αυτής με τη βοήθεια των Τούρκων εμπόδιζαν την περιφορά του Επιταφίου. Σ’ ορισμένα νησιά, οι Επιτάφιοι των Εκκλησιών κατεβαίνουν στη θάλασσα και οι πιστοί μπαίνουν μέσα στα νερά για να αγιασθούν και να βοηθήσει η Χάρη Του Χριστού τους ναυτικούς. Σ’ ορισμένα πάλι μέρη της θεσσαλικής περιοχής, ο Επιτάφιος περνά από το νεκροταφείο ή καταλήγει σ’ αυτό, όπως στην Ελασσόνα, για να βιώσουν οι χριστιανοί όλο το θρησκευτικό μεγαλείο της ημέρας αυτής.
Έτσι, μετά το «Πώς σε κηδεύσω, Υιέ μου;» οι πιστοί περιμένουν με χαρά, αισιοδοξία και ελπίδα να έρθει η μεγάλη Ανάσταση και να ακούσουν από το στόμα του παπά το «Δεύτε λάβετε φως...» και το «Χριστός Ανέστη».