Ο φαύλος κύκλος της Δικαιοσύνης και τα γιαλαντζί πρωτοδικεία της Περιφέρειας

Από τον Γιάννη Γιαγλάρα, δικηγόρο παρ’ Αρείω Πάγω, πρώην αντιπρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Λάρισας
Με το νομοσχέδιο που τέθηκε σε διαβούλευση διατηρείται το Πρωτοδικείο Λάρισας ως κεντρική έδρα και η Εισαγγελία Πρωτοδικών με έδρα τη Λάρισα. Στην περιφέρεια του Πρωτοδικείου Λάρισας εμπίπτουν οι Δήμοι της Περιφερειακής Ενότητας Λάρισας. Τα Ειρηνοδικεία Λάρισας, Ελασσόνας και Φαρσάλων καταργούνται.

Ως περιφερειακές έδρες του Πρωτοδικείου Λάρισας ορίζονται: α) Η Ελασσόνα, στην κατά τόπο αρμοδιότητα της οποίας εμπίπτει ο Δήμος Ελασσόνας, και β) τα Φάρσαλα, στην κατά τόπο αρμοδιότητα των οποίων εμπίπτει ο Δήμος Φαρσάλων.
Έτσι, ξεκινάει η λειτουργία δύο περιφερειακών Πρωτοδικείων στην Ελασσόνα και τα Φάρσαλα: Μεταβατικά Μονομελή Πλημ/κεία Ελασσόνας και Φαρσάλων και ως Μεταβατικό θα δικάζει και το Μονομελές Πρωτοδικείο σε Ελασσόνα και Φάρσαλα. Τρία, λοιπόν, δικαστικά κτίρια στην περιφερειακή ενότητα, χωρίς ουσιαστική διευκόλυνση των δικηγόρων με γραφεία σε Ελασσόνα και Φάρσαλα. Η κατάργηση των Υποθηκοφυλακείων Ελασσόνας και Φαρσάλων και η ταυτόχρονη σύσταση Πρωτοδικείων στα δημοτικά αυτά διαμερίσματα δε θα μειώσει την ανάγκη μετακίνησής τους στο κεντρικό Πρωτοδικείο. Η γραμματειακή υποστήριξη τριών δικαστικών κτιρίων, καθώς και οι υπηρεσίες, είτε τακτικές είτε έκτακτες των δικαστών και εισαγγελέων, για να μπορέσουν να λειτουργήσουν αυτά τα μονομελή πρωτοδικεία και πλημμελειοδικεία, θα αντιμετωπίζεται με δαπάνη μετακίνησης, που θα καταβάλλεται από το Δημόσιο. Με τον φόρτο της εργασίας που θα αντιμετωπίσουν, αφού θα αυξηθεί τοπικά η αρμοδιότητά τους, ο όγκος των εργασιών των περιφερειακών Πρωτοδικείων πάλι θα διεκπεραιώνεται από το κεντρικό Πρωτοδικείο και από τους στη Λάρισα υπηρετούντες πρωτοδίκες και εισαγγελείς γενικής και ειδική επετηρίδας. Έτσι, στον χρόνο εργασίας θα προστεθεί και ο χρόνος μετακίνησης των αρχών και της μάζας των δικηγόρων από Λάρισα. Τα «γιαλαντζί» περιφερειακά Πρωτοδικεία αντιμετωπίζουν είτε κτιριακό πρόβλημα, όπως τα Φάρσαλα, είτε έλλειψη σε υλικοτεχνική υποδομή, όπως η Ελάσσονα, αμφότερα δε έλλειψη τακτικού προσωπικού.
Ο τρόπος με τον οποίο υλοποιείται ο δικαστικός χάρτης, όπου καταργεί πρόσωπα και θεσμούς δεν επιλύει προβλήματα, αλλά, αντίθετα, υποβαθμίζει την απονομή της δικαιοσύνης, καταργώντας τον θεσμό του ειρηνοδίκη, αντί να τον αναβαθμίσει επωφελεία των Πρωτοδικείων. Οι ειρηνοδίκες προσφέρανε σημαντικό έργο, καθώς η δυνατότητα για αυτοψία στις εμπράγματες διαφορές, η γνώση των ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής, όπου υπηρετούσαν, η εγγυητική συμβολή τους στις έρευνες, αλλά και η συμβολή τους στη διεκπεραίωση του όγκου των υποθέσεων του Νόμου Κατσέλη κατέδειξε την ανάγκη διατήρησης, παρά κατάργησης του θεσμού. Η συμμετοχή των τέως ειρηνοδικών στις συνθέσεις των πρωτοβάθμιων ποινικών δικαστηρίων αποτελεί κορυφαία λανθασμένη επιλογή, καθώς η εργασιακή τους επιλογή να λειτουργούν στο πλαίσιο του ειρηνοδίκη, θέλοντας να αποφύγουν τον επαχθή ρόλο του ποινικού δικαστή μεταβάλλει το λειτουργηματικό τους πλαίσιο με επικίνδυνες συνέπειες στην απονομή της Δικαιοσύνης. Ο εισαχθείς πρωτοδίκης γνωρίζει εκ προοιμίου το πλαίσιο λειτουργίας του ως δικαστής, επιλέγει να εμπλακεί στην αρένα της ποινικής Δικαιοσύνης. Όμως, ο ειρηνοδίκης ουδέποτε επιθυμούσε την ποινική ύλη, γεγονός ξεκάθαρο και μετά τη κατάργηση των Πταισματοδικείων. Σε κάθε περιπτωση υφίσταται αθέμιτη διάκριση μεταξύ πρωτοδικών γενικής και ειδική επετηρίδας ως προς τα καθήκοντα και παραβιάζεται η αρχή της ισότητας.
Για ευνόητους λόγους, η δημιουργία Πρωτοδικείων δεν έθιξε την υφιστάμενη λειτουργία τοπικών δικηγορικών συλλόγων, καθώς ούτε συστήνει ούτε καταργεί (στο τύπο) δικηγορικούς συλλόγους, αποψιλώνει, όμως, ειδικά στα παράλληλα Πρωτοδικεία, τη δικαστική λειτουργία. Στα τμήματα διακοπών, όπου μειώνονται οι δικάσιμοι και ο αριθμός των δικαστών, χωρίς, όμως, να μειώνονται οι έκτακτες ανάγκες θα δυσχερανθεί το έργο όλων των εμπλεκομένων στη Δικαιοσύνη σε χρόνο, μάλιστα, που αντιστοιχεί στο 1/3 του πλήρους δικαστικού έτους με τη λειτουργία τριών Πρωτοδικείων στη περιφέρεια της Λάρισας
Οι τομές στη Δικαιοσύνη που σήμερα μπορούν να αποτιμηθούν, ήτοι η κατάργηση της αποδεικτικής διαδικασίας στην τακτική, η μείωση των αναβολών τελικά κατέδειξαν ότι πρωτίστως η προβληματική λειτουργία της δικαιοσύνης έχει ως αφορμή τον χρόνο και ως αίτιο τη μη εφαρμογή της νομοθεσίας. Οι νέες τομές, όπως π.χ. η αύξηση του φόρτου στα Μονομελή Πλημμελειοδικεία, είναι ακόμα ένα βήμα οπισθοδρόμησης.
Συμπερασματικά, ενώ η κατάργηση των Ειρηνοδικείων Κισσάβου (Συκούριο) και Ολύμπου (Ραψάνη) λόγω της μείωσης του έργου ήταν επιβεβλημένη, η επαύξηση της αρμοδιότητας και η αποκέντρωση δικαστικών υπηρεσιών σε Ελασσόνα και Φάρσαλα όπου λειτουργεί ένας δικηγορικός σύλλογος με κεντρικό Πρωτοδικείο, θα επαναφέρει πρακτικές του παρελθόντος που δε συνάδουν με την ψηφιακή εποχή, εισάγοντας την ανάγκη επιπλέον πόρων και εργατοωρών σε τρεις διαφορετικούς τόπους. Δεν μπορούμε να συζητάμε ταυτόχρονα για ψηφιακή διακυβέρνηση και διασπορά υπηρεσιών και λειτουργιών, χωρίς να έχουμε προϋπολογίσει το κόστος λειτουργίας, αλλά και τον αντίκτυπο στον εξορθολογισμό της λειτουργίας της Δικαιοσύνης στον τόπο μας. Έτσι, η υδροκέφαλη δικαιοσύνη ενώ καταργεί δικαστικό θεσμό, επεκτείνει τις δομές της, όχι, όμως, τις υποδομές και το εμπλεκόμενο προσωπικό, καθιστώντας επισφαλή την απονομή της δικαιοσύνης, θέτοντας απρόθυμα λειτουργούς της σε νέες διαδικασίες και σε νέο καθεστώς, χωρίς όμως να υπάρχει επιμέτρηση του αντικτύπου, είτε σε ποιότητα είτε σε ποσότητα, στο έργο της Δικαιοσύνης. Ειδικά δε όταν ανασκοπούνται πρακτικές του παρελθόντος, που απεδείχθησαν ανεπαρκείς ή απρόσφορες, είναι βέβαιο ότι ο δικαστικός χάρτης και το νέο πλαίσιο λειτουργίας θα καταμετρηθεί τουλάχιστον τοπικά, ως άλλη μια αποτυχημένη προσπάθεια στη δικαστική μεταρρύθμιση, με σημαντικές, όμως, για πρώτη φορά συνέπειες στον θεσμό του Δικαστή-Ειρηνοδίκη, με αμφίβολη τη συνταγματικότητα των διατάξεων που θα ενταχθούν στην ελληνική έννομη τάξη.