Η λίμνη που κανείς δεν την ήθελε...

ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ

Κάποιος είπε μια πετυχημένη κουβέντα για την Κάρλα, πως, τούτη δω τη λίμνη, «δεν την ήθελαν ποτέ». Κι εδώ που τα λέμε, δίκιο είχε. Και τώρα δα που μιλάμε, ο ίδιος αγώνας γίνεται, να την αποδιώξουν.

Σαν να ‘ναι η λίμνη αυτή η κακή τους μοίρα, απ’ την οποία δεν πρόκειται να γλιτώσουν ποτέ. Σαν να υπάρχει από αιώνων ένα στοίχημα μεταξύ ανθρώπων και νερών για το ποιος θα «καταπιεί» ποιον. Αγώνας μέχρι τελικής πτώσεως.
Αλλά φταίνε οι λίμνες; Οι λίμνες, παντού, είναι ομορφιά και στολίδι της φύσης. Οι πιο μεγάλοι ζωγράφοι τις απεικόνισαν, οι πιο μεγάλοι μουσουργοί ύμνησαν τη γαλήνη και την αταραξία τους. Και την Παρασκευή, σαν βρέθηκα εκεί και την αντίκρισα ξανά, έξι μήνες μετά το κακό, μια ομορφιά ήταν η Κάρλα, ένας Παράδεισος!… Είχε μεσημεριάσει κιόλας και ο ήλιος έκαιγε. Το βοριαδάκι είχε καθαρίσει την ατμόσφαιρα κι ο ορίζοντας έγινε απέραντος, ακίνητος. Και μονάχα τα σύννεφα τα μπαμπακερά συνέχιζαν τον τρελό χορό τους, ανάμεσα σε Κίσσαβο και Μαυροβούνι, αλλάζοντας κάθε τόσο μορφές. Να στο ξαναπώ; Παράδεισος! Και μέσα σ’ αυτήν την απόλυτη ηρεμία, ένιωσα κάτι από την αγνότητα των πρωτόπλαστων.
Φταίει η λίμνη; Φταίει η Κάρλα; Μα, η λίμνη υπακούει στους θεμελιώδεις νόμους της Φυσικής. Για την «αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων» δεν έχεις ακούσει; Χιονίζει κάθε χειμώνα στα βουνά της θεσσαλικής λεκάνης και τις άνοιξες όλο αυτό το νερό κατηφορίζει στον κάμπο, να ψάξει διέξοδο, να χαθεί στην απεραντοσύνη της θάλασσας. Τα κρατάς τα νερά; Αυτά, μάτια μου, λένε οι γεωλόγοι, κάποτε έσχισαν βουνά, άνοιξαν στα δυο τα Τέμπη κι από τότε ο Κίσσαβος κι ο Όλυμπος χωρίσανε τα τσανάκια τους. Τις χρονιές που τα νερά είναι πολλά, φουσκώνει ο Πηνειός, φουσκώνουν τα κανάλια, βγαίνουν έξω από τις προδιαγεγραμμένες πορείες. Τότε, πνίγουν χωράφια, σοδειές, τους μόχθους των ανδρών, τις προίκες των κοριτσιών, τα όνειρα των ανθρώπων. Αλαφιασμένοι οι Τρικαλινοί και Καρδιτσιώτες Γκαραγκούνηδες, «πλαλάνε» να σωθούν. Κοιτούν στον ουρανό και ρίχνουν βλαστήμιες, τραβάνε τα μαλλιά και χτυπάνε τα μάγουλα απ’ το κακό τους. Κι απέ παίρνουν σειρά οι Λαρσινοί, Ταμπακιώτες, Περαμαχαλιώτες, μα και στον Αρναούτ Μαχαλά τα ίδια χάλια. Κι έπονται οι Καρλίσιοι, στο τέρμα της διαδρομής. Κι εκεί… τέλος… Με απόγνωση το μάτι κοιτάει τα νερά -ωχ μάνα μ’ ωχ!-, αλλά με τον καιρό σταμάτησαν κι οι βαρυγκώμιες. Και δεν μένει παρά να περιμένουν. Υπομονετικά. Να βγει «ο ήλιος ο ηλιάτορας», ν’ αρχίσει η εξάτμιση, να τραβηχτεί η λίμνη και να κινήσουν ξανά οι ψαρόβαρκες για τον επιούσιο.
Κάρλα. Λίμνη ζωής, μα και θανάτου. Η λίμνη της προκοπής, μα και της καταστροφής. Ότι αυτή τάισε γενιές και γενιές με τα ψάρια της, ότι στην Κατοχή οι κυπρίνοι, τα «σαζάνια» της έσωσαν χιλιάδες ζωές από την πείνα, δεν το μέτρησε κανείς. Αυτά είναι για ποιητές και για ρομαντικούς. Εδώ μιλάμε για πραγματική ζωή, για το ψωμί, για το εισόδημα. Κι όταν τον Αύγουστο του 1962 το Κράτος έβαλε μπρος να τη στραγγίσει κατασκευάζοντας δέκα χιλιόμετρα σήραγγα που θα οδηγούσε τα νερά στον Παγασητικό, όλοι το πανηγύρισαν. Όπως και τώρα, το αίτημα ήταν να γλιτώσουν οι άνθρωποι απ’ τις πλημμύρες. Και μόνο στα ψιλά του έργου ανακαλύψαμε τώρα πίσω-πίσω πως οι μηχανικοί του Υπουργείου είχαν προειδοποιήσει από τότε. Κοντά διακόσιες χιλιάδες στρέμματα είναι η λίμνη. Αφήστε, πρότειναν, τα εξήντα καβάντζα, η φύση δεν σχωρνάει τόσο απότομες αλλαγές. Δεν εισακούσθηκαν… Είχαν κι εκλογές μπροστά τους οι πολιτικοί. «Εθνικόν όραμα η αποκατάστασις των ακτημόνων μας» έγραφαν οι τοπικές εφημερίδες. Κάθε εποχή με την οπτική της. Μοναχά ένας παλαβός, ονόματι Τάκης Τλούπας, φωτογράφος το επάγγελμα, πήρε το Ντεσεβό του και πήγε να απαθανατίσει την ξεραμένη και κατασχισμένη γη. Οι φωτογραφίες του Τλούπα απεικόνιζαν έναν περιβαλλοντικό εφιάλτη και ήταν μια προειδοποίηση. Δυστυχώς, οι περισσότεροι τις θεώρησαν απλώς… τέχνη.
Η λίμνη που «κανείς δεν την ήθελε» εκδικήθηκε όταν τα πάντα στον κάμπο άρχισαν να στεγνώνουν. Οι παλιοί ψαράδες που έγιναν γεωργοί έπεσαν με τα μούτρα στο βαμβάκι… Επιδοτήσεις, φράγκα, καλές τιμές, καλή ζωή και γυροβολιές στην πίστα του «Φαλήρου» με τις τραγουδιάρες. Δεν ξέρει ο φτωχός να διαχειριστεί τον ξαφνικό του πλουτισμό. Και την ίδια εποχή που τα χωράφια στέγνωναν και τα γεωτρύπανα έπιαναν τρακόσια μέτρα βάθος για να βρουν νερό, ο Αντρέας υποσχόταν να ρίξει στον κάμπο τον… Αχελώο… Το λες και ανέκδοτο. Αποξηραίνεις την Κάρλα για να μην πλημμυρίζεις και φέρνεις νερό απ’ του διαβόλου τη μάνα με φαραωνικά έργα εκτροπής και πεταμένα δισεκατομμύρια. Τι ζήσαμε ρε φίλε!
Η μερική αποκατάσταση της Κάρλας απ’ το έτος 2000 και μετά, στην οποία το Ελληνικό Δημόσιο υποχρεώθηκε, ήταν η πρώτη ρεβάνς της λίμνης. Μα ήταν κι αυτή μια… χλωμή αποκατάσταση. Αναιμική, διστακτική, σαν το Κράτος να μην την ήθελε. Τα έργα τροφοδοσίας της Κάρλας καρκινοβατούσαν. Η λίμνη μια σχηματιζόταν, μια εξαφανιζόταν. Μέχρι που ήρθε ο… «Ντάνιελ» και τα σάρωσε όλα. Και τους δισταγμούς, και τις παλινδρομήσεις, και τα λόγια τα παχιά και τα σχέδια τα μεγαλόπνοα. Η λίμνη που «κανείς δεν την ήθελε» ξαναπήρε τη μεγάλη ρεβάνς κι οι αρμόδιοι μες στην απόγνωση. Ειδικοί που κλήθηκαν εξ Ολλανδίας, είπαν στον Μητσοτάκη τα αυτονόητα. Στο ρωμέικο το βιλαέτι κύριέ μου, ο καθένας κάνει ό,τι του κατέβει. Ό,τι θέλει σπέρνει, όποια ώρα γουστάρει κι όπου να ‘ναι στήνει φράγματα ή ανεβοκατεβάζει θυροφράγματα, αυθαίρετα, τσαπατσούλικα, νταηλίδικα. Κι όταν ανοίγουν οι ουρανοί, τρέχουν όλοι να κρυφτούν. Άλλοι κουνάνε τα χέρια πανικόβλητοι, τι κάνετε ρεεεε, όχι άλλο κάρβουνοοοο, όχι άλλο νερόοοο, κι όλοι μαζί ρίχνουν ευθύνες ο ένας στον άλλο.
Καθόμουν και χάζευα τη λίμνη. Κάτι ξεχασμένοι κορμοράνοι τσαλαβουτούσαν στα νερά για ψάρια. Αγελάδες, μια ντόπια ράτσα, κανελί, έβοσκαν αμέριμνες δίπλα στα πλημμυρισμένα ακόμη περιβόλια από αμυγδαλιές και άλλα δέντρα. Οι άνθρωποι του Φορέα Διαχείρισης Κάρλας που μας συνόδευαν, μας μιλούσαν για την απόγνωση που έχει φέρει στον παρακάρλιο κόσμο η καταστροφή. Σ’ αυτόν τον κόσμο να πεις τι; Υπομονή; Πού τη βρίσκεις την υπομονή σήμερα, που οι άνθρωποι έχουν πάψει να πιστεύουν πως υπάρχει μέλλον σ’ αυτόν εδώ τον τόπο;
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
[e-mail]