«Το Αουσβιτς με τα μάτια των Ες Ες»

Από τον Κώστα Μεζάρη

Αυτός είναι ο τίτλος ενός βιβλίου, στο οποίο περιλαμβάνονται καταθέσεις και ημερολόγια τριών αξιωματούχων των Ες Ες (SS) που είχαν υπηρετήσει στο κεντρικό στρατόπεδο Άουσβιτς.

Το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε το 1974 από κρατικό μουσείο του Οσβιέτσιμ (Άουσβιτς) και μεταφράστηκε στα ελληνικά το 1984. Το ενδιαφέρον του είναι ότι σ’ αυτό περιγράφεται η ζωή και ο θάνατος των κρατούμενων στο Άουσβιτς όχι από επιζήσαντες κρατούμενους, οι μαρτυρίες των οποίων δημοσιοποιήθηκαν μετά την πάροδο δεκαετιών, αλλά από Γερμανούς ανθρωποφύλακες του στρατόπεδου αμέσως μετά το τέλος του πολέμου. Η χρονική αμεσότητα των καταθέσεων με τις ενέργειες που περιγράφονται και η θέση των αξιωματούχων αυτών στον μηχανισμό διοίκησης του στρατόπεδου εξασφαλίζουν τη σχετική εγκυρότητα των καταθέσεων, δεδομένου ότι σ’ αυτές σκόπιμα αποφεύγεται η αναφορά σε προσωπικές ευθύνες.
Ο πρώτος και κύριος αξιωματούχος είναι ο πρώτος διοικητής του στρατοπέδου (1940-43 και 1944), ο Ρούντολφ Ος (Hoess), στέλεχος των SS. Διαφέρει από τον Ρούντολφ Ες (Hess), τον στενό συνεργάτη του Χίτλερ που είχε συλληφθεί στην Αγγλία το 1941 και πέθανε στις Φυλακές Σπάνταου της Δυτικής Γερμανίας το 1987. Ο Ος συνελήφθη από τους Άγγλους και παραδόθηκε το 1946 στους Πολωνούς, από τους οποίους εκτελέστηκε μετά από δίκη και καταδίκη τον Απρίλιο 1947 στον χώρο του πρώην στρατοπέδου. Στο διάστημα της κράτησής του στην Πολωνία έγραψε ένα είδος απομνημονευμάτων για τη διοίκηση του στρατοπέδου και των παραρτημάτων του, που παρατίθενται στο βιβλίο. Είναι ο μόνος από τους τρεις που πλήρωσε τα εγκλήματά του με τη ζωή του.
Ο δεύτερος αξιωματούχος είναι ο Πέρι Μπρόαντ, στέλεχος των SS στην Πολιτική Αστυνομία (Γκεστάπο) του στρατοπέδου (1942-45). Αυτός παραδόθηκε στους Άγγλους και μέχρι το 1947 που τον απελευθέρωσαν συνέταξε και παρέδωσε σ’ αυτούς σημειώσεις για τη λειτουργία του στρατοπέδου, στις οποίες απέφυγε επιμελώς να αναφέρει την προσωπική του συμμετοχή. Ζούσε στη Δυτική Γερμανία όταν συνελήφθη το 1959, αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση το 1960, συνελήφθη πάλι το 1964 και καταδικάστηκε στις δίκες του Άουσβιτς στη Φρανκφούρτη το 1965 σε 4 χρόνια φυλάκισης. Πέθανε εν ειρήνη το 1993, αποδεικνύοντας την εγκόλπωση των Ναζί εγκληματιών πολέμου από το κράτος και την κοινωνία της Δυτικής Γερμανίας μεταπολεμικά.
Ο τρίτος αξιωματούχος είναι ο «επιστήμων» με ακαδημαϊκές περγαμηνές, πτυχία και διδακτορικά γιατρός Γιόχαν Κρέμερ, στέλεχος των SS. Κρατούσε προσωπικό ημερολόγιο από το 1940 έως το 1945, το οποίο ανακαλύφθηκε κατά τη σύλληψή του από Αγγλοαμερικανούς. Σύμφωνα με τις αναγραφές σε αυτό, κατά τη διάρκεια της τρίμηνης θητείας του στο Άουσβιτς το φθινόπωρο 1942 συμμετείχε στις διαδικασίες εξόντωσης των κρατουμένων στο Άουσβιτς και σε ιατρικά πειράματα. Δικάστηκε και καταδικάστηκε το 1947 στην Πολωνία σε θάνατο. Η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια λόγω της μεγάλης του ηλικίας και μετά από 10ετή κάθειρξη επέστρεψε στη Δυτική Γερμανία το 1958. Εκεί έχασε τα ακαδημαϊκά του πλεονεκτήματα και πέθανε εν ειρήνη το 1965.
Το επίπεδο της επιστημοσύνης του Κρέμερ, ο οποίος εκπονούσε διατριβή για την ανθρώπινη κληρονομικότητα επίκτητων τραυμάτων (ακρωτηριασμοί), εξετάζοντας γάτες που έχασαν τις ουρές τους, αναδεικνύεται σε επιστολή του το 1944 προς τον ενοριακό ιερέα μιας κοινότητας, με την οποία του ζητούσε πληροφορίες για την παρουσία γατών χωρίς ουρές στην περιοχή του. Χαρακτηρίστηκε ψυχοπαθολογική προσωπικότητα και το θλιβερό είναι ότι αυτός ο άθλιος είχε δικαίωμα όχι ζωής και θανάτου, αλλά άμεσου ή από βασανιστήρια και εξάντληση θανάτου σε πλήθος άγνωστων συνανθρώπων του, κρατούμενων στο στρατόπεδο, το οποίο άσκησε χωρίς ίχνος ανθρώπινης συνείδησης.
Και ο επίλογος από τον πρόλογο του βιβλίου, γραμμένου από τον Γέρζι Ράβιτς, επιζήσαντα του Άουσβιτς: «Όλοι αυτοί, οι Χίμλερ, Χάιντριχ, Άιχμαν, Μίλερ και Κάντουκ, Μπόγκερ, Γκράμπνερ, Πάλιτς της φρουράς στο Άουσβιτς, σύμβολα του κακού, ξεπήδησαν από ένα εγκληματικό σύστημα, όπου εκείνος που δεν είχε κάποια αξία στην κοινωνία, γινόταν ξαφνικά κύριος της ζωής και του θανάτου χιλιάδων άλλων ανθρώπων. Εκτελούσαν το δολοφονικό καθήκον τους με άκριτη υπακοή, με όλη τους τη θέληση και μερικές φορές -όπως ο Ος- με απροσδόκητη εφευρετικότητα. Έφτασαν στο απόγειο της δόξας τους, αφού πέρασε στα χέρια τους απεριόριστη εξουσία και βλέποντας τους εαυτούς τους να μεγαλώνουν χάνονταν στη θάλασσα της απάνθρωπης σκληρότητας. Η εγκληματική τους δραστηριότητα άφησε τα ίχνη της όχι μόνο στη μνήμη μερικών θυμάτων που γλίτωσαν, αλλά και στα ίδια τα γραπτά των δολοφόνων. Ίσως χάρη σε αυτό το μάθημα ο κόσμος να μπορέσει να κατανοήσει μέχρι πού μπορεί να οδηγήσει ένα σύστημα αδικίας, κακίας και υπεροψίας απέναντι σε άλλους ανθρώπους».
Για τα εγκλήματα στο Άουσβιτς διεξήχθησαν δύο ομαδικές δίκες:
Μετά τη δίκη της Νυρεμβέργης, η πρώτη στην Κρακοβία της Πολωνίας το 1946-47 στο Ανώτατο Εθνικό Δικαστήριο με 40 κατηγορούμενους της διοίκησης και της φρουράς του στρατόπεδου, στην οποία καταδικάστηκαν σε θάνατο 23 άτομα «για βίαια εγκλήματα και βασανισμούς» με το νομικό καθεστώς των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και εκτελέστηκαν 21, μεταξύ των οποίων ο Ος, ενώ οι ποινές του Κρέμερ και ενός άλλου μετατράπηκαν σε ισόβια.
Η δεύτερη δίκη στη Φρανκφούρτη της Δυτικής Γερμανίας στο διάστημα 1964-65, είκοσι ολόκληρα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, με πρωτοβουλία του γενικού εισαγγελέα του κρατιδίου της Έσσης Φριτς Μπάουερ. Το νομικό καθεστώς σ’ αυτήν όπως είχε διαμορφωθεί τότε στη Δυτική Γερμανία ήταν ότι «σε ένα ολοκληρωτικό σύστημα διακυβέρνησης ένοχοι για δολοφονίες ήταν μόνον όσοι έπαιρναν τις αποφάσεις για αυτές, ενώ όσοι τις εκτελούσαν υπακούοντας σε διαταγές θεωρούνταν συνεργοί σε φόνο». Η πολιτική αυτή ρύθμιση ίσχυσε κατ’ οικονομία, γιατί χωρίς αυτή θα έπρεπε να κατηγορηθούν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας οι περισσότεροι από τις 7.000 των ανθρωποφυλάκων που υπηρέτησαν στο Άουσβιτς και στα 40 παραρτήματά του και επιπλέον δεκάδες χιλιάδες Γερμανοί που είχαν υπηρετήσει σε ειδικές μονάδες εξόντωσης πολιτών και στις δεκάδες των υπόλοιπων στρατοπέδων συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του πολέμου. Έτσι, στη δίκη της Φρανκφούρτης προσήχθησαν κατηγορούμενοι για δολοφονίες και βασανισμούς που διέπραξαν αποκλειστικά με δική τους πρωτοβουλία χωρίς να υπάρχουν άνωθεν σχετικές διαταγές μόνον 22 άτομα, ενώ πέθανε πριν δικαστεί ο τελευταίος διοικητής του Άουσβιτς. Από τους 22, αθωώθηκαν 5 και σε ισόβια καταδικάστηκαν 6, χωρίς φυσικά να εκτίσουν το σύνολο της ποινής τους.
Τόσο η διαφοροποίηση της νομικής βάσης των δύο ομαδικών δικών, με περιορισμό της δεύτερης, όσο και η χρονικά καθυστερημένη και περιορισμένη δίκη στη Δυτική Γερμανία, αποδεικνύουν ότι ο όρος «αποναζιστικοποίηση» δεν είχε οποιοδήποτε νόημα σ’ αυτήν: Η πλειοψηφία των Γερμανών της Δυτικής τότε Γερμανίας θεωρούσαν ότι μπορούν να κρύψουν το φρικτό παρελθόν τους κάτω από το χαλί και να αποκαταστήσουν την καταρρακωμένη εικόνα της χώρας τους με την οικονομική της ανάπτυξη, σύμφωνα με τον πρώτο μεταπολεμικό καγκελάριο Αντενάουερ. Μάταιος κόπος: Ο κόσμος θυμάται και θα θυμάται.