Aγριοι καιροί

Από τον Τάσο Πουλτσάκη

Δεν υπάρχουν λόγια. Αυτό που ζούμε κυρίως τον τελευταίο καιρό δεν έχει προηγούμενο. Δεν περνάει μέρα χωρίς «μαύρες ειδήσεις», χωρίς αίμα, χωρίς βία, χωρίς αυτά που προσβάλλουν το ανθρώπινο είδος και το κατεβάζουν στο επίπεδο του άγριου θηρίου.

«Σκοτώστε τον», διαβάζουμε, λίγες μέρες πριν, όταν κάποιοι μαθητές παρότρυναν τους νταήδες φίλους τους που ξυλοφόρτωναν με κλωτσιές και γροθιές συμμαθητή τους…
Από τη μία, ανήλικοι παλληκαράδες χτυπάνε όποιον βάζουν στο στόχαστρο και όποιον… υπηρετεί το «σύστημα» και τους αστυνομικούς που το υπερασπίζονται, κι απ’ την άλλη, ενήλικες εξαντλώντας την ενέργεια η οποία ξεχειλίζει απ’ τα … μπατζάκια τους, λύνουν τις όποιες διαφορές που έχουν με τους άλλους, ξεσπώντας ποικιλοτρόπως στα μέλη της οικογενείας τους (ενδοοικογενειακή βία).
Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε εάν στην Αγγλία του 19ου αιώνα, τον καιρό της βιομηχανικής επανάστασης, οι Αρχές εντόπισαν τα ακριβή αίτια π.χ. της ενδοοικογενειακής βίας, αλλά η αντιμετώπισή της και η λύση που δόθηκε ήταν βάρβαρη, απάνθρωπη για την πολιτισμένη υποτίθεται Βρετανική Αυτοκρατορία, αλλά και για ολόκληρο τον δυτικό πολιτισμό. Με νόμο, λοιπόν, αναγνωριζόταν το δικαίωμα στον σύζυγο να ξυλοκοπεί τη σύζυγο με την προϋπόθεση η βέργα του ξυλοδαρμού να μην έχει μεγαλύτερη διάμετρο από τη διάμετρο του αντίχειρα του κακοποιητή συζύγου…
Περιγράφουμε εδώ, εντελώς σχηματικά, την αλυσίδα της επιθετικής συμπεριφοράς (αίσθημα ανασφάλειας - ανησυχία - άγχος - απειλή - φόβος), η οποία στις μέρες μας έχει πάρει τη μορφή «πανδημίας», γιατί δεν ασχοληθήκαμε και δεν αντιμετωπίσαμε νωρίς τα αίτια και τους μηχανισμούς εκείνους που παράγουν τη βία. Πάντως, η βία βρίσκεται παντού, σε όλες τις μορφές και μας προκαλεί. Βρίσκεται στον δρόμο, στο σχολείο, στη δουλειά, στο σπίτι, στην τηλεόραση και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου οι τρυφερές ηλικίες «διδάσκονται» πώς σκοτώνουν, πώς ληστεύουν, πώς τσακώνονται και πώς να κάνουν «μεγάλη ζωή» χωρίς κόπο και προσπάθεια…
Η κακοποιητική συμπεριφορά (λεκτική, σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική), είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, οι οποίοι μπορεί να συνυπάρχουν πριν εκδηλωθεί αυτή, ίσως σε λανθάνουσα κατάσταση.
Μια ευάλωτη προσωπικότητα με προβλήματα στη σχολική, κοινωνική και επαγγελματική προσαρμογή, μπορεί, κάποια στιγμή, να εκδηλώσει επιθετική συμπεριφορά με άρση των αναστολών. Ο κακοποιητής, ως νάρκισσος, βάζει τον εαυτό του πάνω απ’ όλα, γίνεται συναισθηματικά ψυχρός, αυστηρός κριτής των πάντων και ρίχνει το βάρος των ευθυνών για τα αδιέξοδά του εκεί που τον παίρνει.
Στην ομάδα των κακοποιητών «δεσπόζουσα» θέση καταλαμβάνουν οι θερμόαιμοι και παραμελημένοι έφηβοι, οι οποίοι εμφορούμενοι από επαναστατικότητα συμμετέχουν με φανατισμό σε «ομάδες κρούσης», οι φανατικοί φίλαθλοι-οπαδοί (οπαδική βία) και εκείνοι οι μαθητές οι οποίοι θέλουν να επιβάλλονται σε συμμαθητές τους ασκώντας βία (σχολικός εκφοβισμός). Αφήσαμε τελευταίο τον βιαστή γονέα των ανηλίκων παιδιών του, γιατί από μόνος του είναι μια ξεχωριστή περίπτωση ψυχοπαθητικού ατόμου με ακραία αντικοινωνική συμπεριφορά. Αυτός δεν θα ζητήσει ποτέ ιατρική βοήθεια, θα προκαλεί, όσο ζει, ψυχικό πόνο στους άλλους και θα καταλήγει στη φυλακή, γιατί εκεί δεν θα μπορεί να βλάψει κανέναν.
Κλείνουμε την αλυσίδα της βίας με τον κρίκο του φόβου, βασικό στοιχείο για την εκδήλωση κακοποιητικής συμπεριφοράς. Λειτουργεί ως αμυντικός μηχανισμός ή προειδοποίηση μπροστά σε μια αόριστη απειλή πραγματική ή φανταστική.
Η Πολιτεία, οι κοινωνικές δομές και η σχολική κοινότητα πρέπει να δείξουν το ενδιαφέρον και όποια βοήθεια κριθεί ως απαραίτητη στα θύματα αυτών των ανθρωπόμορφων τεράτων, γιατί τα ψυχικά τραύματα που δημιουργούνται δεν είναι τόσο εύκολο να κλείσουν.