Πόποβο: Ο Γοργοπόταμος της Ηπείρου

Γράφει ο Βασίλειος Βακάλης

Μετά τον Απρίλιο του 1941 ο Ελληνικός Λαός αρνήθηκε να αποδεχθεί την κατοχή της πατρίδας μας από γερμανικά, ιταλικά και βουλγαρικά στρατεύματα, πράγμα που θα σήμαινε σκλαβιά και υποδούλωση, για την αποτίναξη της οποίας η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων ανέπτυξε ένοπλη - κυρίως - δράση.

Η δράση αυτή είναι γνωστή ως Εθνική Αντίσταση. Μπροστάρης σ’ αυτόν τον αντιναζιστικό, αντιφασιστικό και αντικατοχικό αγώνα υπήρξε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος, που εκθρονίστηκε απ’ τους ναζί αρνούμενος να ορκίσει τη γερμανοδιορισμένη κυβέρνηση του δωσίλογου Τσολάκογλου. Το αντιστασιακό παράδειγμα του Χρυσάνθου ακολούθησαν στρατιές ολόκληρες Ελλήνων κάθε ηλικίας, που με αξιοθαύμαστο ζήλο και πρωτοφανείς αιματηρούς αγώνες υπερασπίστηκαν την Ελευθερία τους. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές εμβληματικές μορφές, όπως η θρυλική πολύτεκνη μάνα Λέλα Καραγιάννη, το δεκαεπτάχρονο παπαδοπαίδι Γιαννάκη Χούπη, την Ηρώ Κωνσταντοπούλου και τη Φιλόλογο και Κατηχήτρια Ιουλία Μπίμπα. Σ’ όλη τη διάρκεια της κατοχής ενεργοποιήθηκε «η έχθρα η παληά, πούναι θεμελιωμένη, σκληρά, πατροπαράδοτη, άφθαρτη, στοιχειωμένη για κάθε ξένη αφεντιά». Βαθιά μεσ’ στην ψυχή του Έλληνα.
Κορυφαία στιγμή του αντιστασιακού αγώνα υπήρξε η ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας του Γοργοποτάμου Φθιώτιδας στις 25 Νοεμβρίου 1942, ενέργεια που έπληξε τον ανεφοδιασμό των χιτλερικών στρατευμάτων στη Β. Αφρική. Για την καταστροφή της γέφυρας συνεργάστηκαν οι δυο μεγαλύτερες αντιστασιακές οργανώσεις, του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου (ΕΔΕΣ) και του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ). Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου ως έργο κοινής στρατιωτικής επιχείρησης των δυο αντιμαχομένων αντιστασιακών οργανώσεων απέκτησε αργότερα συμβολικό χαρακτήρα αποδοκιμασίας του διχασμού και προβολής των θαυμαστών έργων τα οποία μπορεί να κάνουν μονοιασμένοι οι Έλληνες. Για να τονίζεται η αξία της ομονοίας για μας τους Έλληνες που - διακυβεύοντας κάθε φορά ακόμα και την ύπαρξή μας - από τα αρχαία χρόνια κάναμε την μήνιν, τον τσακωμό εθνικό μας έπος γεμάτο εγκλήματα αδελφοκτονίας και για να τιμώνται Ελληνίδες και Έλληνες, που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν οργανωμένα ή ατομικά κατά της χιτλερικής βαρβαρότητας, της φασιστικής εγκληματικότητας και της βουλγαρικής κακουργίας καθιερώθηκε η 25η Νοεμβρίου κάθε έτους ως Ημέρα Εθνικής Αντίστασης.
Στην αντικατοχική και αντιστασιακή μας ιστορία υπάρχει κι ένα άλλος Γοργοπόταμος λιγότερο γνωστός, αλλά καθόλου ασήμαντος. Γιατί σ’ αυτόν τον άλλο Γοργοπόταμο, τον Γοργοπόταμο της Ηπείρου, προβάλλει το παλλαϊκό αντιστασιακό μεράκι των Ελλήνων ενάντια σε Ιταλούς φασίστες, Αλβανικά λιοτόνια (*) και τα ντόπια τσιράκια τους, τους ισλαμοναζί Τσάμηδες. Πόποβο (Αγία Κυριακή) τον λεν τον Γοργοπόταμο της Ηπείρου, χωριό της Παραμυθιάς, όπου στις 21 Μαΐου 1943 συμπολέμησαν ΕΔΕΣ και ΕΑΜ και νίκησαν Ιταλικό και Αλβανο - Τσάμικο στρατό, που κατευθύνονταν στην περιοχή για να σπείρουν τον όλεθρο και την καταστροφή σε Χριστιανούς συμπολίτες τους, όπως το ‘χαν συνήθειο. Στη Σκάλα, στη Σκαλοπούλα και στις Βίγλες Ποπόβου άρχισε η μάχη με δώδεκα Εδεσίτες και επτά Εαμίτες αντάρτες, που κράτησαν στην αρχή τους πάνοπλους εχθρούς, οι οποίοι πρόλαβαν και σκότωσαν τους αθώους τσοπάνηδες Ε. Παπά και Β. Βέρμπη. Πολύ γρήγορα οι παραπάνω δεκαεννιά μαχητές ενισχύθηκαν απ’ το αντάρτικο Σώμα του παπα-Σπύρου Πάντου, από άλλα Σώματα των Ε. Κούρτη, Καπετάν Κόκορη, Μ. Ράφτη, Ε. Μήτρου, Μπολώση, Νάση, Πανταζαίων και από καμιά τετρακοσαριά άλλους ανοργάνωτους χωρικούς των γύρω Σουλιωτοχωρίων, Κοριτιανίτες και όχι μόνο, κινητοποιημένους απ’ τον Εδεσίτη Ευάγγ. Ζώτο κλπ. Η μάχη ήταν δύσκολη. Στρατός οργανωμένος και καλά οπλισμένος οι εχθροί, που τους καθοδηγούσαν οι Τσάμηδες ως καλοί γνώστες του ανταρτοπολέμου. Ναι! Οι ισλαμοφασίστες Τσάμηδες που έστρεφαν το όπλο κατά του Ελληνικού Λαού της περιοχής έχοντας στήσει δικό τους μπαϊράκι εθνοκάθαρσης και απόσχισης από το κράτος, του οποίου την υπηκοότητα είχαν! Αυτά τα φίδια στον κόρφο του Λαού μας μπόρεσαν να γλιτώσουν - όχι χωρίς σοβαρό κόστος - τελικά τους Ιταλοαλβανούς στη μάχη του Ποπόβου φυγαδεύοντάς τους από κατατόπια που μόνο αυτοί γνώριζαν και τους οδήγησαν στην Παραμυθιά, όπου έπιασαν Χριστιανούς συγκατοίκους στην ίδια πόλη ως ομήρους για να πετύχουν την απελευθέρωση των αιχμαλώτων τους! Με τέτοια υπονομευτική για την ακεραιότητα της πατρίδας μας και εγκληματική για τον Λαό μας δράση, που ανέπτυξαν στην κατοχή οι ισλαμοναζί Τσάμηδες κατέστησαν τους εαυτούς τους ανεπιθύμητους και κοιμήθηκαν στη συνέχεια όπως έστρωσαν.
Μοναδική εξαίρεση - απ’ όσα είναι γνωστά - έντιμου μουσουλμάνου Τσάμη, που όχι μόνο δεν προσχώρησε στο αποσχιστικό κίνημα των συμπατριωτών του κατά την κατοχή αλλά και το πολέμησε ενόπλως από τις τάξεις του ΕΔΕΣ είναι η περίπτωση του Χατζή Λατίφ από το Τρικόρυφο Φιλιατών. Η αφοσίωσή του στην ελληνική πατρίδα του υπήρξε υποδειγματική. Για την άρνησή του να συμμετάσχει κι αυτός στο τσάμικο δολοφονικό όργιο εις βάρος των Χριστιανών συμπατριωτών του στην κατοχή συνελήφθη από τους Ιταλούς και βασανίστηκε και έγινε ο αποδιοπομπαίος τράγος από τους ομόφυλούς του! Ήταν ένας από τους ελάχιστους Τσάμηδες που έμεινε και έζησε και πέθανε ειρηνικά στον τόπο του το 1955 μετά το «κρύψιμο» των άλλων στην Αλβανία υπό το βάρος του κακουργηματικού τους παρελθόντος.
Η ομοψυχία, η ενότητα των αντιμαχομένων αντιστασιακών παρατάξεων, η μαχητικότητα και το αντιστασιακό πνεύμα του ντόπιου Ηπειρώτικου πληθυσμού έγραψαν στο Πόποβο μια λαμπρή σελίδα στον τόμο της αντιστασιακής Ιστορίας μας. Αυτή τη σελίδα οφείλουμε να τη γνωρίζουμε και να χαιρόμαστε που υπάρχει και ο Γοργοπόταμος της Ηπείρου. Γιατί είναι άλλο πράγμα η συγχώρηση και η καταλλαγή και άλλο η άγνοια, η αμνήστευση και ο ενδοτισμός.-
*. Λιοτόνι: Τυχοδιώκτης εθνικιστής.