Ακρατος Ατομικισμός και Ατομοκρατία

Από τον Δημήτρη Τσικούρα – Λογοτέχνη

Ο Ατομικισμός, είναι μία στάση ζωής που έχει βασική αρχή την υπερβολική και αποκλειστική ενασχόληση με τον εαυτό μας και στην αδιαφορία μας για τους άλλους ανθρώπους.

Το στενά εννοούμενο ατομικό συμφέρον κυριαρχεί σε βάρος του κοινού καλού. Αποτελέσματα του ατομικισμού είναι η αδικία, η εκμετάλλευση και η αδιαφορία για τον διπλανό. Ταυτόχρονα, δημιουργείται το έδαφος για πολύ άσχημα συναισθήματα όπως μίσος, ζήλια, αναλγησία και κακία. Δυστυχώς, το φαινόμενο αυτό υπάρχει γύρω μας πολύ έντονο πια.
Ο ατομικισμός ισοπεδώνει την ηθική, αφού κυριαρχεί η απληστία και η υποδούλωση στο εγώ. Αυτή η υποδούλωση στο εγώ καθιστά τον άνθρωπο ανίκανο να δει τον εαυτό του, άρα ανίκανο να βελτιωθεί, να κατανοήσει και να αισθανθεί το οτιδήποτε μέσα και έξω από αυτόν. Η βλάβη που έχει προκαλέσει η έξαρση του ατομικισμού σε όλα τα επίπεδα είναι πολύ μεγάλη. Η καθημερινότητά μας είναι γεμάτη από καταστάσεις που δηλώνουν την ύπαρξή του. Στην οδήγηση, στην αγορά, στο σούπερ μάρκετ, στις διάφορες εκδηλώσεις, στην παρέα, στις τυχαίες συναντήσεις, στις συναλλαγές, ακόμη και στον απλό περίπατο.
Άραγε είναι το σχολείο, η οικογένεια, το κράτος που μεταδίδει και συντηρεί τον ιό που λέγεται ατομικισμός;
Σαν αναπόσπαστο κομμάτι του συνόλου μιας κοινωνίας που αποτελεί ο καθένας από εμάς, μόνο προβλήματα, θλίψη και χάος μπορεί να μας προκαλέσει. Όσο και να θέλουμε να πιστεύουμε διαφορετικά, δεν μπορούμε γιατί δεν είμαστε φτιαγμένοι για το Εγώ αλλά για το Εμείς. Όταν ψάχνουμε να βρούμε την αιτία του κακού που υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο, ας κοιτάξουμε δίπλα μας και μέσα μας, ας αναρωτηθούμε πόσο υπεύθυνοι είμαστε. Δεν είναι δυνατό να ζεις με τους άλλους, να συναλλάσσεσαι με τους άλλους, να εξαρτάσαι από άλλους και όμως να λειτουργείς με γνώμονα μόνο το δικό σου όφελος και τη δική σου ευκολία. Χρειάζεται να φοβόμαστε όταν αυτό συμβαίνει στα περίπλοκα και δύσκολα ζητήματα, όταν, όμως, αυτό συμβαίνει στα μικρά και καθημερινά τότε είναι έτοιμα να γκρεμιστούν τα θεμέλια της κοινωνίας μας. Ο καθένας μας έχει ένα μικρό ή μεγάλο μερίδιο ευθύνης το οποίο θα πρέπει να αναλάβει.
Δεν υπάρχει κράτος, δεν υπάρχει οικογένεια, δεν υπάρχει σχολείο, δεν υπάρχουν κοινωνικές σχέσεις, δεν υπάρχει ζωή μέσα από την θεωρία του ατομικισμού. Τα θέλω όλα δικά μου, τα καταφέρνω όλα αδιαφορώντας για τους γύρω μου όποιοι και αν είναι, διεκδικώ ακόμα κι ότι δεν μου ανήκει γιατί με ενδιαφέρει μόνο ο εαυτός μου, αδικώ στο πέρασμα μου και προκαλώ κακό συνειδητά γιατί απλά μπορώ, γιατί απλά αδιαφορώ. Ξεχνάμε ότι ο κάθε άνθρωπος είναι μέρος του όλου και ότι αν αυτό το όλον ευημερεί, τότε κι ο ίδιος ευημερεί. Ο ατομικισμός ως πρότυπο ζωής κατά το οποίο το άτομο θεωρεί τον εαυτό του σαν ύψιστη αξία αυτού του κόσμου είναι μια τραγική αυταπάτη και είναι ο δρόμος που οδηγεί την κοινωνία και την πατρίδα με μαθηματική ακρίβεια στο χάος και στο μηδέν. Ατομικισμός ίσον μηδενισμός, και ο μηδενισμός δεν κάνει καμία διάκριση, μηδενίζει όχι μόνο το σύνολο αλλά και τη μονάδα.
Ο μεθοδολογικός ατομικισμός εκφράζει την άποψη ότι τα κοινωνικά φαινόμενα μπορούν να γίνουν κατανοητά εξετάζοντας το πώς προκύπτουν από τα κίνητρα και τις δράσεις μεμονωμένων παραγόντων. Στα οικονομικά, η συμπεριφορά των ανθρώπων εξηγείται μέσω των ορθολογικών επιλογών, όπως αυτές περιορίζονται από τις τιμές των προϊόντων και τα εισοδήματα. Έτσι ο οικονομολόγος δέχεται τις προτιμήσεις των ατόμων ως δεδομένες.
Με βάση την παραδοσιακή άποψη, η εξήγηση των οικονομικών φαινομένων με βάση τις διαφορές στις προτιμήσεις μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων ή χρονικών περιόδων εξαντλείται στη παρακάτω διατύπωση: είναι ένα πρόβλημα το οποίο απασχολεί όποιον μελετά και εξηγεί τις ανθρώπινες προτιμήσεις (ψυχολόγοι, ανθρωπολόγοι, ψυχίατροι, κοινωνιολόγοι, κ.λπ.). Στην ερμηνεία που προτιμάμε, δεν υπάρχει αυτό το αδιέξοδο: ο οικονομολόγος συνεχίζει να ψάχνει τις διαφορές στις τιμές των προϊόντων ή τα εισοδήματα προκειμένου να εξηγήσει τις ενδεχόμενες διαφορές ή αλλαγές στην ανθρώπινη συμπεριφορά.
Οι ατομικιστές ασχολούνται κυρίως με την προστασία της ατομικής αυτονομίας από τις υποχρεώσεις που επιβάλλονται από κοινωνικούς θεσμούς (όπως το κράτος ή τη θρησκευτική ηθική).
Ο φιλελευθερισμός και ο αναρχισμός είναι δύο πολιτικές φιλοσοφίες που κατά βάση ασχολούνται με την ατομική ελευθερία αλλά διαφέρουν πολύ μεταξύ τους σε συγκεκριμένα σημεία. Ο αναρχισμός μοιράζεται με τον φιλελευθερισμό τη ριζοσπαστική δέσμευση για την ελευθερία του ατόμου, ενώ απορρίπτει τις ανταγωνιστικές σχέσεις γύρω από την ατομική ιδιοκτησία του φιλελευθερισμού.
Ο πολιτικός φιλελευθερισμός είναι μία τάση της πολιτικής σκέψης που υποστηρίζει τις πολιτικές ελευθερίες ή με άλλα λόγια τονίζει την υπεροχή των ατομικών δικαιωμάτων και των προσωπικών ελευθεριών απέναντι σε κάθε είδους εξουσία (όπως το κράτος, μια εταιρεία, τις κοινωνικές νόρμες που επιβάλλονται μέσω πίεσης, κ.λπ.). Ο πολιτικός φιλελευθερισμός δεν είναι μια πλήρης ιδεολογία. Είναι μια συλλογή απόψεων σχετικά με τα θέματα των πολιτικών ελευθεριών και των ατομικών δικαιωμάτων. Λόγω αυτού του γεγονότος, η άποψη ενός φιλελεύθερου είναι συμβατή με πολλές πολιτικές φιλοσοφίες και ο πολιτικός φιλελευθερισμός συναντάται τόσο στη δεξιά όσο και στην αριστερά στη σύγχρονη πολιτική. Για την ερευνήτρια Ellen Meiksins Wood «υπάρχουν δόγματα του ατομικισμού που είναι σε αντίθεση με τον ατομικισμό του Λοκ (...) και ο μη συμβατός με τον Λοκ ατομικισμός μπορεί να περιλαμβάνει τον σοσιαλισμό. O άκρατος ατομικισμός και η ατομοκρατία εξυπηρετούν (ενός ανδρός αρχή) την κομματοκρατία.