Τα πρότυπα και πώς επηρεάζουν την κοινωνία μας

Από τον Κώστα Γιαννούλα

Πρότυπα ονομάζονται πρόσωπα, που με τις απόψεις και τις πράξεις τους επηρεάζουν, πολλαπλά, τη συμπεριφορά μικρών και μεγάλων και, κατ’ επέκταση, ολόκληρης της κοινωνίας. Διακρίνονται σε θετικά και αρνητικά, οπότε αποτελούν είτε παραδείγματα προς μίμηση είτε προς αποφυγήν. Ορισμένοι, μάλιστα, τα ονομάζουν και οδοδείκτες της ζωής, αφού με το παράδειγμά τους δείχνουν, θέλοντας και μη, δρόμους πορείας στην καθημερινή μας ζωή. Σημειωτέον, ότι άλλα απ’ αυτά μας προκύπτουν, αναγκαστικά, άλλα με την αξία τους και άλλα αποτελούν καρπό διαφήμισης και προβολής εκ μέρους των διαμορφωτών της άποψης της κοινής γνώμης, όποιοι κι αν είναι αυτοί.

Αναγκαστικά, μας προκύπτουν, π.χ., τα πρότυπα των γονέων, η επιρροή των οποίων στα παιδιά τους είναι καθοριστικής σημασίας για το μέλλον τους και σε σημείο, που να λέγεται για τα παιδιά, ότι τα μήλα πέφτουν κάτω απ’ τη μηλιά. Αυτό συμβαίνει, γιατί στα πρώτα στάδια της ζωής τους αυτά δεν διαθέτουν αναπτυγμένη κριτική σκέψη και έχουν, εκ φύσεως, την τάση, να μιμούνται και να αντιγράφουν τους χαρακτήρες και τις συμπεριφορές των γονιών τους. Όταν, λοιπόν, αυτοί παίζουν σωστά τον ρόλο τους και δίνουν το καλό παράδειγμα, έχει καλώς. Όταν, όμως, κάποιοι είναι επιλήσμονες της αποστολής τους και τα παραβλέπουν όλα αυτά, τραυματίζουν, τότε, αθώες παιδικές ψυχές και τις στερούν την πυξίδα της ζωής τους, με αποτέλεσμα αυτές να πελαγοδρομούν. Ως εκ τούτου, χρειάζεται πολλή προσοχή εκ μέρους των γονιών, προκειμένου να λειτουργούν ως θετικά πρότυπα. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τους εκπαιδευτικούς των δημόσιων, κυρίως, σχολείων, όπου οι μαθητές δεν επιλέγουν τους δασκάλους τους, αλλά οι δάσκαλοι τα τμήματα των μαθητών τους με αποφάσεις των Συλλόγων Διδασκόντων.
Μπορεί, βέβαια, η μεγάλη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών να κάνει καλά τη δουλειά της και να δίνει θετικά δείγματα γραφής, αλλά υπάρχουν, δυστυχώς, και αρκετοί, που στερούνται ψυχοπαιδαγωγικής κατάρτισης και ενδιαφέροντος για τον μαθητή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, είτε να γίνονται αποκρουστικοί και πρότυπα προς αποφυγή είτε να επηρεάζουν αρνητικά τον χαρακτήρα μαθητών τους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κοινωνία.
Εξυπακούεται, ότι θα ήταν ευχής έργο να προβάλλονταν, συστηματικά και με οποιονδήποτε τρόπο, προσοντούχοι και αυτοδημιούργητοι, που ιδρώνουν τη φανέλα τους, για να επιτυγχάνουν τους στόχους τους, αλλά και πρότυπα, που αναδεικνύονται με την αξιοσύνη και την πίστη τους σε ιδανικά και σταθερές αξίες. Συνέβαινε αυτό, κάποτε, όταν οι διάδρομοι των σχολείων και οι τοίχοι των αιθουσών τους ήταν γεμάτοι από εικόνες ηρώων και αγίων, ενώ προβάλλονταν, ιδιαίτερα, το πρότυπο του Οδυσσέα και του Ιησού και επιβραβεύονταν οι προσοντούχοι. Στον βωμό της εξέλιξης, όμως, του εκσυγχρονισμού και του προοδευτισμού τέτοια πρότυπα θεωρούνται, πλέον, ξεπερασμένα απ’ τις εξελίξεις και ξεθωριάζουν, επειδή για κάποιους καλλιεργούν τον συντηρητισμό και την προγονολατρεία, οπότε προβάλλονται, μεν, αλλά, ελάχιστα και δυσανάλογα μ’ αυτά, που κυριαρχούν.
Αντίθετα, προβάλλονται, συστηματικά, πρότυπα, που προέρχονται από τζάκια ή είναι γόνοι πλούσιων οικογενειών, που επιδεικνύονται για τα πλούτη τους και τον τρυφηλό τρόπο ζωής. Αυτά, που είναι απελευθερωμένα από συμβατικότητες και ταμπού και λειτουργούν χωρίς ηθικές αναστολές και φραγμούς, που θέτει η ελληνική παράδοση και η Χριστιανική Εκκλησία. Αν, μάλιστα, είναι προοδευτικά και αριστερόστροφα, τότε, ξεχωρίζουν και προβάλλονται ακόμα περισσότερο.
Πέραν τούτου, ρίχνοντας μια ματιά σε πρωτοσέλιδα εφημερίδων και περιοδικών και, κυρίως, σε οθόνες ηλεκτρονικών και τηλεοπτικών Μ.Μ.Ε., διαπιστώνουμε, ότι προβάλλονται και κυριαρχούν, καθημερινά, πρόσωπα, που προκαλούν με τη γύμνια του σώματός τους, τις σεξουαλικές προτιμήσεις τους και τις ιδιαιτερότητές τους. Προβάλλονται, ακόμα, πρόσωπα με αντικοινωνική συμπεριφορά, όπως κλεφτρόνια, εγκληματίες, καταληψίες, τρομοκράτες, φασιστοειδή, βιαστές παιδιών και γυναικών, ορισμένα εκ των οποίων με τη διαρκή προβολή και αντιμετώπιση γίνονται ελκυστικά, παρότι συνιστούν αρνητικά πρότυπα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο δίνεται η εντύπωση, ότι η κοινωνία πάει απ’ το κακά στο χειρότερο, χωρίς να επισημαίνεται, ότι δεν καταρρέει, γιατί υπάρχουν άνθρωποι, που αγωνίζονται για το αντίθετο.
Σίγουρα και δεν πρέπει να αποκρύπτονται και να αποσιωπούνται όλα αυτά μέσα σε μια δημοκρατική κοινωνία. Είναι, όμως, επιβεβλημένο να διατίθεται ο ανάλογος χώρος και χρόνος για την προβολή θετικών προτύπων, που δεν είναι και λίγα, αν επιθυμούμε να βρει η κοινωνία μας τις χαμένες σταθερές της και να θωρακίσουμε τη νεολαία μας, προκειμένου να μην πελαγοδρομεί και να μη γίνεται βορά στα σαγόνια εκμεταλλευτών και καιροσκόπων. Γι’ αυτό, κάτι πρέπει να γίνει, για να σταματήσει ο κατήφορος.